گروه سياسي | نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در جلسه علني نوبت بعدازظهر روز شنبه بعد از استماع نظرات موافقان و مخالفان، كليات بودجه ۹۸ را با 117 راي موافق، 86 راي مخالف و 8 راي ممتنع از مجموع 212 نماينده حاضر در مجلس تصويب كردند. مجلس از ساعت 8:30 صبح شنبه كار خود را آغاز كرد و به مدت 3 ساعت در جلسه‌اي غيرعلني با حضور برخي از وزرا و رييس كميسيون تلفيق بودجه 98 بودجه سال آينده و مسائل اقتصادي كشور بررسي شد. بعد از جلسه غيرعلني نوبت صبح با حضور وزراي نفت، كشاورزي، صنعت، معدن و تجارت و رييس سازمان برنامه و بودجه بررسي كليات بودجه در صحن مجلس آغاز شد. علي اسدي نماينده شهربابك، عينالله شريفپور نماينده ماكو، محمدرضا تابش نماينده اردكان، غلامرضا تاجگردون نماينده گچساران و اردشير نوريان نماينده شهركرد در موافقت با لايحه بودجه سال ۹۸ سخنراني و محمدجواد كريمي‌قدوسي نماينده مشهد، محمود صادقي نماينده تهران، محمد حسننژاد نماينده مرند، غلامرضا كاتب نماينده گرمسار و محمد خدابخشي نماينده اليگودرز نيز در مخالفت با اين لايحه هر كدام به مدت 10 دقيقه صحبت كردند. با نگاهي به كليات و محور مخالفت‌ها و البته جريان‌هاي سياسي متبوع مخالفان مي‌توان دريافت كه اين مخالفت‌ها رنگ و بوي سياسي و تقابل با دولت ندارد.
تقريبا هر 5 مخالفي كه از فرصت 10 دقيقه‌اي خود استفاده كردند تا ايرادات لايحه بودجه سال 98 را از تريبون مجلس مطرح كنند بر اين نكته تاكيد داشتند كه بودجه سال آينده بر اساس شرايط ويژه و جنگ اقتصادي كه كشور در آن قرار دارد، تهيه و تدوين نشده است. همچنين آنها بر عدم شفافيت لايحه نيز تاكيد داشتند و البته بحث اصلاح ساختار نظام بودجه‌ريزي كشور نيز پس از تاكيد مقام معظم رهبري در خلال سخنراني‌هاي نمايندگان ديده مي‌شود. در واقع در ميان اسامي مخالفان از جواد كريمي‌قدوسي از منتهااليه راست تا محمود صادقي منتهااليه چپ سياسي و از حميدرضا حاجي‌بابايي تا الياس حضرتي به چشم مي‌خورد كه دليلي بر همين مدعاست كه مخالفت‌ها جناحي و جرياني نبوده است. كما اينكه هم مصطفي كواكبيان به ساختار معيوب بودجه اشاره و هم حميدرضا حاجي‌بابايي از افزايش درآمدهاي مالياتي كه ممكن است منجر به اعتراضات خياباني مردم شود، گلايه كرده است. هم مهرداد لاهوتي نسبت به افزايش هزينه‌هاي جاري دولت از سوي كميسيون تلفيق هشدار داده و هم الياس حضرتي بر عدم واقع‌گرايي در خلال جنگ اقتصادي تاكيد كرده است. آنچه در سخنان موافقان نيز پررنگ به نظر مي‌رسد، آيين‌نامه جديد در مورد رد كليات بودجه است. موافقان ضمن بيان نكته‌هاي مثبت اين لايحه بر اين موضوع تاكيد داشتند كه چنانچه كليات لايحه بودجه 98 رد شود، لايحه همچون گذشته به كميسيون تلفيق بازنمي‌گردد بلكه بر اساس آيين‌نامه جديد بايد به دولت عودت داده شود. با توجه به اين شرايط جديد و البته زمان اندك تا پايان سال جاري احتمالا دولت مجبور خواهد بود كه فعلا بودجه 3 دوازدهم را به مجلس ارسال كند و اين بدين معناست كه 20 درصد افزايش حقوقي كه براي سال آينده در نظر گرفته شده بود، محقق نخواهد شد.
پس از استماع نظرات موافق و مخالف لايحه بودجه 98 علي مطهري، نايب‌رييس مجلس از نمايندگان خواست تا نظرشان را در مورد موكول شدن راي‌گيري كليات به جلسه علني روز يكشنبه اعلام كنند اما نمايندگان با 102 راي موافق و 107 راي مخالف و يك راي متتنع از مجموع 212 نماينده حاضر با موكول شدن راي‌گيري به روز يكشنبه مخالفت كردند. به گفته علي مطهري، نايب‌رييس مجلس تعدادي از نمايندگان قصد آبستراكسيون داشتند كه با بستن گيت‌ها، ماموران مانع خروج برخي نمايندگان از صحن شدند. مطهري در خلال صحبت‌هاي محمدباقر نوبخت، رييس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي ضمن تاكيد بر جلوگيري ماموران گيت براي خروج از صحن از نمايندگان خواست صحن علني را ترك نكنند. تعداد نمايندگان در جلسه كه به 194 نفر رسيده بود با پيگيري‌هاي انجام شده از سوي هيات رييسه به 212 نفر رسيد و در نهايت كليات لايحه بودجه 98 در مجلس به راي گذاشته و تصويب شد. لايحه‌اي كه با وجود همه نقدهايي كه به آن وارد است اما شرايط جديد آيين‌نامه‌اي نمايندگان مجلس را قانع كرد كه كليات آن را تاييد كرده و بحث‌هاي اصلاح ساختاري در نظام بودجه‌ريزي را به بعد موكول و جزييات را هم در روند تصويب نهايي اصلاح كنند.
مخالفان چه گفتند؟
جواد كريمي‌قدوسي، نماينده مشهد و كلات از جمله نمايندگاني بود كه در مخالفت با لايحه بودجه 98 صحبت كرد. او ضمن تاكيد بر اينكه «لايحه بودجه سال 98 با قانون برنامه ششم توسعه تطبيق ندارد» گفت:«در حوزه قواعد حاكم بر بودجه و ماليه عمومي 73 درصد، در حوزه ارتباط و فناوري 80 درصد، در حوزه اقتصاد كلان 75 درصد، در حوزه ايثارگران كه جزو سرمايه‌هاي اصلي كشور هستند 72 درصد، در حوزه آموزش عالي و فناوري 69 درصد، در حوزه بيمه اجتماعي و عدالت اجتماعي و برنامه‌هاي رفع آسيب‌هاي اجتماعي 75 درصد، در حوزه حمل و نقل و مسكن 75 درصد، در حوزه محيط زيست 75 درصد، در حوزه كسب و كار خصوصي 50 درصد، در حوزه كشاورزي 54 درصد، در حوزه فرهنگ و هنر 53 درصد، در حوزه دفاع و امنيت 56 درصد، در حوزه توازن منطقه‌اي و اجراي عدالت و توسعه روستايي و توانمندسازي اقشار آسيب‌پذير 65 درصد احكام برنامه ششم توسعه در لايحه بودجه ديده نشده است.» نماينده مشهد همچنين به افزايش 3 درصدي وابستگي بودجه 98 به نفت در مقايسه با سال گذشته اعتراض كرد و گفت:«نقش سود شركت‌هاي دولتي 50 درصد در لايحه بودجه سال 98 كاهش پيدا كرده در حالي كه بودجه اين شركت‌ها 51 درصد رشد داشته است.»
محمود صادقي، نماينده تهران از ديگر مخالفان لايحه بودجه 98 بود. مخالفت صادقي با اين لايحه به اين دليل بود كه لايحه بودجه 98 بدون در نظر گرفتن شرايط ويژه كشور در سال آينده تدوين شده است. او گفت:«ما به تعبيري در شرايط جنگ اقتصادي هستيم اما لايحه به نوعي تنظيم شده كه گويا به دنبال پنهان كردن وقايع كشور است.» به گفته صادقي در اين لايحه منابع حاصل از صادرات نفتي بيشتر از واقعيت پيش‌بيني شده، مخارج پيش‌بيني شده بر اساس درآمدهاي موهوم تنظيم شده همچنين لايحه از شفافيت كامل برخوردار نيست.
بر اساس برآورد كارشناسان مركز پژوهش‌هاي مجلس سال آينده تا حدود 100 هزار ميليارد تومان كسري واقعي بودجه خواهيم داشت كه به گفته صادقي دولت سعي كرده، كسري بودجه را در لايحه پنهان كند. محمد حسننژاد، نماينده مرند و عضو كميسيون اقتصادي مجلس نيز در مخالفت با كليات لايحه بودجه 98 صحبت كرد. اعتراض اين نماينده مجلس نيز به عدم توجه به اسناد بالادستي در تنظيم لايحه بودجه سال آينده بود. اين عضو كمسيون اقتصادي با طرح اين پرسش كه تكليف 900 هزار ميليارد يارانه پنهان مشخص نيست، تاكيد كرد:«كل بودجه كشور را روي يك و نيم ميليون بشكه نفت مي‌بنديم و 2 ميليون و 200 هزار بشكه نفت به پالايشگاه‌ها مي‌دهيم و اصلا خبر نداريم كه چه ميزان به فروش مي‌رسد و چه ميزان خريد داريم و در كجا هزينه مي‌شود.» حسننژاد همچنين پيشنهاد داد با توجه به اينكه حقوق و دستمزد كارمندان 95 هزار ميليارد تومان است با واقعي كردن قيمت بنزنين 180 هزار ميليارد يارانه‌اي كه دولت براي بنزين هزينه مي‌كند را براي 3 برابر كردن حقوق و دستمزد كارمندان اختصاص دهد.
غلامرضا كاتب، نماينده گرمسار از ديگر مخالفان لايحه بودجه اين سوال را مطرح كرد كه از سال 92 به اين سو به صورت ميانگين سالانه حدود ۳۰ هزار ميليارد تومان به بودجه افزوده شده و با اين حساب امسال در شرايط جنگ اقتصادي نبايد اين رقم به ۵۴ هزار ميليارد افزايش مي‌يافت؟
او همچنين تاكيد كرد كه «نبايد بودجه را به مسائل امنيتي گره بزنيم و چراكه خدا به ما عقل داده و بايد بر اساس منطق تصميم بگيريم پس به خاطر منفعت ملت و نظام نبايد به بودجه‌اي كه به نفع كشور نيست، رأي بدهيم.»
محورهاي مخالفت محمد خدابخشي، عضو كميسيون برنامه و بودجه نيز براي تصويب كليات لايحه بودجه 98 نيز «عدم انطباق با احكام برنامه ششم»، «عدم مديريت مناسب منابع ارزي»، «عدم استفاده از فرصت‌هاي ايجاد شده ناشي از شرايط تحريم»، «عدم توجه كافي به واقعيت‌هاي اقتصادي موجود در جامعه»، «عدم توجه به گزارش ديوان محاسبات در خصوص حذف تبصره‌ها و احكام فاقد عملكرد در بودجه‌هاي سنواتي گذشته»، «كم توجهي به وزارت آموزش و پرورش در بودجه 98 و انفعال وزارتخانه در اين خصوص» بود.
موافقان چه گفتند؟
غلامرضا تاجگردون، رييس كمسيون تلفيق لايحه بودجه 98 در موافقت با اين لايحه صحبت كرد. آنچه تاجگردون در خلال سخنراني خود بر آن تاكيد داشت شرايط آيين‌نامه جديد در صورت رد كليات لايحه بودجه 98 بود. تاجگردون توضيح داد كه اگر لايحه بودجه در صحن علني مجلس رد شود بر اساس آيين‌نامه جديد ديگر به كميسيون تلفيق بازنمي‌گردد بلكه به دولت پس فرستاده مي‌شود و دولت بايد بودجه ديگري ارايه دهد كه احتمالا همان بودجه 3 دوازدهم خواهد بود. اما همانطور كه تاجگردون تاكيد كرد اين اتفاق بدون عواقب نخواهد بود و بودجه سه دوازدهم پرداخت حقوق كارمندان در 3 ماهه نخست سال 98 را با مشكل مواجه مي‌كند. رييس كمسيون تلفيق لايحه بودجه 98 گفت:«ما به مردم گفته‌ايم 20 درصد افزايش حقوق دارند و نمي‌توانيم فروردين ماه بگوييم، دولت اجازه ندارد و تنها 10 درصد افزايش حقوق خواهند داشت تا در تير ماه پول به دست دولت برسد. نكته بعدي درباره يارانه‌ها، بهزيستي و كميته امداد امام(ره) است كه 20 درصد افزايش داده‌ايم و بازمي‌گردد.» او همچنين در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود به اظهارنظر برخي نمايندگان درخصوص افزايش قيمت بنزين پاسخ داد و گفت:«صلاح حامل‌هاي انرژي بدون افزايش قيمت بنزين و فرآورده‌ها نيست و افزايش قيمت‌هاي نفت، بنزين و گازوييل نيز بدون افزايش نرخ تورم امكان‌پذير نبوده و نمي‌توان دوگانه حرف زد.»
تاجگردون ادامه داد:« بايد مشخص شود كه ما بايد نفت را بفروشيم يا خير، كم بفروشيم يا زياد. قيمت نفت مي‌گويند در دنيا 80 دلار است و ما 50 دلار گذاشته‌ايم كه اين حسن بودجه است. اقتصاد جنگي و بودجه جنگي همين است كه اگر 80 دلار شد، نمي‌گوييم نفت ما را 50 دلار بخر پس نرخ آن را كم گرفتيم.» محمدرضا تابش، نماينده اردكان و عضو كميسيون برنامه و بودجه از موافقان لايحه بودجه 98 اعلام شفاف بودجه دفاعي را يكي از امتيازهاي اين لايحه خواند و گفت:«براي تقويت بنيه دفاعي منطبق با سياست‌هاي كلي، اختصاص 5 درصد بودجه عمومي كشور تنفيذ شده لذا بالغ بر 24 هزار ميليارد تومان لحاظ شده كه بسيار شفاف است، هيچ كجاي دنيا با اين شفافيت بودجه دفاعي خود را اعلام نمي‌كنند.» اين عضو كميسيون برنامه و بودجه افزايش بودجه عمراني از 62 هزار ميليارد تومان به 66 هزار ميليارد تومان، صدور مجوز 100 هزار ميليارد تومان تهاتر بدهي بخش خصوصي به بانك‌ها و تأمين اجتماعي و گمرك كه در لايحه بودجه لحاظ شده را مشكل‌گشا دانست و تاكيد كرد در شرايط كنوني و با توجه به تنگناهاي موجود، گشايش‌هاي بسياري به همراه خواهد داشت.
تابش تاكيد كرد كه مي‌توان هر چه را كه خوب مي‌دانيم در بودجه لحاظ كنيم اما بايد به پيامدهاي آن و تورم و گراني كه براي مردم به همراه دارد نيز توجه كرد و با توجه به كاهش روزانه يك ميليون بشكه نفت براي صادرات چاره‌اي جز پذيرش اين بودجه نداريم.
نماينده اردكان البته در پايان ضمن تاكيد بر لزوم اعمال اصلاحات در جزييات بودجه از همكارانش در پارلمان خواست به كليات لايحه بودجه 98 راي دهند.
عينالله شريفپور، عضو هيات رييسه كميسيون اقتصادي نيز از ديگر نمايندگاني بود كه در موافقت با لايحه بودجه سال آينده صحبت كرد.
«پيش‌بيني 400 هزار ميليارد ريال در قالب جدول 21 به منظور تحقق ماده 106 برنامه ششم توسعه با هدف افزايش توان دفاعي كشور و تامين منافع و امنيت ملي»، «پيش‌بيني 500 ميليارد ريال جهت خريد ماشين‌آلات براي شهرداري‌ها و دهياري‌هاي كشور، پيش‌بيني افزايش هزار ميليارد توماني مازاد بر سقف مندرج در بودجه در راستاي متناسب‌سازي حقوق بازنشستگان كشوري و لشگري»، «فروش حامل‌هاي انرژي در مناطق و بازارچه‌هاي مرزي»، «پيش‌بيني 14 ميليارد دلار از محل 21 ميليارد دلار درآمد صادرات نفت براي تامين كالاهاي اساسي نظير دارو و نهاده‌هاي كشاورزي با نرخ دولتي» و... از محورهاي سخنراني اين عضو كميسيون اقتصادي در موافقت با لايحه بودجه سال 98 بود.
اردشير نوريان، نماينده مردم شهركرد و از موافقان اين لايحه ضمن تاكيد بر اينكه بودجه سال آينده بر اساس مقتضيات كشور تدوين شده به انتقاد برخي نمايندگان مبني بر عدم افزايش قيمت حامل‌هاي انرژي اشاره كرد و گفت:«دوستان انتقاد مي‌كنند كه چرا حامل‌هاي انرژي تغيير مطلوبي در چارچوب لايحه بودجه نداشته و من بايد به اين دوستان بگويم كه چندين بار براي افزايش قيمت حامل‌هاي سوخت پيشنهاد مطرح شد و همين دوستان بودند كه با آن مخالفت كردند.» او همچنين تاكيد كرد كه در شرايط «جنگ اقتصادي» و «ريختن خون اقتصاد كشور» رد كليات لايحه بودجه مشكلي را حل نمي‌كند. نوريان همچنين بودجه سال 98 را عملياتي خواند و «اختصاص 14 ميليارد دلار براي تامين كالاهاي اساسي و دارو و حمايت ويژه از صنعت» و «توجه به اقشار كم درآمد و دهك‌هاي پايين اجتماعي» را در كنار «نوسازي مدارس، بيمه زنان سرپرست خانوار و نگاه واقع‌بينانه به بحث اشتغال و اختصاص منابع 170 هزار ميليارد توماني براي سرمايه‌گذاري دولت» را از ويژگي‌هاي مهم و مثبت بودجه خواند. علي اسدي‌كرم، نماينده عضو كميسيون صنايع و معادن مجلس ضمن تاكيد بر اينكه هنوز به بودجه‌ريزي به مبناي عملكرد به معناي واقعي نرسيديم اما «بهبود نظام بودجهنويسي، ارتقاي سطح كارشناسي، شفافيت در بودجهنويسي بر مبناي عملكرد» را از ويژگي‌هاي مثبت و قابل توجه در عملكرد امسال سازمان برنامه و بودجه خواند. او در موافقت با كليات لايحه بودجه 98 همچنين تاكيد كرد كه «همسان‌سازي حقوق بازنشستگان، اجراي طرح تحول سلامت و توسعه و توازن منطقه‌اي» از نكات قابل دفاعي لايحه بودجه 98 است اگرچه «بايد تورم را در نظر گرفت تا اين افزايش‌ها با توجه به تورم مشكلي براي مردم به خصوص بازنشستگان به وجود نياورد».
اسدي عدم افزايش قيمت بنزين در سال 98 را نيز موضوع مهمي دانست كه باعث مي‌شود اذهان عمومي احساس ناامني اقتصادي نداشته باشند.