آويده علم جميلي
جنگ تجاري ميان چين و امريكا به بالاترين حد خود رسيده به‌طوري كه بسياري از تحليلگران وال‌استريت از مقياس بين يك تا 10، نمره 11 را به وضعيت جنگ مي‌دهند. هفته گذشته ترامپ اعلام كرد در ماه جديد ميلادي تعرفه‌هاي جديدي بر كالاهاي چيني وضع مي‌كند، چين هم در اقدامي متقابل علاوه بر كاهش ارزش يوان به پايين‌ترين حد طي يك دهه گذشته، واردات محصولات كشاورزي امريكا كه مهم‌ترين محصولات صادراتي اين كشور به چين است را تعليق كرد. بعد از اين اقدام ارزش سهام و ارز در بازار اقتصادهاي نوظهور افت كرد. در اين شرايط و بعد از اينكه امريكا دولت چين را «كارگر ارز» مورد خطاب قرار داد، اميد هر گونه مذاكره براي بهبود شرايط و كاهش تنش تجاري تقريبا از بين رفت. اين در حالي است كه كمتر از يك ماه پيش مقامات تجاري چين و امريكا، مذاكرات صورت گرفته را سازنده عنوان كرده بودند.
از سوي ديگر زمزمه‌هاي خريد نفت بيشتر از ايران توسط چين نيز در فهرست اقدامات متقابل پكن براي پاسخ به تعرفه‌هاي جديد امريكا شنيده مي‌شود.
در حال حاضر براي واردات 250 ميليارد دلار از كالاهاي چيني تعرفه‌اي 25درصدي توسط دولت ترامپ وضع شده و تعرفه‌هاي جديد نيز تقريبا تمام محصولات وارد شده از چين را در بر خواهد گرفت.
تغيير ناگهاني مواضع
كمتر از 10 روز پيش، ترامپ در پيامي چيني‌ها را درباره عواقب طول دادن مذاكرات تا برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري امريكا تهديد كرد.
هر چند پس از اين تهديد هوا چون يينگ، سخنگوي وزارت خارجه چين مواضع امريكا را در طول مذاكره، متغير دانست. چند روز پس از اظهارنظر سخنگوي وزارت خارجه چين، ترامپ در تازه‌ترين اقدام خود، اعلام كرد از ابتداي ماه سپتامبر (10 شهريور ماه)، تعرفه‌هاي جديدي بر كالاهاي چيني وضع مي‌كند. قرار است بر 300 ميليارد دلار از كالاهاي چيني تعرفه‌اي 10درصدي اعمال شود.
جان هتزيوس، اقتصاددان ارشد در يادداشتي عنوان كرد كه اعمال تعرفه‌هاي جديد بر كالاهاي چيني به اين معناست كه هر دو طرف مواضع سختگيرانه‌تري را اتخاذ كرده‌اند كه امكان هرگونه رسيدن به راه‌حل و حل اختلاف را در كوتاه‌مدت از بين مي‌برد.
اين اقدام امريكا، چيني‌ها را ترغيب كرد تا از ابزاري استفاده كنند كه مي‌تواند جريان در جهان را تغيير دهد؛ كاهش ارزش يوان چين.
دلار؛ نقطه فشار چين
كمتر از يك سال پيش و با شروع جنگ تجاري، دولت چين قول داد كه از ارز خود به عنوان ابزاري براي چانه‌زني در نزاع تجاري خود با ايالات‌متحده استفاده نكند. با وجود اين چندي پيش، چين با دستكاري عمدي در نرخ يوان علاوه بر اقدامي تلافي‌جويانه، تنش تجاري را نيز وارد فاز تازه‌اي كرد؛ اقدامي كه واكنش شديد ترامپ را در پي داشت. او اين اقدام پكن را به‌شدت محكوم كرد و در توييتر خود نوشت: «چين همواره با دستكاري ارزش ارز خود به دنبال ربودن تجارت و كارخانه‌هاي ما و آسيب رساندن به فرصت‌هاي شغلي بوده و باعث بي‌ارزش شدن ارزش دستمزد كارگران و آسيب رساندن به بهاي توليد كشاورزان بوده اما اين اتفاق ديگر نمي‌افتد.»
تحليگران بازار سرمايه معتقدند افت يوان در برابر دلار باعث بروز احساس و واكنش‌هاي منفي در بازارهاي مالي مي‌شود. هر چند كه يوان ضعيف‌تر منجر به صادرات بيشتر چين به ساير كشورها در مقابل كاهش صادرات كالاهاي مشابه امريكايي مي‌شود. هر چند كه تضعيف پول چين مي‌تواند به صادرات كالاهاي مشابه و قابل رقابت كشورهاي نوظهور با چين نيز ضربه وارد كند. به اين صورت كه صادرات اين كشورها كم شود.
در اين راستا آلن فون مرن، اقتصاددان ارشد چيني معتقد است اتفاقي كه در حال حاضر بين چين و امريكا افتاده، امكان رسيدن به توافق را به‌شدت كاهش داده است. در واقع رسيدن به معامله تجاري سخت‌تر و دشوارتر خواهد بود. به گفته اين اقتصاددان، ايده رسيدن به توافق دور از ذهن است.
خريد نفت ايران، ديگر اقدام متقابل چين
چين براي مقابله با جنگ تجاري و سياست‌هاي امريكا در تعرفه‌بندي، نه تنها از ابزار دستكاري نرخ ارز استفاده مي‌كند، بلكه با كشورهايي كه ازسوي امريكا سياست‌هاي خصمانه‌اي را متحمل شده‌اند، مراوده مي‌كند. طبق پيش‌بيني بانك جهاني، افزايش تنش‌هاي تجاري ميان پكن و واشنگتن، تقاضا براي نفت جهاني را كاهش داده و علاوه بر آن رشد اقتصادي چين نيز در طول سال‌هاي 2017 تا 2020 و با فرض اينكه تا
يك سال آينده با مذاكرات حل شود، حدود يك‌درصد كاهش رشد اقتصادي داشته باشد. علاوه بر آن رشد اقتصادي در ديگر كشورها با كاهش تقاضا براي نفت، كاهش مي‌يابد. پكن براي جلوگيري از كاهش رشد بيشتر درصدد است علاوه بر سياست‌هاي پولي از ابزار ديگري كه تعامل بيشتر يا يافتن هم‌پيمان جديد تجاري و سياسي است، بهره ببرد. از اين رو با افزايش مراودات نفتي با ايران و ونزوئلا درصدد است به اقدامات تلافي‌جويانه امريكا جور ديگري پاسخ دهد.
هفته گذشته رويترز اعلام كرد كه صادرات نفت ونزوئلا به چين افزايش يافته است. طبق اين گزارش در ماه فوريه مقدار نفت صادر شده به چين 233 هزار بشكه در روز بود و در ژوئن اين مقدار تقريبا سه برابر شد و به 656 هزار بشكه در روز رسيد. طبق برخي پيش‌بيني‌ها با اعمال دور جديد تحريم‌ها تقاضا براي نفت در جهان بين 300 تا 500 هزار بشكه در روز كاهش مي‌يابد. اين درحالي است كه چين مي‌تواند با افزايش واردات نفت از ايران كه هم‌پيمان و شريك تجاري‌اش است، هم تقاضا براي نفت در جهان را افزايش دهد و هم بتواند بر قيمت‌ها تاثير بگذارد. كمااينكه در حال حاضر نيز برخي نفتكش‌هاي ايران به مقصد چين در حركت هستند. در آخرين گزارشي كه سه روز پيش نيويورك‌تايمز منتشر كرد، 6 نفتكش از 12 نفتكش ايراني از شروع تحريم‌ها بار خود را در بنادر چيني تخليه كرده‌اند.
امكان تعديل مجدد نرخ رشد اقتصادي جهان در سال 2019
بعد از وضع تعرفه‌هاي بيشتر بر كالاهاي چيني و اقدام متقابل چيني‌ها در كاهش ارزش يوان در برابر دلار، نه تنها اقتصاد چين و امريكا، بلكه اقتصاد ساير كشورها نيز دستخوش تغيير مي‌شود. تضعيف يوان در برابر دلار به معني كاهش مبادله كالاهاي امريكايي در بازارهاي جهاني است. وقتي يوان ارزش كمتري نسبت به دلار داشته باشد، كالاي چيني از نمونه‌هاي مشابه امريكايي خود ارزان‌تر شده و بيشتر مورد تقاضا قرار مي‌گيرند. به اين ترتيب هر چه ارزش دلار بيشتر شود
نه تنها كالاهاي مصرفي بلكه كالاهاي سرمايه‌اي ساخت امريكا نيز گران‌تر مي‌شود. در اين صورت صادرات امريكا كمتر شده و وارداتش از كشورهايي كه ارز ضعيف‌تري نسبت به دلار دارند، بيشتر مي‌شود. جنگ تجاري اثر زيادي بر تراز تجاري كشورها مي‌گذارد. با وجود افزايش تنش تجاري و نامطمئن‌تر شدن آينده دور از ذهن نيست كه بانك جهاني در فاصله 5 ماه تا پايان سال 2019 ميلادي، نرخ رشد اقتصادي را براي بار سوم تعديل كند. حدود دو هفته پيش بانك جهاني نرخ رشد اقتصادي جهان را با 0.1درصد كاهش در سال 2019 حدود 3.2درصد عنوان كرد. يكي از مهم‌ترين دلايل كاهش نرخ رشد جهاني، افزايش تنش ميان دو ابرقدرت اقتصادي و كاهش چشم‌انداز رسيدن به توافق تجاري عنوان شده بود.
پنج ميليون شاغل، قرباني جنگ تجاري
وضع تعرفه بر كالاها و اقدامات متقابلي همچون تضعيف يوان در برابر دلار، علاوه بر رشد اقتصادي بر ميزان اشتغال در دو كشور نيز موثر است. طبق آمارهاي شركت سرمايه‌گذاري بين‌المللي چين (CICC) سال گذشته حدود 5 ميليون از شاغلان بخش صنعت چين به دليل جنگ تجاري كار خود را از دست داده‌اند. پيش‌بيني مي‌شود با افزايش آتش جنگ، بين 1.8 تا 2 ميليون نفر ديگر نيز بيكار شوند. باتوجه به كل شاغلان در چين،
به نظر مي‌رسد مجموع زيان‌هاي مربوط به كل نيروي كار چين برابر با 23.8درصد از كل نيروي كار اين كشور است. اقتصاددانان چيني تخمين زده‌اند كه از زيان‌هاي كل نيروي كار در چين به‌واسطه افزايش تنش‌هاي تجاري 3.4درصد از شاغلان بخش صنعت شامل معدنكاران، توليد كالاهاي صنعتي و عمومي است.
تجزيه و تحليل داده‌هاي استخدامي در چين نشان مي‌دهد كه از جولاي 2018 تا مه 2019 استخدام كاهش يافته است.
از سوي ديگر طبق آمارهاي تجاري، كسري تجاري امريكا به دليل كاهش واردات كالاها از چين در پايان سال گذشته ميلادي به ميزان
2.8 ميليارد دلار بود. دليل عمده اين كاهش، پايين آمدن واردات كالاهاي مصرفي چيني در امريكا عنوان شد.