ظريف و كري براي چهارمين بار با هم ملاقات كردند
چشم به راه پيشرفت
سارا معصومي/ از ژنو تا پاريس. محمد جواد ظريف و جان كري براي چهارمين بار در سه روز نخست ماراتن مذاكرات هسته‌يي در سال نو ميلادي با هم ديدار كردند. نخستين ديدار ساعاتي پس از ورود تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي ايران به ژنو در پايتخت سوييس برگزار شد و دو ديدار پس از آن هم در فاصله زماني چند ساعت تكرار شد، تجديد ديدار چهارم به پاريس موكول شد. جان كري براي اداي احترام به 17 قرباني حادثه تروريستي پاريس به اين شهر سفر كرده است و بهانه حضور محمد جواد ظريف هم ديدار با همتاي فرانسوي، لوران فابيوس اعلام شده است. جان كري و جواد ظريف پيش از ديدار وزير امور خارجه كشورمان با فابيوس با هم ديدار كردند.
وزير امورخارجه كشورمان پس از ديدار با جان‌كري در پاريس گفت: كه اين رايزني به پيشنهاد همتاي امريكايي صورت گرفته و وي پس از ترك پاريس به ژنو بازمي‌گردد تا تلفني با وزراي خارجه 1+5 گفت و گو كند.
از ديپلماسي تلفني تا پياده‌روي هسته‌يي
مذاكرات ايران و 1+5 همچنان در سكوت پيش مي‌رود. از روز چهارشنبه كه مذاكرات رسما ميان ايران و امريكا آغاز شد تا به امروز كه چهار روز از اين دور مذاكرات مي‌گذرد همچنان اتفاق پياده‌روي وزراي امور خارجه ايران و امريكا در خيابان‌هاي ژنو به تنها اتفاق قابل ذكر در رسانه‌ها بدل شده است. در نبود خبر ملموسي از آنچه در داخل اتاق مذاكرات مي‌گذرد گمانه‌زني‌ها و تحليل‌هاي رسانه‌يي در خصوص علت اين خرق عادت وزراي امور خارجه همچنان ادامه دارد. برخي اين اتفاق را حادثه‌يي ساده مي‌دانند كه نمي‌تواند گوياي پيشرفت در رابطه تهران – واشنگتن باشد و برخي هم آن را به گامي رو به جلو تعبير مي‌كنند. ايران و امريكا در بيش از سه دهه گذشته هيچ گونه رفت و آمد ديپلماتيك مستقيمي با هم نداشتند تا اينكه دولت يازدهم به روي كار آمد و روساي جمهور دو كشور در آخرين دقايق حضور حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران در ايالات متحده به دليل شركت در مجمع عمومي سازمان ملل در سال 2013 با هم گفت‌وگوي تلفني داشتند؛ گفت‌وگوي بسيار كوتاه كه عده‌يي آن را به ديپلماسي تلفني تعبير كردند. از همان زمان در نيويورك بود كه جرقه ديدارهاي وزراي امور خارجه دو كشور زده شد و اين ديدارها تا به ديروز كه در پاريس براي چندٌمين بار تكرار شد ديگر به رفت و آمدهاي ديپلماتيك بسيار عادي تبديل شده است، هرچند هنوز بسياري در ايران اين خرده را بر تيم مذاكره‌كننده مي‌گيرند كه چرا بيشترين ديدارها در حلقه مذاكرات با امريكا صورت مي‌گيرد اما ديگر خبر ديدار ظريف و كري به تنهايي نمي‌تواند دستمايه هيچ تحليل خاصي باشد. نخستين پياده‌روي دو وزير در ژنو در حالي كه توسط نيروهاي امنيتي محاصره شده بودند موجي از تحليل‌هاي متفاوت را به راه انداخته است. برخي اين گونه تحليل مي‌كنند كه وزرا براي مصون ماندن محتواي سخنان خود از شنودهاي احتمالي، چند دقيقه‌يي را به شكل كاملا خصوصي گفت‌وگو كرده‌اند. عده‌يي اين پياده‌روي را به بازي پينگ‌پنگي تشبيه كردند كه يخ رابطه چين و امريكا را شكاند. پياده‌روي‌اي كه شايد يخ بن‌بست در مذاكرات هسته‌يي را بشكاند. برخي اين تصوير‌سازي را داراي تاثيرگذاري گذرا مي‌دانند كه براي چند روز خوراكي مطبوع براي رسانه‌هاست و عده‌يي از قصد دو وزير براي دقيقا تحت تاثير قرار دادن رسانه‌ها و افكار عمومي سخن مي‌گويند. در شرايطي كه برخي مخالفان مذاكرات در دو كشور ايران و امريكا همزمان با آغاز مذاكرات در سال نو ميلادي به تهديد هم، چه با حربه غني‌سازي بيش از 20 درصد و چه با ابزار تحريم‌ها روي آورده‌اند، اين پياده‌روي نماد تمام عيار كارآمدي گفت‌وگو به جاي تقابل بود. شايد دو وزير به خيابان‌هاي ژنو آمدند تا هم در ميانه مذاكرات نفسي تازه كنند و هم نفس كشيدن ديپلماسي را به تصوير بكشند. افكار عمومي در ايالات متحده از جنگ خسته است و جان كري با 15 دقيقه پياده‌روي در كنار همتاي خود از كشوري كه بيشترين تنش‌ها را با واشنگتن در قريب به چهار دهه پيش داشته است به هموطنان خود نشان داد كه مي‌توان به جاي لشكركشي به گفت‌وگو فرصت داد. آنچه اين پياده‌روي را صرفا از قالب تحليل در خصوص چرايي آن خارج مي‌كند روايت با پايان بازي است كه تعريف مي‌كند. اين اقدام همزمان كه يك تصوير را ارايه مي‌كند راه را براي تفسيرهاي متفاوت باز مي‌گذارد؛ اقدامي كه از گزار‌ه‌هاي سياسي متعارف فاصله گرفته و در حال شكستن قالب‌هاي خشك و تك معنايي است. امروز سياستمداران مانند هنرمندان تفسير رفتارها و بيانيه‌هاي خود را به مخاطب واگذار مي‌كنند و به استناد همين خرق عادت‌هاست كه اصطلاح بين السطور يا between the lines مطرح مي‌شود. خبر قدم زدن جان كري با جواد ظريف در حالي چندساعتي صدر سوژه‌هاي خبري را به خود اختصاص داد كه وي دو ماه پيش از اين تاريخ هم در پاريس در محل سفارتخانه روسيه با همتاي روس خود در محوطه پارك مانند سفارت قدم زد و مقابل چشم خبرنگاران با لاوروف روي يك نيمكت نشست و گپ زد؛ اتفاقي كه به رخدادي جدي در تنش موجود در رابطه واشنگتن – مسكو منتهي نشد اما توجه رسانه‌ها را به خود جلب كرد.
مرحله‌يي كه نام ملموسي ندارد
آيا چند دور مذاكرات دوجانبه جان كري و محمد جواد ظريف در كنار مذاكرات دوجانبه معاون‌هاي آنها در چهار روز گذشته به پيشرفت در مذاكرات منتهي شده است؟ سيد عباس عراقچي، عضو ارشد تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي در پاسخ به اين پرسش مي‌گويد: نمي‌شود قضاوت نهايي كرد كه الان در چه مرحله‌يي هستيم، ولي اميدواريم كه بتوانيم مذاكرات را در مدت زماني كه باقيمانده به سرانجام برسانيم.
معاون امور حقوقي و بين‌الملل وزارت امور خارجه كه در يك سال گذشته چهره رسانه‌يي تيم مذاكره‌كننده هسته‌يي هم بوده است در گفت‌وگو با خبرنگاران از بحث‌هاي فشرده‌يي سخن گفت كه ادامه دارد و كار را به جلو پيش مي‌برد. ايران و 1 +5 تا ماه مارس فرصت دارند تا به توافق سياسي در ميانه راه مذاكرات دست پيدا كنند. زماني كه اين فرصت را به يك سال مذاكرات فشرده‌يي كه دو طرف تاكنون پشت سر هم گذاشته‌اند اضافه مي‌كنيم درمي‌يابيم كه ايران و امريكا در 2015 مذاكره در دقيقه نود را آغاز كرده‌اند. عراقچي در آخرين گفت‌وگوي خود از موانعي سخن مي‌گويد كه بر سر راه است و زمان زيادي كه طرفين براي نزديك كردن اختلاف نظرها به هم به آن نياز دارند. در شرايطي كه ايران و 1+5 عملا حداقل از منظر عمومي در بن بست نسبي به سر مي‌برند، رييس تيم مذاكره‌كننده ايران در سطح معاونين امكان حركت رو به جلو مذاكرات را به تداوم جديت در طرفين و همچنين وجود حسن نيت در آنها منوط كرد. همزمان با اظهارات عباس عراقچي از جانب تيم مذاكره‌كننده ايران، ماري هارف، سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا نيز در نشست روزانه خود با اهالي رسانه تاكيد كرد كه مذاكرات روند رو به جلويي را طي كرده است. اين مقام امريكايي با ابراز اميدواري به اينكه دو طرف به پيشرفت در مذاكرات ادامه دهند تاكيد كرد كه واشنگتن در حال حاضر در اين مذاكرات به لحظه كنوني متمركز است تا سير اتفاقات را نظاره كند. در حالي كه گفته مي‌شود تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و امريكا صرفا در خصوص مسائل هسته‌يي مذاكره مي‌كنند اما سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا اعلام كرد كه در ديدار جان كري با وزير امور خارجه ايران مساله جيسون رضاييان، خبرنگار بازداشت شده واشنگتن پست در تهران هم مطرح شده است. وي در اين خصوص گفت: ما درباره اينكه پرونده وي به دادگاه فرستاده شده است گفت‌وگو كرديم. همچنين وزير امور خارجه درخواست آزادي بلافاصله ديگر شهروندان امريكايي را نيز با دولت ايران مطرح كرده است.
از هشدار نرم آلمان‌ها تا سخنان تند اولاند
ايران و 1+5 از نوامبر 2013 تا به امروز تلاش مي‌كنند با تبديل توافق موقت ژنو به توافق جامع به پرونده‌يي 12 ساله پايان دهند. بسياري از تحليلگران اعتقاد دارند كه در صورتي كه دو طرف نتوانند تا ماه مارس به سومين ضرب الاجل برسند ذات توافقنامه موقت ژنو هم با مخاطرات بسياري روبه رو خواهد شد. اين نكته را وزير امور خارجه المان هم در ديدار با همتاي ايراني خود در برلين بر زبان آورد. اشتاين ماير در كنفرانس مطبوعاتي مشترك با ظريف گفت: پيشرفت‌هايي در مسير مذاكرات ايران و 1+5 حاصل شده ولي نمي‌توان توافق ژنو را تا ابد تمديد كرد. مذاكرات 10 ساله ايران و 1+5، وارد مرحله مهمي شده و در مدت اين 10 سال ما همواره لحظات سخت و دشواري را پشت سر گذاشته‌ايم و حتي مواردي بود كه مذاكرات موقتا متوقف شده است. در سال گذشته، پيشرفت‌هايي در مسير مذاكرات حاصل شد و در اواخر سال 2013، توانستيم به توافقي موقت كه به برنامه اقدام مشترك مشهور شد، دست پيدا كنيم. با اين همه توافق ژنو را نمي‌توان تا ابد تمديد كرد. در شرايطي كه محمد جواد ظريف در حاشيه مذاكرات هسته‌يي ايران با 1+5 تور اروپايي خود را هم در سال نو ميلادي پيش برده و با وزراي خارجه كشورهاي حاضر در مذاكرات هم در خصوص روند گفت‌وگوهاي هسته‌يي و هم همكاري‌هاي دوجانبه در حوزه‌هاي متفاوت گفت‌وگو مي‌كند، اروپايي‌ها لحن نسبتا يكساني را در خصوص برنامه هسته‌يي ايران اتخاذ كرده‌اند. رييس‌جمهور فرانسه در نطق سالانه خود جملاتي را هم به مذاكرات هسته‌يي ايران و البته نقش ايران در منطقه پربحران خاورميانه اختصاص داد. وي در اين خصوص گفت: پاريس قطعا به دنبال رسيدن به توافق با ايران است، اما حاضر نيست به هر قيمتي اين كار را انجام دهد. ايران حق دارد از انرژي صلح‌آميز هسته‌يي بهره‌مند شود، اما نبايد به سلاح هسته‌يي دست پيدا كند. ما بر اين اصل، مصر هستيم. رييس‌جمهور فرانسه كه كشورش روز گذشته ميزبان محمدجواد ظريف بود همچنين در ادامه نطق سالانه خود به تحولات منطقه اشاره كرد و به ايران توصيه كرد تا مواضع و اهداف خود را در منطقه روشن كند. وي تصريح كرد كه تهران مي‌تواند در حل بحران‌هاي منطقه ايفاي نقش كند و بايد در اين رابطه بخشي از مسووليت را بر عهده بگيرد.
از شما تحريم از من «وتو»
جدال باراك اوباما با تندروهاي كنگره بر سر پرونده هسته‌يي ايران ادامه دارد. روز پنجشنبه در حالي كه تيم‌هاي مذاكره‌كننده ايران و امريكا در ژنو در سطح معاونين در حال ادامه مذاكرات بودند، باراك اوباما و رابرت منندز، نماينده دموكرات كنگره امريكا براي تبادل نظر و گفت‌وگو در مورد اينكه در حالي كه دولت اوباما در حال مذاكره با ايران بر سر مساله هسته‌يي‌اش است آيا سطوح تحريم‌هاي جديد كنگره امريكا عليه ايران اقدام درستي است يا خير با يكديگر ديدار كردند. در اين ديدار رييس‌جمهور ايالات متحده براي چندمين بار تهديد به استفاده از حق وتوي خود براي باطل كردن طرح صدور دور جديد تحريم‌ها عليه ايران كرد. اين طرح توسط رابرت منندز، نماينده دموكرات نيوجرسي و مارك كرك، نماينده جمهوري‌خواه كنگره امريكا مبني بر صدور تحريم‌هاي جديد عليه ايران دنبال مي‌شود. اوباما در اين ديدار با بيان اينكه صدور تحريم‌هاي جديد عليه ايران ضمن تضعيف موضع او در مذاكرات باعث مي‌شود كه مذاكرات از مسير اصلي خود خارج شود از سناتورهاي امريكايي خواست تا طرح صدور تحريم‌هاي جديد عليه ايران را به سرعت متوقف كنند. اوباما همچنين تاكيد كرد كه صدور تحريم‌هاي جديد عليه ايران باعث خواهد شد كه در صورت شكست مذاكرات تا پيش از ضرب‌الأجل تعيين شده در 30 ژوئن جوامع بين‌المللي امريكا را به جاي ايران براي به بن‌بست رسيدن مذاكرات مقصر بدانند. به گزارش نيويورك تايمز، رابرت منندز نيز با بيان اينكه اوباما با گفتن اين جملات به او توهين مي‌كند خطاب به اوباما، اظهار كرد: من بيش از 20 سال است كه همه تمركز و وقت خود را برروي كندسازي برنامه هسته‌يي ايران معطوف كرده‌ام و همواره به دنبال دستيابي به اهداف بلندمدت در اين زمينه بوده‌ام.