قهرماني كه مي‌دانست چه زماني تفنگ به زمين بگذارد

ستارخان در جنبش اصلي مشروطيت نقش مهم و شناخته شده‌اي نداشت. اما بعدتر و در استبداد صغير و بازگرداندن مشروطيت، نقش بسيار كليدي و مهمي داشت. اين قهرمان ملي با سرنوشت عجيبش، از عياري آغاز كرد، اما در تحول عجيب تفنگ را به خدمت آزادي گرفت و در راه آزادي يكي از مهم‌ترين نقش‌ها را ايفا كرد. مي‌گويند سرنوشت ستارخان غمگين است. چون بعد از آنكه مبارزاتش به ثمر رسيد و مشروطه بازگشت، خانه‌نشين شد و به كنج عزلت رفت. چنين نگاهي اما درست نيست. مبارزات ستارخان نقش مهم و پررنگي در مسير آزادي داشت، اما اتفاقي كه از اين مبارزه‌ها و سال‌هاي تلاش و رشادت بيشتر مهم است، همين نگاه ستارخان به مبارزاتش بود. اين قهرمان ملي بعد از پايان مبارزات، تفنگش را به زمين گذاشت و تا ابد طلبكار نماند. او نشان داد كه شجاعت به ميدان زدن را دارد و در كنار اين شجاعت، از درايت و قناعت يك پهلوان و قهرمان واقعي، كامل است. ستارخان  برخلاف خيلي‌هاي ديگر بابت شجاعتي كه در راه سرزمينش انجام داد، از كسي طلبكار نبود. مي‌دانست زمان به زمين گذاشتن تفنگش چه زماني است و مي‌دانست كه نقش خود را ايفا كرده و حالا بايد ميدان را به دست ديگراني بدهد كه در مسير آزادي قدم برمي‌دارند. از اين جهت، چنين درايت و رفتاري به اندازه همان شجاعت و ايستادگي در ميدان جنگ قابل تقدير است. اين خصوصيت بزرگ ستارخان است كه معمولا در بازخواني تاريخ به آن توجه نمي‌شود، اما دقيقا دليل اصلي اين است كه همچنان بعد از 110 سال، قهرمان ملي است كه در حافظه تاريخي مردم ايران مانده و نامش به نيكي ياد مي‌شود.