به مناسبت سالروز تولد آذرتاش آذرنوش
زبان‌شناسي در عمق عربي
محسن آزموده
لابد از عجايب روزگار تلقي مي‌شود اينكه اسم فردي آذرتاش آذرنوش باشد و در عين حال از بزرگ‌ترين عربي‌شناسان زمانه. 29 بهمن ماه 77 سال از تولد مردي مي‌گذرد كه زاده قم است، يادگيري عربي را در دانشكده معقول و منقول آغاز كرده، براي تحصيل آن به عراق سفر كرده و دو دكترا در ادبيات عرب از فرانسه اخذ كرده است.
تسلط شگرف بر پيچش‌ها و دشواري‌هاي زبان عربي اما سبب نشده كه از عشق و علاقه دكتر آذرتاش آذرنوش چهره ماندگار ملي، به فرهنگ ايراني و زبان فارسي كاسته شود. آنها كه كتاب ارزشمند او با نام چالش ميان فارسي و عربي را خوانده‌اند، مي‌دانند كه اين استاد زبان عربي با چه بيان منطقي و استواري از زبان فارسي به عنوان يكي از عناصر اساسي مقوم فرهنگ ايراني دفاع كرده است و نشان داده كه به ويژه در قرون نخستين تاريخ ايران اسلامي «زبان عربي، با همه توانمندي‌هاي ديني و ادبي و علمي و سياسي، نتوانست جاي زبان فارسي را بگيرد.»
دكتر آذرنوش در اين كتاب نشان مي‌دهد كه چگونه در سده‌هاي نخست «در كشاكشي كه ميان عربي و فارسي برپا شده بود، بسياري براي حفظ فارسي كوشيدند، توده‌هاي مردم هم زبان و هم سنت‌هاي خود را پاس مي‌داشتند و به همين سبب ارباب قلم را وا مي‌داشتند كه به زبان‌شان عنايت ورزند.» البته استاد آذرنوش آثار برجسته ديگري نيز چون ترجمه موسيقي اكبير فارابي، ترجمه تاريخ اسلام حسين مونس و فرهنگ معاصر عربي-فارسي دارد كه هر يك به نوبه خود نشان‌دهنده ميزان دانش و تسلط ايشان به تاريخ و فرهنگ اين كهن بوم و بر است. گرايش همدلانه آذرنوش به فرهنگ ايراني را كتاب جذاب و خواندني ديگر ايشان يعني تاريخ چوگان نيز نشان مي‌دهد.
وي كه بيش از 50 سال است يك چوگان‌باز حرفه‌اي است، در اين كتاب اين ورزش باستاني ايراني را به مثابه يك فرهنگ بررسي مي‌كند. نقطه قوت و اهميت پژوهش‌هاي آذرنوش در بي‌طرفي علمي و دوري او از تعصب‌هاي رايج سره‌گرايانه يا عربي‌ستيزانه از يك سو و تحقيرهاي عرب‌گرايان افراطي از سوي ديگر است. به ديگر سخن از آذرتاش آذرنوش مي‌آموزيم كه پاسداشت يك فرهنگ و زبان به معناي تحقير و توهين به ديگران و در غلتيدن به ورطه افراط و تفريط نيست و مي‌توان از ظرفيت‌هاي برسازنده تعامل‌هاي فرهنگي بهره گرفت و بر غناي فرهنگ و معرفت بشري افزود.