به بهانه انتشار فراخوان سي و ششمين جشنواره تئاتر فجر
تمرين حرفه‌اي شدن
گروه فرهنگ و هنر| فراخوان سي و ششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر به تازگي منتشر شده است؛ جشنواره‌اي كه حالا بعد از سال‌ها حضور فرهاد مهندس‌پور در قامت دبير جشنواره را به خود مي‌بيند. حضور چهره‌اي كه به زعم بعضي تبعيد خودخواسته را برگزيده، سال‌ها از آخرين تجربه كارگرداني‌اش گذشته و در اين مدت خودش را وقف آموزش به دانشجويان كرده است. شايد كمتر كسي در خانواده تئاتر انتظار داشت، فرهاد مهندس‌پور اين منصب را با تمام دشواري‌هايش قبول كند. گرچه او در عرصه تئاتر تجربه‌هاي زيادي داشته و هرگز با اين مسووليت غريبه نبوده است، چنانچه قبلا نيز دبيري بيست‌وسومين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر را برعهده داشت. از دوره بيست و سوم جشنواره تئاتر فجر تا سي و ششم 13 سال مي‌گذرد؛ تئاتر ايران چه در تهران و چه در ديگر استان‌ها وضعيت متفاوتي را تجربه مي‌كند و البته كه فرهاد مهندس‌پور نيز مثل هر شخص جست‌وجوگر ديگري نسبت به آن سال‌ها تغيير كرده است. شايد به همين دليل فراخوان اين دوره با تغييراتي نسبت به دوره‌هاي گذشته و با همكاري تعدادي از چهره‌هاي تئاتري تدوين و منتشر شد. نويسندگان فراخوان همان ابتدا تاكيد كرده‌اند «فراخوان سي‌وششمين جشنواره بين‌المللي تئاتر فجر با احترام به دستاوردهاي ارزشمند دوره‌هاي پيشين جشنواره و با تمركز بر اصلاح بخشي از فرآيندها با هم‌انديشي دست‌اندركاران تئاتر كشور، در جهت ارتقاي كيفي جشنواره تدوين و منتشر شده است.» رويكرد اصلاحي كه در دوره مسووليت سعيد اسدي تا حدي آغاز شد ولي در بخش‌هايي ناكام ماند و با حضور مهندس‌پور انتظار مي‌رود جدي‌تر پيگيري شود. «حذف تدريجي بازبيني آثار به صورت فيلم‌تئاتر و رجوع به اجراهاي زنده»، «اصلاح فرآيند انتخاب آثار با تكيه بر خردجمعي و مراجعه به آراي طيف وسيعي از كارشناسان و مديران تئاتر»، «اعتباربخشي به جوايز جشنواره با فرآيند استانداردسازي موضوع داوري» و «كاستن تعداد جوايز»، «توجه به ظرفيت‌هاي نوين اجرايي»، تلاش براي «هويت‌يابي و كارايي اجتماعي جشنواره تئاتر فجر» از جمله اهداف برگزار‌كنندگان جشنواره سيوششم عنوان شده است.
اصلاحاتي كه از سال‌ها قبل انتظار انجامش وجود داشت اما هر دوره به بهانه‌اي با غفلت مواجه مي‌شد ولي در اين بين ابهام‌هايي نيز به چشم مي‌خورد. اينكه جشنواره تئاتر فجر قرار است در زمينه «اصلاح فرآيند انتخاب آثار با تكيه بر خرد جمعي» بكوشد امري پسنديده به نظر مي‌رسد اما شيوه مورد نظر براي رسيدن به هدف مشخص نيست. به ويژه كه چند ماه بيشتر تا برگزاري جشنواره زمان باقي نيست و از سويي دو بخش «مرور تئاتر ايران» و «مسابقه تئاتر ايران» ابهام‌هايي در زمينه داوري با مراجعه به طيف وسيع‌تر ايجاد كرده است. طبق فراخوان، جشنواره سيوششم در هفت بخش برگزار خواهد شد كه علاوه بر دو بخش ياد شده، بخش‌هاي «تئاتر ملل»، «ميهمان»، «خارج از صحنه
(Offstage) به‌علاوه فجر» و «مسابقه تئاتر بين‌الملل» را شامل مي‌شود.
از بخش‌هاي قابل توجه فراخوان جشنواره بخش خارج از صحنه يا Offstage به نظر مي‌رسد كه هرگونه اجرا در خارج از سالن‌هاي متعارف تئاتري را شامل مي‌شود. سال‌ها از آغاز تجربه‌هاي مشابه در ديگر كشورها مي‌گذرد و اين تصميم دبيرخانه مدبرانه به نظر مي‌رسد. در ايران نيز كارگردان‌هايي مانند حميد پورآذري نيز تجربه‌هايي در زمينه اجراي خارج از فضاهاي متعارف را داشته‌اند. همچنين از سوي ديگر دبيرخانه تصميم دارد از تعداد جوايز و اصولا رويكرد جايزه محوري فاصله بگيرد كه قطعا به حرفه‌اي‌تر شدن اين رويداد ياري مي‌رساند. امروز كمتر جشنواره تئاتري بين‌المللي در سطح جهان وجود دارد كه جايزه‌محور عمل كند اما در نهايت بايد ديد برگزار‌كنندگان عملا چقدر به اهداف مورد نظر خود نزديك مي‌شوند و آيا هنرمندان در اين مسير با آنها همكاري مي‌كنند يا خير؟