تلاش ايران براي بازپس‌گيري صندلي دوم در اوپك
ايران بر سكوي صادرات 2 ميليون بشكه‌اي
گروه اقتصادي |بحث افزايش دوباره سهم ايران در بازارهاي جهاني نفت آرزويي بود كه در سال 94 گام‌هاي نخست تحقق آن برداشته شد. با اجرايي شدن برجام و لغو تحريم‌هاي فروش نفت ايران برنامه‌ريزي‌ها براي افزايش توليد نفت در ميادين ايراني كليد خورد و كار را به جايي رساند كه با گذشت مدت زماني اندك، ايران توانست روند نزولي منحني توليد و صادرات نفت را متوقف كرده و ميزان توليد نفت خود را كه به نصف كاهش يافته بود، افزايش دهد. به دنبال افزايش توليد، صادرات نفت نيز كه به زير يك‌ميليون بشكه رسيده بود، افزايش يافت و حالا اين مشتريان قديمي و البته چشم آبي‌هاي اروپايي بودند كه دوباره براي خريد نفت از راه رسيدند. هر چند بازارهاي ايران هنوز احيا نشده و سرزمين‌هاي تجاري به تعبيري در دست ديگران است اما شرايط نشان مي‌دهد وضعيت امروز بهتر از دو سال گذشته شده است.
زنگنه در آخرين ديداري كه با كاركنان وزارت نفت داشته، اخبار منتشر شده از سوي خبرگزاري‌هاي خراجي مبني بر افزايش توليد نفت ايران به دو ميليون بشكه در روز را تاييد كرده و گفته است صادرات نفت در دولت يازدهم رشدي دو برابري را نسبت به دولت دهم داشته است.
بيژن نامدار زنگنه، وزير نفت حجم صادرات نفت و ميعانات گازي را هم‌اكنون بيش از ٢ ميليون بشكه در روز عنوان كرده و گفته است: «البته مهم‌ترين اولويت‌هاي سال ٩٥ وزارت نفت هم با تقسيم آن به دو بخش بالادستي و پايين دستي تكميل فازهاي پارس جنوبي و پالايشگاه ستاره خليج فارس است. در بخش پتروشيمي هم تكميل و به پايان رساندن واحدهاي نيمه كاره پتروشيمي و همچنين افزايش خوراك پتروشيمي براي واحدهاي موجود از ديگر اولويت‌هاي اين بخش است.»
اين تنها مقامات ايران نيستند كه افزايش صادرات نفت ايران را تاييد مي‌كنند. تازه‌ترين آمارها حاكي از اين است كه توليد نفت ايران در ماه مارس روزانه 100 هزار بشكه افزايش يافته كه نشانه ديگري مبني بر عملكرد مثبت اين كشور پس از لغو تحريم‌هاست. آمارهاي منتشر شده توسط بلومبرگ نشان مي‌دهد كه مجموع توليد نفت خام ايران اكنون روزانه سه ميليون و 200 هزار بشكه است كه بالاترين سطح از ماه مه 2012 تاكنون محسوب مي‌شود.
در اواسط ژانويه بخشي از تحريم‌هاي اقتصادي عليه ايران طي چند سال گذشته پس از توافق بين ايران و غرب بر سر برنامه هسته‌اي لغو شدند. اين تحريم‌ها مانع سرمايه‌گذاري خارجي در صنعت نفت ايران بودند و همچنين سقف صادرات نفت ايران را به يك ميليون بشكه در روز محدود كرده بودند. بلافاصله پس از لغو تحريم‌ها ايران توليد و صادرات نفت خود را افزايش داده است.
پيش از اين نيز اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهور اواخر مارس اعلام كرده بود كه صادرات نفت ايران ظرف دوماه پس از لغو تحريم‌ها به روزانه دو ميليون و 200 هزار بشكه در روز رسيده است. اين رقم بيانگر افزايش روزانه 900 هزار بشكه‌اي در ظرفيت توليد نفت ايران است.
درخواست براي فريز
در همين حال با افزايش توليد نفت ايران كاهش قيمت نفت موجب شد تا توليد‌كنندگان نفت اوپك خواستار فريز كردن سطح توليد شوند تا شايد قيمت نفت از اين حد پايين‌تر نيايد.
اين ماجرا حتي موجب شد تا نشستي در حد وزراي نفتي در ايران نيز برگزارشود، نشستي كه به نظر مي‌رسيد با متقاعد شدن ايران براي كاهش سطح توليداتش تمام شده است و حتي در خبرهايي كه بعد از اين نشست منتشر شد بر همراهي ايران با ساير توليد‌كنندگان حاشيه خليج فارس و عربستان براي كاهش توليد تاكيد مي‌كرد اما بعد از همه اين اخبار ايران رسما اعلام كرد كه با توليد‌كنندگاني كه در روزهاي سخت ايران را همراهي نكرده‌اند، همراه نخواهند شد.
بيژن زنگنه وزير نفت ايران بارها تاكيد كرده بود كه جمهوري اسلامي ايران به برنامه‌هاي خود براي افزايش توليد نفت كه طي چند سال گذشته به دليل تحريم‌ها كاهش يافته، ادامه خواهد داد.
خريداران آسيايي دوران تحريم
بازخواني مشتريان نفتي ايران در سال‌هاي تحريم، نشان مي‌دهد كه ايران ناچار بود روزانه يك ميليون بشكه نفت خام خود را به پنج كشور چين، ژاپن، كره جنوبي، هند و تركيه به عنوان تنها خريداران نفت خام ايران بفروشد. البته تايوان نيز مجاز به خريد نفت از ايران بود، اما اقدام جدي براي خريد انجام نمي‌داد به گونه‌اي كه ميانگين خريد اين كشور به حدود دو هزار بشكه در روز محدود شده بود.
ايران اعلام كرده است كه صادرات نفت خام خود را پس از رفع تحريم‌ها، در دو مرحله به دو ميليون بشكه در روز افزايش مي‌دهد. پس از رفع تحريم‌ها در دي ماه، دستور افزايش صادرات نفت ايران صادر شد و مشتريان جديدي براي خريد نفت ايران مراجعه كردند. بر اساس گزارش‌ها ميزان صادرات نفت خام و ميعانات گازي ايران در هفته‌هاي نخست اسفندماه به بيش از يك ميليون و 800 هزار بشكه رسيد.
بازپس‌گيري سهم ايران از بازار
در سال‌هاي تحريم، برخي كشورها از جمله عربستان، روسيه و عراق توانستند از غيبت ايران استفاده كرده و سهم كشورمان در بازار جهاني را از آن خود كنند كه بخش عمده‌اي از آن مربوط به بازار اروپا بود. ايران در دوران تحريم، روزانه حدود 100 هزار بشكه نفت خام به اروپا صادر مي‌كرد، در حالي كه تا پيش از تشديد تحريم‌ها، 500 تا 600 هزار بشكه از نفت خام ايران به مقصد پالايشگاه‌هاي اروپايي ارسال مي‌شد. بر اين اساس، پس از پيشرفت مذاكرات هسته‌اي، ايران مذاكره با مشتريان سنتي خود در اروپا را براي بازگشت به بازار آغاز كرد و توانست بسياري از آنها را آماده دريافت نفت خام صادراتي ايران كند.
شركت توتال فرانسه پيشتاز شركت‌هاي اروپايي براي خريد نفت از ايران بود به گونه‌اي كه قرارداد خريد روزانه 160 هزار بشكه نفت خام از ايران را امضا كرد و قرار است فروردين ماه آتي نيز بارگيري نفتكش‌ها آغاز شود. افزون بر توتال، مذاكره‌هايي نيز با ساير شركت‌هاي اروپايي مانند لوك‌اويل روسيه و سپسا اسپانيا انجام شده كه منجر به امضاي قرارداد شد.
همچنين هلنيك پتروليوم، بزرگ‌ترين پالايشگر يونان، اعلام كرده است كه همزمان با ايام نوروز و پيش از دهم فروردين ماه، نخستين محموله نفت خام از ايران را تحويل مي‌گيرد. بر اساس برآوردها، براي فروش 300 تا 500 هزار بشكه نفت به خريداران اروپايي در پساتحريم، بازاريابي شده است. علاوه بر اين، شركت‌هاي چيني، هندي، كره‌اي و ژاپني قصد دارند به تدريج خريد نفت از ايران را افزايش دهند به گونه‌اي كه ژاپن قصد دارد واردات نفت از ايران را تا دو برابر افزايش داده و به 300 هزار بشكه در روز برساند.