هنوز تب و تا ب مربوط به جشنواره تمام نشده گمانه‌زني براي اكران نوروزي بحث داغ محافل سينمايي شده است. سينماي ايران طبق يك سنت قديمي در تعطيلات سال نو احيا مي‌شود، رسمي كه متعلق به امروز و ديروز نيست بلكه پيشينه زيادي دارد. مثلا قبل از انقلاب كمدي‌ها اكران نوروزي پر رونقي داشتند به طوري كه در اين ايام معمولا فيلم‌هايي همچون آثار «نورمن ويزدم» نمايش داده مي‌شدند. اين روند بعد از انقلاب با يك وقفه تقريبا 10 ساله مواجه شد(مثلا زمان جنگ) ولي دوباره از آغاز دهه 80 در سينما جدي گرفته شد. حالا در روزهاي منتهي به آغاز سال جديد هستيم كه اكران نوروزي ماجراي روز اهالي سينماي ايران شده و خيلي‌ها از چيدمان اكران نوروزي حرف مي‌زنند. در واقع كنجكاوي‌ها براي آگاهي از فهرست فيلم‌هاي سال نو افزايش يافته و اين موضوع به بحث جذاب سينما تبديل شده است. در اين گزارش تلاش كرديم هم گمانه‌زني از اكران نوروز داشته باشيم و هم به اين پرسش جواب بدهيم كه چرا اكران نوروزي براي مخاطبان و فيلمسازان از اهميت زيادي برخوردار است.
چرا اكران نوروز مهم است؟
فلسفه اينكه چرا با آغاز تعطيلات نوروز استقبال مخاطبان هم از فيلم‌هاي روي پرده افزايش پيدا مي‌كند چندان پيچيده نيست. هم تعطيلات و هم آسودگي خاطري كه مردم در اين ايام از آن برخوردارند، مهم‌ترين دليل بر اين مدعاست. ضمن اينكه به گفته غلامرضا موسوي(تهيه‌كننده سينما) در اين ايام دانش‌آموزها و دانشجويان از اوقات فراغت بيشتري برخوردارند و طبيعي است كه از زمان بيكاري براي فيلم ديدن بهره ببرند:«مردم در اين برهه زمان دو دسته تقسيم مي‌شوند؛ عده‌اي به مسافرت مي‌روند و عده‌اي در شهرهاي خود اوقات فراغت خود را سپري مي‌كنند. آن دسته هم كه به مسافرت مي‌روند در سفرهاي‌شان نيم نگاهي به سينما و هنرهاي نمايشي دارند و آن عده هم كه عيد را در شهرهاي خود سپري مي‌كنند، تماشاي يك تا سه فيلم را در اولويت برنامه‌هاي خود قرار مي‌دهند. حتي مسافرهايي كه به تهران هم مي‌آيند سينما جزوي از برنامه‌هاي سرگرم‌كننده آنهاست.»
پس دليل اصلي اينكه اكران سينما در اين زمان مهم است، اوقات فراغتي است كه مردم دارند. همانطور كه پنج‌شنبه و جمعه‌ها فيلم‌ها با استقبال مواجه مي‌شوند در اين زمان هم اقبال به فيلم‌ها بيشتر مي‌شود و در نتيجه گيشه‌ها از هميشه شلوغ‌تر هستند. طبق آمار‌هاي رسمي منتشر شده سينماهاي شهرستان‌هايي نظير مشهد، شيراز، اصفهان و تبريز هم در ايام نوروز با افزايش مخاطبان همراه است.
همچنين فرضيه ديگري هم در اين ميان مطرح است؛ وقتي چيدمان اكران فيلم‌ها متناسب با تفكري حساب شده باشد و فيلم‌هاي با كيفيت در اين برهه نمايش داده شود، مخاطب وقتي از فيلم اولي كه ديده ابراز رضايت كرده ناخودآگاه به سمت ديگر فيلم‌ها هم كشيده مي شود. به باور موسوي اين نكته يك بار روانشناسي دارد كه نبايد از آن غافل شد.
سينما سرگرمي ارزان قيمت
نكته مهم ديگر اينكه سينما به نسبت بقيه پديده‌هاي سرگرم‌كننده ارزان‌قيمت‌تر است پس طبيعي است كه با استقبال بيشتر مخاطبان هم همراه باشد. به گفته موسوي مردم حدود 4 ساعت از روزشان را(با احتساب زمان رفت و برگشت) تنها با پرداخت 15 هزار تومان پول بليت پر مي‌كنند و به تماشاي فيلم مورد علاقه خود در سينماها مي‌نشينند. طبق گفته اين تهيه‌كننده پول بليت در سينماهاي ممتاز به مبلغ 10 هزار تومان هم مي‌رسد:«اين را هم در نظر بگيريد سه‌شنبه‌ها بليت نيم‌بهاست يعني اين مبلغ نصف مي‌شود. وقتي در اين زمان سينما با افزايش چشمگير مخاطب همراه است يعني اكران نوروزي مهم است.»
معمولا براي نمايش فيلم‌ها در ايام نوروز رقابت پيچيده‌اي ميان تهيه‌كننده‌ها به وجود مي‌آيد و هر تهيه‌كننده‌اي نهايت تلاش خود را مي‌كند تا فيلم خود را در اكران نوروزي نمايش دهد. به گفته موسوي دليل اصلي اين رقابت اين است كه تهيه‌كننده در سريع‌ترين زمان به سرمايه اصلي خود مي‌رسد و خواب پول او كمتر مي‌شود: «فيلم‌ها بعد از دو ماه اكران(در صورت فروش مناسب) به سرمايه اصلي خود مي‌رسند. فيلمي كه در نوروز اكران شود، تابستان سرمايه خرج شده را به جيب سرمايه‌گذار و تهيه‌كننده‌اش مي‌رساند ولي اگر فيلمي تابستان اكران شود، تهيه‌كننده بايد تا پاييز صبر كند كه به اصل سرمايه خود برسد در نتيجه رقابت براي اكران فيلم در اين بازه زماني دليل بر اهميت اكران نوروزي است.»
چه فيلم‌هايي براي نوروز مناسب هستند؟
حالا كه اكران نوروزي گل سرسبد سينماست، چيدمان و نوع قرار گرفتن فيلم‌ها در كنار هم در طول اين بازه زماني اهميت دوچندان پيدا مي‌كند. ضمن اينكه بسيار مهم است كه ببينيم چه فيلم‌هايي متناسب با حال و هواي جامعه در سال نو- با در نظر گرفتن تنوع در مضامين- براي مخاطبان نمايش داده شود.
به گفته رضا سعيدي‌پور، مديرعامل سينما آزادي قالبي كه براي اكران نوروزي در نظر گرفته مي‌شود، اهميت زيادي دارد. به گونه‌اي كه بايد براي پوشش دادن ذائقه كل مخاطب كشور دو فيلم گيشه‌اي در ميان تركيب فيلم‌ها باشد و نمايش يك فيلم كودك هم در اين ميان از اهميت زيادي برخوردار است، چون در اين زمانه دانش‌آموزان اوقات فراغت خود را سپري مي‌كنند.
تنوع ژانر و در نظر گرفتن سلايق گوناگون
نكته ديگري كه سعيدي‌پور در خلال صحبت‌هايش به آن اشاره دارد، تنوع ژانري است كه بايد در اين زمان حتما مورد توجه قرار گيرد و از اكران بي‌رويه فيلم‌هاي تجاري خودداري شود: «اگر 7 سرگروه سينمايي براي اكران فيلم‌ها در خدمت فيلم‌هاي كمدي قرار بگيرد يا اگر فيلم‌هاي با كيفيت بالا در اين زمان نمايش داده شود پس تكليف سينما در طول سال چه مي‌شود؟ بايد توازن و تناسب به گونه‌اي بين اكران فيلم‌ها برقرار شود كه چراغ سينما در طول سال هميشه روشن بماند و همه چيز در فيلم در يك فصل خرج نشود. همينطور ضروري به نظر مي‌آيد كه شرايط منصفانه‌اي در طول سال براي همه فيلم‌ها به وجود بيايد.»
به باور مدير سينما آزادي اكران نوروز بايد جدي گرفته شود چون در اين زمان مردم فرصت بيشتري براي گذراندن اوقات فراغت خود در بيرون خانه دارند و از آنجا كه سينما ارزان‌ترين سرگرمي براي آنهاست، تماشاي فيلم را در اولويت تفريح خود قرار مي‌دهند. او در ادامه صحبتش به قيمت 100 هزار توماني بليت كنسرت‌ها اشاره و تاكيد مي‌كند كه توده مردم توانايي پرداخت اين مبلغ را ندارند.
سعيدي‌پور به نكته ظريف ديگري نيز اشاره مي‌كند، آن هم اين است كه مردم در نوروز دغدغه اقتصادي كمتري به نسبت ديگر ايام سال دارند به خاطر همين راحت‌تر بابت كالاهاي فرهنگي پول مي‌پردازند.
گيشه‌ها چه مي‌گويند؟
وقتي به جدول نمايش فيلم‌هاي نوروزي در سال‌هاي اخير نگاه مي‌كنيم با گيشه‌هاي متفاوتي مواجه مي‌شويم به گونه‌اي كه برخي فيلم‌ها با اختلاف فاحشي در صدر جدول قرار مي‌گيرند. سعيدي‌پور در اين باره مي‌گويد:«تبليغات ماهواره‌اي در جذب مخاطب و بازگشت مالي فيلم‌ها تاثير به شدت زيادي داشتند و مطمئن باشيد اگر تبليغات ماهواره نبود، فيلم‌ها تا مرز غيرقابل تصور گيشه كسب نمي‌كردند.» البته او اضافه مي‌كند كه كيفيت خود فيلم هم در جذب تماشاگر اهميت بالايي دارد و اگر صدا و سيما و تبليغات شهري هم به آن اضافه شود، كمك شاياني به افزايش فروش يك فيلم مي‌كند.»
بنا بر گفته مدير سينما آزادي، صاحبان فيلم نبايد عجله كنند و فيلم‌هايشان را به اجبار در نوروز اكران كنند زيرا تجربه ثابت كرده، نوروز مناسب نمايش هر فيلمي نيست. به گفته او فيلمي كه در تعطيلات اول سال اكران مي‌شود قطعا بايد فيلم پتانسيل بالايي براي جذب مخاطب داشته باشد.
مردم چه فيلم‌هايي مي‌خواهند؟
علي سرتيپي، تهيه‌كننده و پخش‌كننده سينما هم با مدير سينما آزادي هم عقيده است. به نظر او نوروز شروع سال است و بايد پالس مثبت به مخاطب داده شود و آن دسته از فيلم‌هايي كه مردم خواهان آن هستند و با آن ارتباط برقرار مي‌كنند براي آنها اكران شود.
به گفته او با وجود اينكه فيلم‌هاي شاد و مفرح در سبد اكران نوروز بايد نمايش داده شود اما تنوع ژانر نيز بايد مد نظر قرار گيرد. سرتيپي هم اذعان دارد كه نبايد تمام داشته‌هاي سينما را در ابتداي سال خرج كرد بلكه بايد فضاي متعادل و معقول اما جذابي براي مخاطبان فراهم كرد.
سرتيپي اهميت اكران نوروز را در بازگشت سرمايه زودهنگام مي‌داند و در بخشي از صحبت‌هاي خود به اين نكته اشاره مي‌كند كه در سال‌هايي به خاطر تلاقي ماه محرم يا رمضان با نوروز، مردم كمتر به سينما مي‌رفتند در دوره‌هاي ديگر هم تلويزيون سعي مي‌كرد با پخش برنامه‌هاي جذاب در ايام نوروز اوقات فرغت خوبي براي مخاطبان فراهم كند اما در سال‌هاي اخير اين توانايي را از دست داده و ديگر نمي‌تواند تماشاگر را پاي تلويزيون نگه دارد پس چه خوب كه سينما از اين فرصت و پتانسيل نهايت استفاده را ببرد.»
گمانه‌زني زود هنگام
در ادامه گزارش به اينجا مي‌رسيم كه امسال نوروز چه فيلم‌هايي قرار است بر پرده سينماها نمايش داده شود؟ شواهد و صحبت‌هاي شنيده شده حاكي از آن است كه امسال اكران نوروز هم به سياق سال‌هاي گذشته از تركيب متنوعي برخوردار است. يك سري از فيلم‌هاي كمدي كه براي دور ماندن از حواشي گوناگون تعمدا از شركت در جشنواره سر باز زدند، احتمالا به اكران نوروزي خواهند رسيد. از آن جمله مي‌توان به فيلم‌هاي ژن خوك ساخته سعيد سهيلي، چهار انگشت جديد‌ترين ساخته حامد محمدي، رحمان 1400 به كارگرداني منوچهر هادي، زنداني‌ها ساخته مسعود ده‌نمكي و... اشاره كرد. يك سري فيلم‌ها هم در جشنواره فيلم فجر نمايش داده شدند و اقبال بالاي مخاطبان را به دست آوردند. همچون متري شيش و نيم، غلامرضا تختي، شبي كه ماه كامل شد، ماجراي نيمروز رد خون، سرخ‌پوست و قصر شيرين كه طبيعتا از ميان اينها فيلم‌هاي اكران نوروز انتخاب مي‌شود.
از آنجا كه اولويت در اكران طبق سليقه و خواست مردم است، فيلمي كه در جشنواره فيلم فجر سيمرغ بلورين بهترين فيلم از نگاه مردمي را دريافت مي‌كند در اين زمان به اكران عمومي درمي‌آيد. پس از اين منظر نمايش فيلم متري شيش و نيم به كارگرداني سعيد روستايي و تهيه‌كنندگي سيدجمال ساداتيان در نوروز امسال قطعي به نظر مي‌رسد. از يك طرف صف‌هاي طولاني و سانس‌هاي مداوم فيلم متري شيش و نيم در جشنواره فجر، احتمال اكران نورزي‌اش را افزايش مي‌دهد؛ از سوي ديگر تحسين و تمجيدي كه منتقدان از اين فيلم داشتند، باعث مي‌شود اين فيلم شانس زيادي براي نمايش در عيد داشته باشد.
آيا متري شش و نيم اكران نوروزي دارد؟
سيدجمال ساداتيان در گفت‌وگو با «اعتماد»خبر از آماده‌سازي مقدمات نمايش اين فيلم براي نوروز داد و اشاره كرد كه تمام تلاش خود را مي‌كند نمايش اين فيلم در نوروز با مشكلي مواجه نشود. همچنين پيش از اين ابراهيم داروغه‌زاده، دبير جشنواره سي و هفتم در خلال برگزاري جشنواره به خبرنگارها گفته بود كه اولويت اكران نوروزي امسال با فيلم‌هايي است كه در جشنواره نمايش داده شده است. پس مي‌توانيم نمايش چند فيلم ديگر جشنواره را در اكران نوروزي محتمل ببينيم.
همچنين يك منبع آگاه در وزارت ارشاد در گفت‌وگو با «اعتماد» از ليست فيلم‌هايي كه قرار است در تركيب نوروز امسال قرار گيرد، خبر داد فيلم‌هايي نظير متري شيش و نيم، شبي كه ماه كامل شد، ماجراي نيمروز 2 رد خون، ژن خوك، زنداني‌ها و چهار انگشت. ظاهرا اين فيلم‌ها در فهرست اولويت‌هاي نمايش نوروزي هستند و بايد منتظر ماند و ديد كدام روي پرده به نمايش درمي‌آيند. اين منبع آگاه در ادامه تصريح كرد كه قطعا يك فيلم كودك هم در تركيب اكران نورز امسال قرار خواهد گرفت.
همچنين طبق شنيده‌هاي ما فيلم رحمان 1400 به كارگرداني منوچهر هادي هم براي نمايش در نوروز خيز برداشته است.
جمع‌بندي
با در نظر گرفتن جميع جهات به اين نتيجه مي‌توان رسيد كه در حال حاضر اولويت اكران در عيد نوروز با فيلم‌هايي است كه خروجي موفقي از جشنواره فجر داشته‌اند و با وجود برخورداري از كيفيت حتما در ميان انتخاب‌هاي مردمي جشنواره فجر حضور داشته‌اند. دسته دوم فيلم‌هايي كه احتمال اكرانشان وجود دارد، فيلم‌هايي هستند كه از مضامين به روزي برخوردارند و از توليدات جديد سينما هستند. تجربه نشان داده، فيلم‌هاي جا مانده از سال‌هاي گذشته- به اصطلاح كهنه- نمي‌توانند در جذب مخاطب موفق باشند. در درجه سوم نيز فيلم‌هاي كمدي قرار مي‌گيرند كه ظرف اين سال‌ها پاي ثابت اكران‌هاي نوروزي بوده‌اند.
بي‌راه نيست كه بگوييم اگر اكران نوروز براي تعدادي از فيلم‌ها پرسود است براي پاره‌اي از آثار هم بدترين زمان اكران به حساب مي‌آيد چراكه ممكن است در فرصتي نابرابر تمام توجه‌ها معطوف به فيلم‌هايي با قابليت بالاي فروش باشد و بعضي فيلم‌ها زير بار بي‌توجهي مخاطب و عدم كاركرد گيشه له شوند.