ميثم سليماني
دوشنبه شب برخي خبرها حاكي از آن بود كه تركيه به شكلي محدود حملات خود را عليه مواضع كردهاي سوريه آغاز كرده است. برخي گزارش‌ها حاكي از آن بود كه ترك‌ها با جنگنده‌هاي خود مواضع كردهاي سوريه را در منطقه حسكه سوريه مورد حمله قرار داده‌اند؛ خبري كه به طور رسمي مورد تاييد قرار نگرفت. وزارت دفاع تركيه نيز روز گذشته رسما اعلام كرد آماده يك عمليات نظامي در شرق رود فرات در سوريه است كه از اين طريق قصد دارد يك منطقه امن ايجاد كند. اين وزارتخانه در توييتر خود نوشت: ايجاد يك منطقه امن كه كريدور صلح نام دارد در راستاي كمك به ثبات و صلح منطقه ما كاملا ضروري است. وزارت دفاع تركيه در ادامه توييت‌هاي خود عنوان كرد كه نيروهاي امنيتي تركيه هرگز ايجاد يك كريدور تروريستي را در مرزهاي خود تحمل نخواهند كرد و تمام مقدمات آغاز اين عمليات به اتمام رسيده است. اين در حالي است كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده چراغ سبز خود را براي آغاز اين عمليات نشان داده است، اما امريكا هر گونه حمايت از اين ماموريت را رد كرده است. دونالد ترامپ براي اينكه به نحوي جلوي انتقادهاي شديد عليه خود را بگيرد، عنوان كرد كه اگر تركيه برخلاف توافقي كه با وي انجام داده اقدامي انجام دهد، اقتصاد اين كشور را نابود خواهد كرد.
اما براي اينكه به يك زاويه ديد مناسب از فضا دست پيدا كنيم بسيار مهم است با چه ديدگاهي به موضوع نگاه كنيم. اگر از ديد يك رسانه ترك به موضوع نگاه كنيم شرايط به گونه‌اي است كه تركيه مدت‌هاست به ايالات متحده براي مشاركت در نبرد با داعش پيشنهاد داده است اما امريكا آن را رد كرده و با كردهاي سوريه آزادسازي مناطق تحت كنترل تروريست‌هاي داعش را انجام داده است. اما براي تركيه علاوه بر داعش كردهاي سوريه نيز تروريست محسوب مي‌شوند و بنا به ادعاي مقام‌هاي ترك، اين كشور مصمم است تا تروريست‌ها را در سوريه پاكسازي كند.
وزارت خارجه تركيه نيز اعلام كرده است كه اين كشور مصمم است تروريست‌ها (كردها) را در شرق رود فرات پاكسازي كند تا از بقا و امنيت خود محافظت كند و با ايجاد يك منطقه امن به تامين امنيت صلح و ثبات سوريه نيز كمك كند.
حامي آكسوي، سخنگوي وزارت خارجه تركيه مدعي شد: در اين عمليات يك تهديد جدي براي تماميت ارضي و وحدت سوريه وجود دارد نبايد اجازه داده شود گروه‌هايي مانند داعش در اين منطقه شكل بگيرد و از مشكلات مشابه در آينده نيز جلوگيري شود.
رسانه‌هاي تركيه‌اي مدعي هستند كه از سال 2016 تركيه با عمليات سپر فرات و شاخه زيتون در شمال غربي سوريه مناطقي را از دست كردهاي سوريه و داعش آزاد كرده و اين امكان را فراهم كرده كه نزديك به 400 هزار سوري را كه از بحران در اين كشور گريخته‌اند را به خانه خود در اين مناطق بازگردانند. اما ترك‌ها بسيار علاقه‌مند هستند تا كردهاي سوريه را متصل به گروه كارگران كردستان (پ‌ك‌ك) كنند و از اين طريق عنوان كنند نيروهاي كرد سوري نيز تروريست هستند. آنها YPG را شاخه سوري گروه تروريستي پ‌ك‌ك مي‌دانند. در اين ميان اين سوال مطرح مي‌شود رسانه‌ها و افكار عمومي در تركيه با آغاز يك درگيري همه‌جانبه و احتمال تلفات گسترده باز هم پشت سر دولت براي آغاز اين جنگ خواهد بود؟ اما نكته اينجاست كه آنچه مشخص است تركيه بناست عمليات خود را به صورت هوايي آغاز كند، اما امريكايي‌ها عنوان كرده‌اند كه هيچ گونه پشتيباني اطلاعاتي و عملياتي را در چارچوب ائتلاف تحت رهبري امريكا براي مبارزه با داعش نخواهند داد و تمامي دستگاه‌هاي ارتباطي خود را براي هماهنگي با اين عمليات از مدار خارج خواهند كرد كه اين موضوع مي‌تواند از اهميت قابل ملاحظه‌اي برخوردار باشد زيرا ديگر جنگنده‌هاي تركيه نمي‌توانند هماهنگي لازم را در اين عمليات با ساير هواپيماهاي ائتلاف داشته باشند و اين كار پرواز را سخت خواهد كرد و ريسك برخورد جنگنده‌هاي تركيه با ساير جنگنده‌هاي ائتلاف را بالا مي‌برد. گفته مي‌شود كه مارك اسپر وزير دفاع در خصوص عمليات تركيه جلساتي با رييس‌جمهور داشته است و با ساير مقامات از جمله مايك پمپئو وزير خارجه، مارك مايلي رييس ستاد كل نيروهاي مسلح و رابرت اوبرايان، مشاور جديد امنيت ملي جلساتي داشت و آنها را در جريان ابعاد اين عمليات قرار داده است. طبق اخباري كه الجزيره به دست آورده ارتش تركيه تجهيزات خود را آماده ورود به خاك سوريه كرده است. چارلز استراتفورد، خبرنگار الجزيره كه در امتداد مرز تركيه و سوريه حضور داشت، گزارش داده است كه نيروهاي تركيه روز سه‌شنبه سلاح‌هاي سنگين خود را در امتداد مرز به حركت درآورده‌اند. استراتفورد مي‌گويد: تنش زيادي در اين منطقه وجود دارد و نگراني‌هاي زيادي درباره پيامدهاي امنيتي اين عمليات ممكن است وجود داشته باشد. از همين رو پيش‌بيني زمان شروع عمليات نظامي بسيار دشوار است.
هشدار ايران
در همين حال محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان دوشنبه شب در تماس تلفني با همتاي تركيه‌اي خود مولود چاووش اوغلو رسما مخالفت تهران با عمليات تركيه در خاك سوريه را اعلام كرد. در بيانيه‌اي كه وزارت خارجه ايران پس از اين تماس منتشر كرده آمده است كه ظريف مخالفت خود با اقدامات نظامي را ابراز كرده و خواستار احترام تركيه به تماميت ارضي و حاكميت ملي سوريه شد. وزير خارجه ايران نيز همچنين بر لزوم مبارزه با تروريسم و برقراري ثبات و امنيت در سوريه نيز تاكيد كرد. ظريف به چاووش اوغلو گفت كه توافقنامه آدانا بهترين رويكرد براي سوريه و تركيه در راستاي رفع نگراني‌هاي آنكارا است. گفتني است كه آنكارا و دمشق اين توافقنامه را در سال 1998 به منظور كاهش تنش ميان يكديگر به امضا رساندند. بر اساس اين توافق سوريه گروه پ.ك.ك را تروريستي اعلام كرد و پايگاه‌هاي اين گروه را در سوريه از بين برد و عملا كاري كرد كه عبدالله اوجالان رهبر اين گروه توسط ارتش تركيه دستگير شود و اين موضوع يكي از بحرانهاي جدي ميان تركيه و سوريه را از بين برد و حالا بازگشت به اين توافق بيش از هر زماني نيازمند شرايط هر دو كشور است. گفته مي‌شود چاووش اوغلو در سخنان خود با ظريف عنوان كرده است كه عمليات تركيه در شمال شرق سوريه موقتي خواهد بود.
وزارت خارجه ايران نيز روز گذشته در بيانيه رسمي موضع خود در خصوص تحولات اخير در سوريه را اعلام كرد و گفت: وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران ضمن نامشروع خواندن حضور نظاميان امريكايي در سوريه، تصميم ايالات متحده امريكا براي رفع اشغال اراضي سوريه و خروج نيروهاي نظامي اين كشور از سوريه را اقدامي مي‌داند كه بايد بسيار زودتر از اين اتفاق مي‌افتاد. وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران با ابراز اميدواري براي ايجاد صلح و ثبات در سوريه و منطقه به دنبال اقدام اخير امريكا، اخبار نگران‌كننده از احتمال ورود نيروهاي نظامي تركيه به خاك سوريه را از نزديك دنبال كرده و معتقد است چنين اقدامي در صورت وقوع، نه تنها نگراني‌هاي امنيتي تركيه را برطرف نخواهد كرد بلكه منجر به وارد آمدن خسارات مادي و انساني گسترده‌اي خواهد شد و بر اين اساس جمهوري اسلامي ايران با هر گونه عمليات نظامي احتمالي مخالف است. جمهوري اسلامي ايران براي برقراري تماس فوري با مقامات تركيه و سوريه به منظور رفع نگراني‌هاي موجود از طريق مسالمت‌آميز آمادگي دارد و تاكيد مي‌كند كه احترام به حاكميت ملي و تماميت ارضي سوريه و نيز توافق آدانا مبناهاي مناسبي براي اين گفت‌وگوها است.
بازگشت داعش
تحليلگران و نيروهاي كرد هشدار مي‌دهند كه با وجود تعهد آنكارا براي جلوگيري از بازگشت تروريست‌هاي داعش، اما حمله به شمال شرقي سوريه ممكن است فضا را براي بازگشت داعش فراهم كند. سام هلر از انديشكده گروه بين‌المللي بحران گفت: واقعيت اين است كه داعش هنوز يك تهديد است و به نظر مي‌رسد اگر نيروهاي دموكراتيك سوريه به سمت يك نبرد تدافعي با ارتش تركيه پيش بروند اين احتمال وجود دارد فضا براي داعش بيش از هر زمان در راستاي بازسازي فراهم شود.
چرا كه كماكان سلول‌هاي داعش در بيابان‌هاي وسيع سوريه در فضاي كنوني بار ديگر فعال شده‌اند و عمليات‌هاي‌شان به خصوص عليه نيروهاي دولت سوريه بيشتر شده و در مواردي كمين‌هاي موفق عليه نيروهاي دولتي داشتند. چارلز ليستر، مدير موسسه خاورميانه مستقر در امريكا ترامپ را متهم كرد كه به داعش هديه دوباره داده است.
بسياري بر اين عقيده هستند كه نيروهاي داعشي كه اكنون در زندان حضور دارند در ساختمان‌هايي مستقر هستند كه به لحاظ امنيتي چندان از سطح بالايي برخوردار نيستند و هر گونه خلأ امنيتي مي‌تواند فضا را براي آزادسازي آنها فراهم كند. كردها به طور مداوم هشدار مي‌دهند كه اگر نيروهاي‌شان مشغول جنگ با تركيه شوند قادر به محافظت از داعشي‌ها نخواهند بود. به گزارش الجزيره اكنون بسياري اردوگاه‌هاي آوارگان كه در مناطق كردنشين حضور دارند را به يك بمب ساعتي توصيف كرده‌اند. كردها در شمال شرق سوريه بيش از 3 هزار خانواده داعشي را در ميان بيش از 70 هزار نفر از ساكنان محلي جاي داده است.
هزاران عروس خارجي داعش در اين اردوگاه‌ها حضور دارند كه به اندازه همان مبارزان داعشي كه در بازداشتگاه‌هاي نيروهاي دموكراتيك سوريه حضور دارند، مي‌توانند خطرناك باشند. چرا كه گزارش‌ها حاكي از آن است اين افراد مشغول قتل‌هاي روزمره و ضرب و شتم‌هاي شديد در اين اردوگاه‌ها براي رهايي از آنها هستند. مصطفي بالي، سخنگوي نيروهاي دموكراتيك سوريه ماه گذشته ميلادي اعلام كرد كه داعش تلاش‌هاي خود را از داخل اردوگاه‌هاي زنان افزايش داده است. موسسه مطالعات جنگ هفته گذشته اعلام كرد كه داعش در حال رشوه دادن به نگهبانان اردوگاه‌ها و زندان‌ها براي آزادي اين زنان و عروس‌هاي داعشي است. بر اساس گزارش اين موسسه با توجه به حوادثي كه در زندان‌ها و اردوگاه‌هايي كه همسران داعشي حضور دارند آورده است كه احتمالا داعش به دنبال هماهنگي ميان اعضاي بازداشت شده است تا يك عمليات هماهنگ و پيچيده‌اي را ترتيب دهند. هر چند تركيه عنوان مي‌كند كه اجازه نمي‌دهد داعش به هر شكلي بار ديگر رشد پيدا كند اما تحليلگران معتقدند كه آنكارا ممكن است ناخواسته به تقويت اين گروه تروريستي كمك كند.
اشغالگري تركيه
نواف خليل، مدير مركز مطالعاتي كردهاي سوريه در گفت‌وگو با النشره نسبت به موضع امريكا ابراز تعجب كرد؛ به ويژه اينكه شون رابرتسون، سخنگوي وزارت دفاع امريكا (پنتاگون) اخيرا گفته بود كه هر گونه عملياتي در شمال سوريه منافع مشترك را تضعيف مي‌كند. به گزارش ايسنا، نواف خليل معتقد است كه واشنگتن نمي‌تواند كردها را به برافراشتن پرچم سفيد كه نشانه تسليم است، وادار كند. وي ادامه داد: امريكايي‌ها با چه معيارهايي درباره مديريت پرونده بازداشت‌شدگان داعش توسط آنكارا صحبت مي‌كنند؟ اين عمليات منجر به يك موج مهاجرت ميليوني جديد مي‌شود. خليل همچنين تصريح كرد: در مقابل اين رخداد جديد تنها راه كردها مقاومت است به ويژه اينكه منطقه مذكور آخرين منطقه تحت كنترل آنها است. وي همچنين تاكيد كرد: در مقابل تصميم‌گيرندگان گزينه‌هاي ديگري از جمله برقراري ارتباط با ديگر بازيگران، وجود دارد و بدترين توافق با نظام سوريه بهتر از اشغال تركيه است.
سياست سردرگم ترامپ
به گزارش ايسنا، روزنامه نيويورك‌تايمز به دنبال طرح تركيه براي اجراي عملياتي در سوريه و خروج نيروهاي امريكايي به دستور ترامپ نوشت: بار ديگر به نظر مي‌رسد كه ترامپ بي‌فكر عمل كرده باشد. در اين مورد پس از تماس تلفني با اردوغان او مقامات پنتاگون و وزارت امور خارجه را غافلگير كرده و كنگره و متحدين را در بي‌اطلاعي نگه داشته است. مقامات امنيت ملي امريكا با جديت براي حفظ گروه كوچكي از نيروها در شمال شرقي سوريه براي ادامه تعقيب داعش و به عنوان وزنه تعادل مقابل تركيه و متحدان روس و ايراني آن تلاش مي‌كنند. عزم ترامپ براي خارج‌سازي سربازان باقي مانده منجر به استعفاي جيمز ماتيس، وزير دفاع پيشين و برت مك‌گورك، فرستاده ويژه در ائتلاف ضد‌داعش در دسامبر گذشته شد. اطلاعيه ترامپ و توييت‌هاي او، متحدان محافظه‌كار شامل ميچ مك‌كانل، رهبر اكثريت سنا و سناتور ليندسي گراهام را مشوش كرده است.
ترامپ هيچ از سوريه نمي‌داند
به گزارش ايسنا، روزنامه واشنگتن‌پست در سرمقاله خود درباره پيامدهاي تصميم دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا براي خروج نيروهايش از سوريه و باز گذاشتن راه براي حمله تركيه به كردهاي سوريه نوشته است: نيروهاي كرد كه از سوي امريكا مورد خيانت قرار گرفته‌اند و احتمالا مجبورند در نبردي خونين با تركيه بجنگند، مي‌توانند فورا هر گونه تلاش بيشتر براي كنترل داعش را كنار بگذارند. آنان احتمالا مي‌توانند ده‌ها هزار شبه‌نظامي سابق و اعضاي خانواده آنها را كه در اردوگاه‌هاي تحت كنترل نيروهاي دموكراتيك سوريه نگهداري مي‌شوند، آزاد كنند. تمامي ۱۰۰۰ نيروي امريكا در سوريه احتمالا وادار به خروج مي‌شوند كه مي‌تواند پيروزي بزرگي براي روسيه محسوب شود و راه را براي ايران باز كند تا نيروهاي خود را به مرز شمالي سرزمين‌هاي اشغالي برساند. در همين حال، متحدان امريكا در سراسر جهان دليلي براي ترديد در همكاري با دولتي دارند كه گاه به گاه شركاي نظامي خود را ترك مي‌كند.