دستبرد به آثار مجوزدار در بازار زيرزميني كتاب ايران
برخورد نيروي انتظامي با كتاب دزد‌ها
حسن همايون/ نسخه‌هاي غيرقانوني كتاب‌هاي مجوزدار در بساطي‌ها، كهنه‌فروش‌ها و سايت‌هاي اينترنتي مدت‌هاست، دست به دست مي‌چرخد و حق و حقوق نويسندگان، مترجم‌ها و ناشران به انحاي مختلف پايمال مي‌شود. كتاب‌هاي پرفروش، بازار نشر كه عموما هم آثار ادبيات جهان است، طعمه سود‌جويي‌ها و سودا‌گري برخي افراد مي‌شوند. كتاب‌هايي مانند «باري هستي» اثر ميلان كوندرا ترجمه پرويز همايون‌پور، «مرشد و مارگاريتا» اثر ميخاييل بولگاكف ترجمه عباس ميلاني، از اين دست كتاب‌هاست. آثاري كه براي نشر مشكلي ندارند و بيش از چند 10 هزار نسخه از آنها تاكنون در ايران فروش رفته است. در اقدامي تازه مسوولان اتحاديه ناشران و كتاب‌فروشان تهران و نيروي انتظامي براي برخورد با قاچاق كتاب‌هاي قانوني وارد عمل شدند. محمدمهدي فخري‌زاده، دبير تشكل صنفي ناشران به خبرگزاري مهر مي‌گويد: «متاسفانه برخي افراد هستند كه تنها منتظرند بوي موفقيت از يك كتابي بلند شود، آن وقت فوراً مي‌روند آن را تكثير مي‌كنند؛ معمولاً هم به شكل بسيار ناشايستي اين كار را انجام مي‌دهند؛ يعني روي كاغذ بدطرح و با قيمت ارزان، كتاب را تكثير و توزيع مي‌كنند. معمولا هم اين‌گونه است كه بعد از مدتي يكدفعه اين تكثيرها قطع مي‌شود و كاشف به عمل مي‌آيد كه در نقطه‌اي ديگر از كشور - معمولا اين اتفاقات در شهرهايي مانند اصفهان، شيراز يا مشهد رخ مي‌دهد - همين كتاب‌ِ تكثيرشده را با تخفيفي بيشتر مي‌فروشند!»
به اعتقاد فعالان نشر و ناشران مال‌باخته، دست‌اندازي به آثار نويسندگان و مترجم‌ها نسبت به گذشته افزايش يافته است. از يك كتابفروش بساط كرده در پياده‌رو انقلاب مي‌پرسم، چرا كتاب‌هاي قاچاق مي‌فروشد، مي‌گويد، «ما نسخه افست شده برخي كتاب‌هايي كه ممنوع انتشار هستند را عرضه مي‌كنيم، كتاب‌هاي هدايت و برخي ديگر از نويسندگان، نمي‌دانم كتاب قاچاق چيست...» در حالي كه توي كتاب‌هايش نسخه‌اي افست شده از رمان «مرشد و مارگاريتا» را عرضه كرده است. مي‌گويم منظورم همين دست كتاب‌هايي است كه مجوز دارد، اما ريسو شده مي‌فروشيد؛ مي‌گويد «من بي‌خبرم، اين اگر هم به شكل قانوني منتشر شده لابد نسخه كامل نيست. اما اين نسخه‌اي كه ما داريم كامل است و چيزي از آن حذف نشده است. » بخش ديگري از بازار عرضه كتاب‌هاي قاچاق در فضاي اينترنت فارسي است، سايت‌هاي متعددي بي‌اعتنا به حقوق مولفان و ناشران آثار موجود در بازار را حروف‌چيني و در وب‌سايت‌شان عرضه مي‌كنند. محمود آموزگار، رييس اتحاديه ناشران مي‌گويد: «با سايت‌هاي متخلف در مقاطعي برخورد شده، يا سايت مسدود شده است، يا آنكه خواسته‌ايم و آثار را از روي وب‌سايت‌شان برداشته اند؛ اما ضرورت دارد در اين زمينه كاري اساسي صورت گيرد.» تاكنون چندين ناشر مال‌باخته در اقدامي صنفي با هماهنگي اتحاديه ناشران و نيروي انتظامي براي پيگيري اين دستبرد‌ها اقدام كردند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، نشر‌هاي ويرايش، ترمه، آيلار، صابرين، روزنه‌كار، قطره، چالش، خيلي سبز، علوم دانشگاهي، ني از جمله مال‌باخته‌ها هستند. تاكنون 80 عنوان از كتاب‌هاي اين ناشران به صورت غيرقانوني در نقاط مختلف كشور تكثير و عرضه شده است. به اعتقاد فعالان نشر، سانسور از طرفي و فقدان قانون حقوق مولفين و نويسندگان دو دليل عمده رواج و گسترش دستبرد به كتاب‌هاي ناشران است. عموم مخاطب‌ها با تصور اينكه نسخه افست شده كتاب‌ها مشمول سانسور نشده است، تهيه اين نوع كتاب‌ها را ترجيح مي‌دهند و از اين‌رو افراد سودجو، از اين ذهنيت براي پيش بردن مقاصدشان بهره مي‌گيرند.