رهبران قاره سبز از تهران كمك مي‌خواهند
استقبال از ديپلماسي ايراني
در قلب اروپا
سارا معصومي / «بهبود چشمگير رابطه دوجانبه»، «آغاز فصلي نو در رابطه‌هاي به اغما رفته»، «بهاري ديگر در رابطه‌ها»، «بازسازي رابطه ايران با اروپا»، تيترهايي پرطمطراق براي سفري سبز. نخستين سفر رييس دولت يازدهم به قاره سبز با موجي از تحليل‌هاي سياسي، برآوردهاي اقتصادي و ابراز خوش‌بيني و البته بعضا نگراني از گسترش رابطه ايران و اروپا همراه بود. عكس‌هاي خندان شيخ ديپلمات در كنار پاپ فرانسيس در واتيكان به تيتر يك بسياري از رسانه‌هاي بين‌المللي بدل شد. ايتاليا به عنوان نماينده اروپا در نخستين ميزباني از رييس‌جمهور ايران آنچنان به وجد ديپلماتيك آمده بود كه گويا سبزنشين‌هاي جامعه بين‌المللي انتظار روز «اجراي برجام» را كشيده بودند تا رابطه به اغما رفته در نتيجه تحريم‌هاي بي‌دليل با تهران را احيا كنند. اروپا پس از قريب به چهار سال مهجوري از بازار اقتصادي ايران و البته رابطه ديپلماتيك عادي و عاري از تنش با تهران حالا اشتياق خود را بي‌تعارف به رخ ايران كشيده است. مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزارت امور خارجه مي‌گويد كه در احياي رابطه با قاره سبزنشين‌ها در گذشته نمي‌مانيم و البته كه به نظر مي‌رسد اروپايي‌ها براي ورود به آينده و فاصله گرفتن از آن گذشته تلخ پيشقدم هم شده‌اند. به گفته روانچي، دور اول گفت‌وگوهاي ايران و اتحاديه اروپا از اوايل ماه فوريه در تهران آغاز مي‌شود. گفت‌وگوهايي ساختاري براي توسعه رابطه همه‌جانبه و همزمان حل نقطه‌هاي اختلاف همزمان با تاييد بر نقطه‌هاي اشتراك. گفت‌وگوهايي كه بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته هر 6 ماه يك بار در تهران و بروكسل و در سطح معاونان برگزار خواهد شد.
پاپ و روحاني از درد افراط گرايي گفتند
حاشيه‌هاي ديدار رييس‌جمهور روحاني ايران با رهبر كاتوليك‌هاي جهان در نخستين ساعات انجام شدن در واتيكان در رسانه‌هاي روز چهارشنبه ايران بيشتر از متن اين ديدار انعكاس داشت. حاشيه‌هايي نظير آنكه سوغات مهمان براي ميزبان چه بود يا اينكه پاپ چه يادگاري به رييس‌جمهور ايران داد تا ديدار پس از 17 سال ميان نماينده‌اي از سرزمين پارس‌ها به واتيكان در خاطره‌ها بماند؟ اما در آن ديدار 40 دقيقه‌اي دو رهبر ديني پشت درهاي بسته از كدام يك از دغدغه‌هاي مشترك سخن گفتند؟ بنا بر بيانيه واتيكان، پاپ در اين ديدار از ايران خواست كه نقش مهمي در يافتن راهكاري سياسي براي پايان دادن به بحران‌هاي مختلف كه خاورميانه را در برگرفته است، ايفا كند. دو رهبر بر لزوم گفت‌وگوي اديان‌هاي مختلف با هم براي رسيدن به اين هدف تاكيد داشتند و همچنين اشاره كردند كه گروه‌هاي مذهبي در هر كشوري و در هر جامعه‌اي مسووليت خطير ترويج تحمل ديگران، صلح و همزيستي مسالمت‌آميز پيروان اديان‌هاي مختلف را بر عهده دارند.
ابعاد اقتصادي سفر روحاني با هياتي 100 نفري بيش از دستاوردهاي سياسي اين سفر چهار روزه به چشم رسانه‌ها آمده است. روحاني در حالي كنار پاپ فرانسيس ايستاده و با او دست مي‌دهد، مي‌خندد و از همزيستي مسالمت‌آميز اديان مي‌گويد كه خاورميانه در تب افراط گرايي اسلامي مي‌سوزد و غرب در پيچ و تاب اسلام‌ستيزي افراطي‌گير افتاده است. ديوچند سر داعش كه يك منبع تغذيه مالي آن افراط‌گراهايي هستند كه از اروپا به اين گروه پيوسته‌اند نه براي شرق خواب آرام آورده است و نه غرب را از كابوس خود درامان گذاشته است. در بيانيه واتيكان آمده است كه رهبر كاتوليك‌هاي جهان در ديدار با رييس‌جمهور ايران بر نقش مهمي كه تهران مي‌تواند در يافتن راهكارهاي صلح‌آميز براي بحران‌هاي خاورميانه، مبارزه با تروريسم و قاچاق سلاح بازي كند، تاكيد شد.
يك استاد روابط بين‌الملل در دانشگاه رم در گفت‌وگو با نيويورك تايمز در خصوص ديدار پاپ و روحاني مي‌گويد: قاچاق غيرقانوني سلاح در خاورميانه به عاملي براي بي‌ثباتي در اين منطقه بدل شده است. اين مساله همواره يكي از دغدغه‌هاي واتيكان بوده است. بنابراين عجيب نيست كه پاپ در ديدار با روحاني اين مساله را هم مورد اشاره قرار داده است. البته وي همين مساله را در ديدار با رهبران سني منطقه خاورميانه هم مطرح خواهد كرد. واتيكان ايران شيعه را عامل ثبات ساز در منطقه مي‌داند چرا كه اقليت‌هاي مسيحي در خاورميانه در همزيستي با شيعيان وضعيت بهتري دارند تا با اهل تسنن. اقليت سني در سوريه نيز از بشار اسد حمايت كردند چرا كه وي امكان زندگي در آرامش و صلح را به آنها داده بود. دقيقا به همين دليل است كه واتيكان هيچگاه از تلاش‌ها براي وادار كردن بشار‌اسد به استعفا حمايت نكرد. مسيحيان از سني‌هاي افراطي كه مي‌توانستند سوريه را به آتش بكشند واهمه داشتند.
پاپ فرانسيس از زمان قرار گرفتن در مسند رهبر كاتوليك‌هاي جهان همواره عليه خشونت و افراط‌گرايي كه به نام مذهب صورت مي‌گيرد، سخن گفته است. علاوه بر آن وي بر لزوم توسل به ديپلماسي و گفت‌وگو براي حل بحران‌هاي خاورميانه تاكيد داشته و از توافق هسته‌اي ايران با 1+5 هم در ملاءعام حمايت كرده است.
بازگشت رابطه به حالت عادي
حسن روحاني روز گذشته پس از اتمام برنامه‌هاي تعيين شده براي هيات ايراني در ايتاليا بار سفر بسته و راهي فرانسه شد. پيش از حضور روحاني در پاريس، لوران فابيوس، وزير امور خارجه فرانسه به استقبال از اين سفر رفت. فرانسه‌اي كه در ميان تروئيكاي اروپايي در مذاكرات هسته‌اي سخت‌ترين مواضع را در برابر ايران داشته و حتي برخي گمانه‌زني‌ها حاكي از آن است كه تطويل مراسم اعلام روز اجراي برجام در وين در جولاي جاري هم به دليل سنگ اندازي‌هاي پاريس بوده است، دومين ميزبان روحاني در نخستين تور اروپايي وي است. سفر به فرانسه براي ايران بيش از انكه رنگ و بوي توافق‌هاي سياسي داشته باشد، نشان از قراردادهاي اقتصادي دارد. فاصله سياسي ايران و فرانسه در بسياري از مسائل با هم زياد است و شايد به همين دليل بتوان گفت كه فرانسوي‌ها هم بيش از آنكه به همكاري‌هاي سياسي با تهران فكر كنند به عقب نماندن از قافله قراردادهاي تجاري با تهران مي‌انديشند. با اين همه فابيوس، سفر روحاني را هم به دليل مسائل اقتصادي و هم ژئوپلتيك مهم مي‌خواند. فابيوس در بيانيه‌اي در خصوص اين سفر گفت: «اين سفر كه اميدوار هستيم موفقيت‌آميز هم باشد به ما اين اجازه را مي‌دهد كه درخصوص مسائل بين‌المللي و بحران‌هاي منطقه‌اي تبادل‌نظر داشته باشيم. اميدوار هستيم كه ايران نقش مثبتي در منطقه به خصوص در لبنان و سوريه بازي كند. در اين سفر در خصوص روابط دوجانبه به‌خصوص همكاري‌هاي اقتصادي هم با يكديگر گفت‌وگوهايي خواهيم داشت.» وزير امور خارجه فرانسه در بخش‌هاي ديگري از سخنان خود با اشاره به اينكه رابطه ميان ايران و فرانسه به حالت عادي درخواهد آمد، گفت: توافق هسته‌اي راه را براي تقويت روابط دوجانبه هموار كرد.
روحاني در حالي به فرانسه به عنوان دومين و آخرين مقصد تور اروپايي خود رسيد كه نزديكي رابطه ايران و اروپا در روزهاي پسابرجام و در نخستين ماه سال 2016 ميلادي نشان از تغييرات شگرف در معادله‌ها و يارگيري‌هاي اروپا در منطقه خاورميانه پس از توافق هسته‌اي دارد. در شرايطي كه در منطقه كشوري مانند عربستان سعودي با همصدا كردن برخي متحدان خود به دنبال افزايش تنش با تهران است، رييس‌جمهور چين به عنوان دومين اقتصاد برتر جهان به تهران آمده و با كوله باري از قراردادهاي تجاري تهران را ترك مي‌كند. پس از رييس‌جمهور چين هم خبرهايي از سفرهاي قريب الوقوع روساي جمهور ژاپن و كره جنوبي به گوش مي‌رسد تا نشانه‌اي باشد بر تداوم رابطه ناگسستني ايران با قدرت‌هاي بلوك شرق. يك روز پس از ترك تهران توسط رييس دولت چين هم روحاني در ايتاليا مورد استقبال گسترده قرار گرفته و طرف مشورت مهم‌ترين چهره مذهبي كاتوليك‌هاي جهان قرار مي‌گيرد تا راهي براي پايان يافتن خشونت در خاورميانه با كمك ايران يافت شود. ايران در صحنه توسل به ديپلماسي براي حل بحران‌ها مي‌تازد و مورد مشورت قرار مي‌گيرد آن هم درست در روزهايي كه وزير امور خارجه عربستان با توسل به تريبون‌هاي اجاره‌اي متفاوت، از جهان مي‌خواهد كه ايران را متوقف كنيد.