معابر مزين به نام شهدا
علي اعطا
در شهريورماه سال جاري، فضاي رسانه‌اي كشور از تندباد اخبار حذف واژه شهيد از برخي معابر شهر تهران متاثر شد. به‌طور مستمر، تصاويري از تابلوهاي معابر مزين به نام شهدا در رسانه‌ها به نمايش درمي‌آمد، اما كلمه «شهيد» روي تابلو مشاهده نمي‌شد. طبيعي بود كه اين موضوع، موجي از حساسيت‌ها و واكنش‌ها و حجم انبوهي از پرسش‌ها را نسبت به مديريت شهري برانگيخت. در شوراي اسلامي شهر تهران، به پيشنهاد رييس كميسيون نظارت و حقوقي و نايب‌رييس شورا دكتر سيدابراهيم اميني و با حكم رييس شورا مهندس محسن هاشمي‌رفسنجاني؛ دستور تشكيل كميته ويژه به منظور بررسي ابعاد موضوع و صحت و سقم اخبار منتشره صادر و مسووليت اين كميته با حكم رييس شورا به اينجانب محول شد.
يكشنبه گذشته در صحن علني شورا گزارش نهايي كميته ويژه قرائت شد و نتايج بررسي‌هاي كميته، به تفصيل به محضر شهروندان ارايه شد و متن نهايي گزارش در اختيار رسانه‌ها قرار گرفت. در آمار تجميعي معابر مزين به نام شهدا، مناسب ديدم در اين يادداشت كوتاه به چند نكته اشاره كنم.
براساس اطلاعات موجود در سامانه اطلاعات مكاني شهرداري تهران، مجموعا 62469 معبر در شهر تهران وجود دارد كه 24.8 درصد از اين معابر يعني 15542 از اين تعداد، به نام شهدا نامگذاري شده است. از مجموع معابر مزين به نام شهدا، يعني 15542 معبر، 8.1 درصد از معابر يعني 1257 معبر، داراي حداقل يك تابلوي فاقد واژه شهيد بوده‌اند.
در بررسي‌هاي ميداني و تحليل علل و عوامل فقدان واژه شهيد در برخي از معابر، 3 عامل شناسايي شده است:
1- حذف واژه شهيد به دليل تخريب
0.2 درصد (دو دهم درصد به تعداد 29 معبر) از مجموع معابر مزين به نام شهدا (به تعداد 15542 معبر) حداقل يك تابلو فاقد واژه شهيد به علت تخريب داشته‌اند.
2- حذف واژه شهيد به دليل فرسودگي
5.9 درصد (پنج و نه دهم درصد به تعداد 912 معبر) از مجموع معابر مزين به نام شهدا (به تعداد 15542 معبر) حداقل يك تابلو فاقد واژه شهيد به علت فرسودگي داشته‌اند.
3- حذف واژه شهيد به دليل عدم درج توسط پيمانكار
2.1 درصد (دو و يك دهم درصد به تعداد 316 معبر) از مجموع معابر مزين به نام شهدا (به تعداد 15542 معبر) حداقل يك تابلو فاقد واژه شهيد به علت عدم درج توسط پيمانكار داشته‌اند. بررسي و تحليل علل و عوامل فقدان واژه شهيد در برخي معابر شهر تهران به لحاظ آماري، دليل قابل اتكايي دال بر اقدامي سازماندهي شده، توام با سوءنيت يا حتي تعمد در تخريب، امحا و عدم درج واژه شهيد را به دست نمي‌دهد. درصد اندك «تخريب» و «عدم درج توسط پيمانكار»، بيانگر آن است كه به لحاظ آماري نمي‌توان احتمال جدي براي حركت سازماندهي‌شده به منظور تخريب يا عدم درج واژه شهيد در معابر مزين به نام شهدا قايل شد. از يك سو؛ درصد تخريب كه مشخصا عامل انساني در آن موثر است، بسيار اندك بوده است و از سوي ديگر؛ در بحث عدم درج توسط پيمانكار، عدد مطرح‌شده متعلق به يك بازه زماني چندين ساله است. اما بايد به اين نكته توجه داشت كه آمار 5.9 درصدي از مجموع معابر مزين به نام شهدا كه به علت فرسودگي دچار مساله شده‌اند، بيانگر اهمال در پايش و نظارت مستمر توسط مامورين نواحي و مناطق شهرداري تهران بوده است. همچنين، آمار معابر 5.9 درصدي به همراه آمار معابر 2.1 درصدي، نشان‌دهنده آن است كه دستورالعمل‌هاي مربوط به چگونگي چاپ، كيفيت رنگ، ضخامت و جنس تابلو‌ها به درستي ابلاغ، يا به درستي بر نحوه اجراي آن توسط پيمانكار نظارت صورت نپذيرفته است و بنابرين در اين مورد نيز مي‌توان اهمال را عاملي موثر دانست. بنابرين با تحليل كلي آمار علل شناسايي شده در رابطه با فقدان واژه شهيد در معابر، نمي‌توان احتمال چنداني براي يك حركت سازماندهي شده، سوء نيت و حتي تعمدي را ملاحظه كرد.
نكته ديگر اينكه؛ در شهريور ماه 98، در فضاي رسانه‌اي كشور، تصاوير تابلوهايي به نماش در آمد كه واژه شهيد از آنها حذف شده بود. خوشبختانه در سامانه شهرنما كه توسط سازمان فناوري ارتباطات و اطلاعات شهرداري تهران مديريت مي‌شود، تصاوير برگرفته از عكسبرداري معابر تهران در دو نوبت، در سال‌هاي 92 و 94 موجود است. اين سامانه در دسترس عموم قرار دارد. در ميان اخباري كه در شهريور 98 مطرح شد، مجموعا 27 معبر شناسايي شد و در سامانه شهرنما مورد بررسي قرار گرفت. ضمن استعلام از بنياد شهيد و امور ايثارگران مشخص شد كه دو معبر از اين ۲7 معبر (كه مربوط به منطقه 12 شهرداري تهران بوده‌اند)، در بانك اطلاعاتي اين بنياد به نام شهدا نبوده است. به استناد تصاوير سامانه شهرنما مربوط به سال‌هاي ۹۲ و ۹۴، ۲۱ معبر در سال‌هاي پيش از آغاز به كار شوراي پنجم، داراي حداقل يك تابلوي فاقد واژه شهيد بوده است. اين امر بيانگر آن است كه طرح اين در سطح وسيع در فضاي رسانه‌اي كشور كه منجر به جريحه‌دار شدن احساسات پاك شهروندان و خانواده‌هاي گرانقدر شهدا و نيز نگراني بسياري از شخصيت‌هاي سياسي و مذهبي، نسبت به عملكرد اين دوره مديريت شهري شد، مبناي واقعي نداشته است.