استراتژي بلندمدت تركيه
ولي گل‌محمدي
موضوع ورود به سوريه و ايجاد منطقه امن در اين كشور توسط تركيه مربوط به امروز و ديروز نيست، بلكه از سال 2017 كه رفراندوم استقلال كردستان عراق برگزار شد، تركيه مذاكرات جدي را با امريكا و اروپا بر سر ايجاد منطقه امن انجام داد كه كاملا تحت تاثير مباحث امنيتي و پناهجويان سوري است كه در داخل تركيه حضور دارند و به شدت اين كشور را آسيب‌پذير كرده است. تركيه سال‌هاست كه روي اين طرح برنامه‌ريزي كرده است. اولين اميدها مربوط به اواخر سال گذشته ميلادي مي‌شد؛ زماني كه دونالد ترامپ اعلام كرد قصد دارد نيروهاي امريكايي را از شرق و شمال سوريه خارج كند. در آن زمان تركيه سعي كرد خود را به مناطق مورد نظر در سوريه نزديك كند اما دو پايگاه امريكا در راس العين و تل ابيض باعث شد كه آنها به سوريه ورود پيدا نكنند...
چراكه اين نگراني وجود داشت كه بين ارتش تركيه و نيروهاي امريكايي درگيري‌هايي رخ دهد. واقعيت آن است پيش از اينكه عمليات‌هاي سپر فرات و شاخه زيتون آغاز شود، همه عنوان مي‌كردند كه امريكا نسبت به آغاز اين حمله به آنكارا اولتيماتوم داده و ايران و روسيه نيز به شدت مخالف شروع اين عمليات بودند. اكنون به نسبت گذشته شرايط براي ورود تركيه به مرزهاي سوريه مساعدتر است و مخالفت قابل توجهي با اقدام تركيه وجود ندارد. بنابراين اتفاقي كه در شاخه زيتون و سپر فرات رخ داد در عملياتي كه وزارت دفاع تركيه آن را كريدور صلح ناميده مشكلي وجود نخواهد داشت. از همين‌رو تركيه بسيار مصمم است، نيروهاي ارتش را وارد سوريه كند ولي اينكه عمليات به‌طور رسمي چه زماني آغاز خواهد شد هنوز مشخص نيست. در صورت وارد شدن تركيه به اين عمليات نبايد ترديد داشت كه با چراغ سبز امريكا بوده است. اردوغان مدت‌هاست در نشست‌ها و ديدارهاي مختلف به دنبال جلب رضايت امريكا براي اين عمليات است. ولي رضايت امريكا به نظر مي‌رسد كاملا مشروط است و به همين خاطر به نحوي برخورد مي‌كند كه شدت حملات و ميزان تلفات اين عمليات كمتر باشد. از سوي ديگر ارتش تركيه نيز به دنبال يك عمليات كاملا محدود در سوريه است. مساله بسيار مهمي كه به دستاوردهاي ميداني ترك‌ها كمك خواهد كرد اين است كه ترك‌ها از يك حمايت قابل توجه ميداني، سياسي و اجتماعي از سوي نيروهاي ارتش آزاد برخوردار هستند. بنابراين نيروهاي محلي متحد تركيه مي‌توانند شرايط را براي ارتش اين كشور فراهم كنند و در عمل نيز از ايجاد يك كمربند عربي در برابر نيروهاي كردي سخن مي‌گويند.
از طرفي رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه مهارت خاصي در جذب افكار عمومي تركيه براي حمايت از عمليات‌هاي نظامي در خارج از مرزهاي تركيه دارد. اردوغان طي سال‌هاي اخير به حدي مساله كردي را امنيتي كرده است كه چه بخواهيد و نخواهيد جامعه داخلي همگام با دولت آماده هرگونه ضربه زدن به مواضع كردها در سوريه و پ‌ك‌ك در تركيه هستند. اكنون اگر خبرگزاري‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي تركيه را مشاهده كنيد، حماسه‌سرايي‌ها در خصوص آماده‌باش يگان زرهي ارتش تركيه در مرز سوريه آغاز شده است و با افتخار در خصوص اين عمليات صحبت مي‌كنند. بنابراين مي‌توان گفت كه نه‌تنها اردوغان با مشكل روبه‌رو نمي‌شود، بلكه يك حمايت مردمي جدي خواهد داشت و در سوي ديگر موجب مي‌شود نگاه افكار عمومي از وقايع داخلي و مشكلاتي كه مردم با آن مواجه هستند، منحرف شود، زيرا اكنون تركيه با يك بحران اقتصادي دست و پنجه نرم مي‌كند و همچنين يكسري بحرانهاي مسائل مربوط به بحران پناهجويان است كه اين عمليات كمك خواهد كرد به حاشيه بروند و در فضاي تركيه كمرنگ‌تر شوند. از طرفي با توجه به روحيه ناسيوناليستي و همچنين اسلام‌گرايانه‌اي كه در تركيه وجود دارد اگر تلفات در اين نبرد افزايش پيدا كند قطعا با تشييع جنازه‌ها و مانورهاي خاص خود حمايت‌ها از جنگ را بيشتر مي‌كند، هرچند ممكن است در اين زمان دست احزاب اپوزيسيون براي انتقاد از تلفات نظامي بازتر شود، ولي به نظر نمي‌رسد از حمايت‌هاي مردمي كاسته شود، چراكه ناسيوناليست‌ها پشت اين ماجرا هستند. اما براي اينكه انتقادي شكل نگيرد، باعث مي‌شود كه ترك‌ها عمليات محدودي در سوريه داشته باشند. نبايد فراموش كرد يك نگراني كه در داخل تركيه وجود دارد، بحث آينده حدود 4 ميليون پناهجوي سوري است. اين موضوع يك بحران اقتصادي و اجتماعي جدي در تركيه به وجود آورده است و مردم به شدت نگران هستند كه در نهايت با اين ميزان پناهجو چه كاري بناست، انجام دهند. به همين دليل راضي هستند كه يك عمليات منطقه‌اي امن ايجاد شود و اين پناهجويان از تركيه خارج و در اين منطقه اسكان داده شوند، به همين دليل از موضوع استقبال مي‌كنند. پروژه مدنظر تركيه شامل عفرين تا شنگال مي‌شود. اكنون بخشي از اين محدوده به سرانجام رسيده و تنها منطقه قامشلي و شنگال از اين كريدور باقي مانده است. اين كريدور يك عمق 30 كيلومتري و طولي 480 كيلومتري خواهد داشت كه با اين عمليات اين امر به طور كامل محقق خواهد شد. آقاي اردوغان در سازمان ملل مطرح كرد كه ما طرحي با ارزش 27ميليارد دلار آماده اجرا در شمال سوريه داريم كه در آنجا سرمايه‌هايي وارد مي‌شود كه بخشي از آن را اروپا و امريكا بايد تامين كند كه چندين شهرو روستا ايجاد خواهد شد و حدود 3 ميليون پناهجو در آنجا اسكان داده مي‌شوند. طرح كاملا فكر شده و بسيار استراتژيك‌تر از آن است كه صرفا به چند حفره امنيتي كردي تقليل داده شود. وقتي كه تركيه روابط خود با يك ابرقدرت را به خطر مي‌اندازد قطعا مشخص است كه چقدر اين موضوع براي آنها اهميت دارد. البته زود است كه بحث الحاق اين منطقه به تركيه مطرح شود اما موضوع الحاق استان حاتاي به تركيه در سال 1939 يك درس و تجربه تاريخي براي تركيه است و بعيد نيست همين برنامه را در اين كريدور پياده كنند. اكنون در مناطق تحت كنترل تركيه به جاي دينار سوري، لير مورد استفاده قرار مي‌گيرد و حتي استاندار عفرين نيز توسط تركيه انتخاب مي‌شود و شوراهاي محلي مشغول كار زير نظر آنكارا هستند.