حاشيه‌هاي مهم‌تر از متن در اوپك
رضا زندي
روزنامه‌نگار و تحليلگر از وين
اوپك، از عجيب‌ترين سازمان‌هاي بين‌المللي است. حتي كشورهاي موسس‌اش مي‌توانند در عرصه سياسي نزاعي سخت را دنبال كنند و همزمان دور يك ميز بنشينند و براي تامين منافع مشترك‌شان به تفاهم برسند. به روابط اين روزهاي ايران و عربستان نگاه كنيد. مقامات رياض با تندترين كلمات ايران را متهم مي‌كنند و رييس‌جمهور ايران با طعنه‌اي سنگين پاسخ‌شان مي‌دهد كه «بندگان خدا اصلا صندوق راي نديده‌اند.» در ايران بيش از 42 ميليون نفر پاي صندوق‌هاي راي مي‌روند و به ادامه كار رييس‌جمهور روحاني راي دادند و در رياض، امراي سعودي از رييس‌جمهور امريكا به گرمي استقبال مي‌كنند و حدود 400 ميليارد دلار قرارداد با شركت‌هاي امريكايي را به پايش مي‌ريزند. اوپك سازمان عجيبي است. خيلي هم نمي‌گذرد از زماني كه دو عضو موسس‌اش جنگ طولاني كردند و در تمام دوران جنگ شان كنار هم نشستند و براي منافع جمعي شان، تصميمات مشترك گرفتند. يكصد‌و‌هفتادمين جلسه وزراي اوپك، فردا در حالي در وين برگزار خواهد شد كه حاشيه‌اش مهم‌تر از متن است. چرا؟
1- اغلب وزراي نفت سيزده كشور عضو اوپك، پيش از آمدن به وين درباره تمديد تفاهم گذشته اين سازمان ابراز خوش‌بيني كردند. شش ماه پيش، آنها تصميم گرفتند تا براي حمايت از قيمت 50 تا 60 دلاري و كاهش سطح ذخيره‌سازي‌ها، مجموعا يك ميليون و 200 هزار بشكه از توليدشان بكاهند؛ تفاهمي كه نيجريه و ليبي از كاهش توليد معاف شدند و ايران هم تنها كشوري شد كه مي‌توانست توليد نفتش را افزايش دهد به شرطي كه متوسط توليد شش ماهه‌اش از حدود 3 ميليون و 800 هزار بشكه فراتر نرود. گزارش‌ها نشان مي‌دهد كه اوپكي‌ها در مجموع تفاهم‌شان را عملي كرده‌اند و حالا مي‌خواهند تصميم بگيرند تا آن را براي شش تا 9 ماه ديگر تمديد كنند، شايد بتوانند سطح ذخيره‌سازي نفت جهان در سه ماه اول 2018 را به اندازه متوسط 5 سال گذشته برسانند.
2- اغلب وزراي نفت اوپكي و تعدادي از وزراي نفت غير اوپكي ديروز به وين آمدند. وزير نفت ايران هم عصر امروز به اتريش مي‌آيد. قرار است فردا بعد از جلسه 172 اوپك، اجلاسي با حضور وزراي اوپكي و غير اوپكي برگزار شود تا تكليف تفاهم يكسره شود. در اجلاس قبلي غير اوپكي‌ها نيز تعهد كردند حدود 600 هزار بشكه از توليدشان كم كنند كه سهم روسيه به تنهايي 300 هزار بشكه بود. تقاضاي جهاني نفت در سال 2016، روزانه 95 ميليون و 100 هزار بشكه بود كه پيش بيني مي‌شود امسال يك ميليون و 300 هزار بشكه در روز افزايش يابد. از اين ميزان 57 ميليون و 300 هزار بشكه آن را كشورهاي غير عضو اوپك تامين كرده‌اند. اوپكي‌ها ماه گذشته ميلادي مجموعا 31 ميليون و 732 هزار بشكه در روز نفت توليد كرده‌اند در حالي كه اين رقم در سه ماهه چهارم سال 2016، به‌طور متوسط 33 ميليون و 134هزار بشكه در روز بود. اغلب وزراي اينجا در وين با تمديد تفاهم كاهش توليد موافقند؛ برخي مانند وزير نفت كويت معتقدند كه اين تفاهم بايد به مدت شش ماه تمديد شود و اگر ضرورت داشت سه ماه ديگر به آن افزوده شود و برخي مانند وزير نفت عربستان تمديد 9 ماهه تفاهم كاهش را خواستارند. وضعيت ايران در هرگونه تفاهم تمديد اما همچنان مبهم است.
3- منابع ثانويه بازار نفت توليد نفت ايران در ماه‌هاي آوريل، مارس و فوريه را به ترتيب 3 ميليون و 759 هزار بشكه، 3 ميليون و 793 هزار بشكه و 3 ميليون و 819 هزار بشكه در روز گزارش كرده‌اند. اين آمارها به اين معناست كه ايران حداكثر نزديك به آنچه تفاهم شده بود بر توليد نفت خود افزوده است. مقامات ايراني معتقدند كه منابع ثانويه همواره توليد نفت ايران را كمتر از ميزان واقعي‌اش منتشر مي‌كنند. براي آن دلايل مفصلي دارند. به‌طور مثال در گزارشي كه ايران به دبيرخانه اوپك ارسال كرده است توليد نفت ماه آوريل، 3 ميليون و 862 هزار بشكه در روز ثبت شده است. اگر براي شما هم اين سوال پيش آمده است كه چرا با وجود اين آمارها، مقامات شركت ملي نفت از رسيدن به توليد 4 ميليون بشكه‌اي خبر مي‌دهند؟
همين قدر مي‌توانم بگويم پيچيدگي‌هايي در آمارهاي مرتبط با اوپك وجود دارد. چه از سوي منابع ثانويه و چه در خود كشورها. فقط مربوط به ايران هم نيست. 4- فردا معلوم مي‌شود كه آيا سقف توليد نفت ايران را همچنان حدود 3 ميليون و 800 هزار بشكه در روز نگاه مي‌دارند يا وزرا به ايران اجازه خواهند داد تا رسيدن به توليد 4 ميليون بشكه‌اي به افزايش توليد نفتش ادامه دهد. اين اما در مقابل روح همكاري كه دوباره در اوپك دميده شده است در درجه دوم قرار دارد. به درجه بالاي تنش ايران و عربستان در روزهاي اخير نگاه كنيد. همين كه وزراي نفت اين دو كشور در كنار 11 وزير ديگر، دور يك ميز بنشينند و با يك تفاهم بلند شوند مساله كوچكي است؟! همه آنهايي كه راي دادند هم بدانند، وزير نفت ايران فردا با قدرت بيشتري در جلسه بسته اوپك مذاكره مي‌كند. قدرتي كه از صندوق‌هاي راي بيرون آمده است. ديروز در وين، خبرنگاران خارجي (كه با آنها روبه‌رو شدم)، يك جمله درباره انتخابات با شكوه ايران مي‌گفتند. 5- از عصر فردا و صبح روز جمعه، زنگنه ديدارهاي مهمي با روسا و نمايندگان چند شركت خارجي دارد. اگر وزارت نفت نتواند از فضاي مثبت ايجاد شده بعد از انتخابات بزرگ رياست‌جمهوري ايران استفاده كند و تفاهم‌نامه‌هاي امضا شده در دو سال گذشته را به سرعت به قرارداد تبديل كند، قافيه را باخته است. پس از تمديد «تعليق برخي تحريم‌هاي مرتبط با برنامه هسته‌اي ايران» توسط ترامپ و با پشتوانه حضور عظيم مردم در انتخابات رياست‌جمهوري، حالا بايد منتظر كار بزرگ نفتي‌‌ها بود. اگر ايران مي‌خواهد از همسايگانش عقب نيفتد، چاره‌اي جز امضاي سريع قراردادهاي نفتي ندارد. كارشكني‌ها در اين باره، فقط يك نتيجه دارد: «عقب افتادن ايران!»