جديدترين ماهواره
طراحي شده در داخل
در آستانه پرتاب است
3 ماموريت «ظفر» فضايي ايران
گروه اقتصادي| «هم‌اكنون آماده سازي پايگاه پرتاب، آماده سازي ماهواره، آماده سازي استقرار ايستگاه ماهواره و اتصال ماهواره و ماهواره‌بر انجام شده است. تست‌هاي كاملي از ايستگاه هدايت و كنترل و دريافت اطلاعات ماهواره انجام شده و همه‌چيز آماده پرتاب ماهواره از ايستگاه زميني به مدار زمين است». اين جديدترين توضيحاتي است كه رييس سازمان فضايي ايران از وضعيت ماهواره ظفر داده است. ماهواره‌اي كه تمام فرآيند طراحي، ساخت و زيرساخت‌هاي مورد نياز براي پرتاب آن در داخل كشور انجام شده و احتمالا ظرف روزهاي آينده به مدار زمين پرتاب مي‌شود. با توسعه قابل توجه استفاده از فناوري‌هاي نوين صنعتي در دهه‌هاي ابتدايي دهه 20، روياي تا آن زمان دست نيافتني خروج انسان از جو زمين و ورود به فضا از سوي برخي كشورها دنبال شد و به سبك بسياري از رقابت‌هاي رخ داده در دوران جنگ سرد، ايالات متحده امريكا و شوروي، همزمان رقابت خود را در اين عرصه آغاز كردند. مانند بسياري از فناوري‌هاي نوين كه در طول دهه‌هاي گذشته در انحصار بسياري از كشورهاي توسعه يافته باقي مانده، فناوري مورد نياز براي طراحي، ساخت و پرتاب ماهواره و تجهيزات مرتبط با آن نيز براي دوراني طولاني در اختيار كشورهاي ابرقدرت باقي ماند. با اين وجود در دهه‌هاي بعد، كشورهايي مانند ژاپن، فرانسه، چين، انگلستان و هند نيز شانس خود را براي حضور در مدار زمين امتحان كردند و ماهواره‌هاي خود را به آسمان فرستادند. تلاش براي رسيدن به فناوري مورد نياز براي ساخت و پرتاب ماهواره به مدار زمين در ايران نيز از چند دهه قبل آغاز شد اما با پيروزي انقلاب اسلامي و آغاز جنگ تحميلي، پيگيري اين طرح براي چند سال متوقف شد اما از سال‌هاي ابتدايي دهه 80 ايران بار ديگر طرح توليد ماهواره و پرتاب آن به مدار زمين را در دستور كار قرار داد. هرچند فاصله ايجاد شده ميان فناوري‌هاي موجود در ايران و آنچه از سوي كشورهاي توسعه يافته دنبال مي‌شد زياد بود اما ايران اعلام كرد تا زمان رسيدن به اين فناوري تلاش‌هاي خود را ادامه خواهد داد و حتي موفقيت آميز نبودن تلاش‌ها را شكست در اين تجربه نمي‌داند و گام‌هاي بعدي را با قدرت بيشتر برمي‌دارد.
تجربيات گسترده گذشته
ايران در طول سال‌هاي گذشته طرح‌هاي ساخت ماهواره خود را از دو مسير مختلف پيش برده، نخست ماهواره‌هايي كه در كشورهاي خارجي در فرآيند طراحي، ساخت يا پرتاب آنها حضور داشته‌اند و دوم ماهواره‌هايي كه تمام مراحل آماده‌سازي خود را در ايران پشت سر گذاشته‌اند.نخستين طرح ماهواره‌اي ايران ناهيد بود كه مطالعات ابتدايي آن به سال‌هاي پيش از پيروزي انقلاب باز مي‌گشت اما در دهه‌هاي بعد به مرحله ساخت رسيد و سرانجام در سال 1395 آماده پرتاب شد. استفاده از فناوري صفحات خورشيدي در اين ماهواره، يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي ايران در اين حوزه به شمار مي‌رفت. يكي از مهم‌ترين ماهواره‌هاي ايراني اما ماهواره اميد بود. اين ماهواره نخستين ماهواره‌اي بود كه تمام تجهيزاتش در داخل و به دست متخصصان ايراني ساخته شده بود در سال 1387 آماده پرتاب شد و در بهمن همان سال در مدار زمين قرار گرفت. اين ماهواره موفق شد براي بيش از 80 روز در مدار زمين باقي بماند تا عملا دست‌يابي به اين فناوري در ايران تثبيت شود. البته پيش از ناهيد، ماهواره سيناي ايران نيز در مدار زمين قرار گرفته بود اما با توجه به اينكه روسيه در ساخت آن مشاركت جدي داشت، مانند اميد اهميتي جدي در مسير توسعه فناوري‌هاي فضايي ايران نداشت. ايران در اين سال‌ها تجربيات ناموفقي نيز در اين زمينه داشته است. ماهواره فجر كه بنا بود يك و نيم سال در مدار زمين باقي بماند چند روز پس از ارسال از مدار خارج شد. ديگر ماهواره‌اي كه در سال 97 از سوي ايران به مدار زمين فرستاده شد، ماهواره پيام بود كه بدون دست‌يابي به اهداف خود بدون قرار گرفتن در مدار به كار خود پايان داد. نكته مهمي كه در جريان پرتاب ماهواره پيام به مرحله اجرا رسيد، استفاده از ماهواره بر سيمرغ به عنوان سكوي ايراني پرتاب ماهواره به فضا بود كه در سال‌هاي بعد نيز حضور خود را تداوم بخشيد. در جريان تاريخ چند دهه‌ا‌ي فعاليت‌هاي فضايي ايران، يكي از مهم‌ترين اتفاق‌هايي كه رقم خورد به وسيله كاوشگر پيشگام شكل گرفت. اين كاوشگر ايراني كه در سال 91 و از پايگاه فضايي سمنان به آسمان رفت، يك ميمون را به همراه خود به ارتفاع 120 كيلومتري زمين فرستاد و رسما نام ايران را در فهرست معدود كشورهايي كه توانسته‌اند يك موجود زنده را به فضا بفرستند جاي داد. هرچند در ماه‌هاي بعدي برخي رسانه‌هاي خارجي در صحت خبر بازگشت اين ميمون به زمين تشكيك كردند اما مقامات ايران با تكذيب اين گمانه زني‌ها، عمليات كاوشگر پيشگام را يك موفقيت بزرگ در اين زمينه دانستند.
3 ماموريت براي ماهواره ظفر
در ماه‌هايي كه اقتصاد ايران تحت تحريم‌هاي امريكا قرار گرفته و دولت ترامپ تلاش كرده براي اهداف كلان موجود در كشور دشواري‌هايي به وجود آورد، وزارت ارتباطات مي‌گويد جديدترين ماهواره ايراني با نام ظفر آماده پرتاب به مدار زمين است. ماهواره‌اي كه مي‌تواند ضمن رساندن پيام بي‌تاثير بودن تحريم‌ها، براي ايران در دست‌يابي به اهدافي جديد در علوم فضايي اهميتي فراوان داشته باشد.براري ، رييس سازمان فضايي ايران با اشاره به سه ماموريت تصوير‌برداري از پايش پديده‌هاي روي زمين، ذخيره و ارسال داده‌ها و نيز اندازه‌گيري تشعشعات فضايي به عنوان ماموريت‌هاي ماهواره ظفر، گفته: اين ماهواره مي‌تواند از ۲۵۶ نقطه پيام ارسال كند كه اين پيام مي‌تواند به صورت صوتي و يا متني انجام شود. با اجراي اين ماموريت مي‌توان از سنسور‌هاي ماهواره براي دريافت اطلاعات روي زمين استفاده كرد و در مناطقي كه امكان دريافت اطلاعات و ديتا امكان پذير نيست، ماهواره مي‌تواند در اين مقاصد كاربرد داشته باشد. در زمينه اندازه‌گيري تشعشع نيز با توجه به اينكه تصميم داريم به مدار زمين در لايه‌هاي ژئو‌و‌لئو دست پيدا كنيم، اطلاعاتي كه از تشعشعات فضايي به دليل پديده‌هاي كهكشاني از اين ماهواره دريافت مي‌شود، مي‌تواند براي متخصصان كاربردي باشد.او خاطرنشان كرد: طول عمر ماهواره ظفر بيش از يك و نيم سال در نظر گرفته شده كه با ماهواره‌بر سيمرغ و با وزني حدود ۱۳۰ كيلوگرم قرار است به فضا پرتاب شود. اين يك جهش فناوري است كه مي‌تواند ايران را به يك مدار عملياتي در سطح زمين برساند و اين ماهواره يك مسير تحقيقاتي را طي كند. هر مرحله از انجام اين پروژه، يك موفقيت محسوب مي‌شود و براي طراحي و ساخت ماهواره ظفر ۸۰ متخصص حدود سه سال زمان گذاشته و كار كرده‌اند.براري با اشاره به جزييات ماهواره بر ايراني سيمرغ و تفاوت آن با ماهواره بر سفير گفت: ماهواره بر سفير، ماهواره ايراني را در اندازه ۵۰كيلوگرم و در مدار ۲۵۰ كيلومتري از سطح زمين با طول عمر ماندگاري ۴۵ روز قرار داد، اما ماهواره بر سيمرغ قابليت حمل ماهواره تا ۲۵۰ كيلوگرم را دارد و در مدار بالاي ۵۰۰ كيلومتري از سطح زمين قرار مي‌گيرد و به نوعي با اين ماهواره بر شاهد ارتقاي مداري خواهيم بود. همچنين طول عمر اين ماهواره بر به ۵ سال مي‌رسد و برخلاف ماهواره بر سفير كه در مدار بيضوي زمين قرار گرفت، سيمرغ مي‌تواند به صورت دايروي، دور كره زمين در هر ۹۴ دقيقه بچرخد. بر‌اساس برنامه‌ريزي صورت گرفته از سوي وزارت ارتباطات اين ماهواره احتمالا ظرف روزهاي آينده به مدار زمين ارسال خواهد شد. محمد جواد آذري جهرمي وزير ارتباطات همچنين گفته كه در حال حاضر به‌طور همزمان كار روي ساخت چند ماهواره همزمان در داخل كشور دنبال مي‌شود و احتمالا در سال‌هاي پيش‌رو تعداد بيشتري از ماهواره‌هاي ايراني در مدار زمين قرار خواهد گرفت. صرف نظر از ميزان موفقيت‌آميز بودن پرتا‌ب‌هاي قبلي ماهواره‌هاي ايراني، صرف ورود كشور به اين عرصه و تكميل ساخت چند محصول مهم در اين بخش مي‌تواند در سال‌هاي پيش‌رو نام ايران را در فهرست كشورهايي قرار دهد كه در عرصه علوم فضايي حرف‌هاي جدي براي گفتن دارند، موضوعي كه از نظر جايگاه علمي و استفاده از فناوري‌هاي نوين، اهميت فراواني خواهد داشت.