ميراث طالقاني
محمد توسلي
زنده‌ياد اعظم علايي‌طالقاني (1398 – 1322) فرزند برومند آيت‌الله سيد محمود طالقاني روز هشتم آبان در پي عارضه مغزي دارفاني را، با بيش از پنجاه سال تلاش‌هاي فرهنگي، اجتماعي و سياسي وداع گفت و روز جمعه دهم آبان مراسم تشييع و خاكسپاري آن مرحومه با حضور گسترده اقشار مختلف جامعه برگزار و در قطعه مجاور قبر پدرشان در بهشت زهرا به خاك سپرده شد. مرور كارنامه زندگي بانو اعظم طالقاني مي‌تواند براي كنشگران اجتماعي امروز و فرداي جامعه ما آموزنده باشد. ايشان در خانواده طالقاني و در فضاي سياسي بعد از شهريور 1320 تربيت شده بود؛ در فضايي كه پيشگامان روشنفكري ديني يعني سيد محمود طالقاني، مهندس مهدي بازرگان و...
دكتر يدالله سحابي تلاش‌هاي فرهنگي و اجتماعي خودشان را براي رفع موانع توسعه‌نيافتگي جامعه ايراني در دو عرصه زدودن آثار فرهنگ استبدادي و خرافات مذهبي ديرين، با نگاه اصلاحات جامعه‌محور، از طريق توسعه نهادهاي مدني و راهبرد بازگشت به قرآن و سرچشمه ذلال وحي و آگاهي‌بخشي در عرصه عمومي آغاز كرده بودند. البته اين فرآيند گذار توسط پيشگامان و ياران ايشان تداوم داشته است. اعظم طالقاني با بهره‌گيري از اين ميراث پدر، هم در سال‌هاي قبل از انقلاب شرايط سخت دوران زندان، شكنجه و احكام سنگين را تجربه كرد و هم در چهار دهه بعد از انقلاب 57 اين فرآيند آگاهي‌بخشي را در عرصه‌هاي مختلف با وجود محدوديت‌ها و شرايط سخت زندگي با ايمان و پشتكار پيگيري مي‌كرد. در انتخابات اولين دوره مجلس كه حدود شش ماه بعد از درگذشت پدرشان برگزار شد، از فرصت استفاده كرد و با راي بالاي مردم تهران در كنار ساير پيشگامان چون بازرگان به وظيفه ملي و اجتماعي خود عمل كرد. با نگاه اصلاحات جامعه‌محور از همان سال 58 به تشكيل نهادهاي مدني از جمله «جامعه زنان مسلمان» و سپس « جامعه زنان انقلاب اسلامي» همت گماشت و نقش مهمي در پيشگامي تقويت جنبش زنان در ايران ايفا كرد. در همين راستا براي توسعه نهادهاي آگاهي‌بخش ابتدا نشريه «پيام هاجر» و پس از توقيف آن نشريه «پيام ابراهيم» را منتشر كرد و پيام توحيدي ابراهيميان را با كمك همراهان خود به جامعه عرضه داشت. تلاش‌هاي خانم اعظم طالقاني در چهار دهه گذشته در عرصه عمومي و تشكيل سمن‌ها و برگزاري كلاس‌هاي آموزش قرآن براي علاقه‌مندان كه در سوابق ايشان آمده قابل توجه است. اما تلاش مستمر ايشان در چند نوبت انتخابات رياست‌جمهوري و ثبت‌نام به عنوان نامزد رياست‌جمهوري براي اصلاح برداشت مسوولان از اصل 115 قانون اساسي در خصوص تعريف «رجال ديني و سياسي» از جمله اقدامات ماندگار و تاثيرگذار ايشان بوده است. او بر اساس آموزه‌هاي قرآني و عقلانيت و تجربه بشري چون بسياري از عالمان ديني براين اصل باور داشت كه كلمه «رجال» اعم از زن و مرد است و زنان هم مي‌توانند در چارچوب قانون واجد صلاحيت براي قبول مسووليت‌هاي مختلف از جمله رياست‌جمهوري باشند. امروز كه بخشي از جامعه ما اعتماد خود را از گفتمان اصلاحات از دست داده است، ارزيابي كارنامه و برنامه‌هاي آگاهي‌بخش زنده‌ياد اعظم طالقاني و ياران و همراهان ايشان در عرصه عمومي با نگاه «اصلاحات جامعه‌محور» مي‌تواند اميدبخش باشد.