بانك مركزي پروتكل بهداشتي براي پول نقد ندارد
معضل پول كثيف
گروه اقتصادي
يكي از مهم‌ترين راه‌هاي انتقال كرونا، استفاده از پول نقد و جابه‌جايي ميان افراد است، به همين دليل در بسياري از كشورهاي درگير اين ويروس كه منع رفت و آمد جدي وجود ندارد و برخي اصناف و واحدهاي اقتصادي مي‌توانند فعاليت خود را ادامه دهند، از گرفتن پول نقد خودداري مي‌شود. منع مبادله پول در شعب بانكي نيز به عنوان يكي از راهكارهاي كاهش جريان گردش پول و در نتيجه پايين آمدن ريسك ابتلا مدنظر قرار گرفته است.
از سوي ديگر بانك‌هاي مركزي چين، امريكا و كره‌جنوبي نيز ضدعفوني كردن پول‌ها با اشعه فرابنفش يا انهدام پول‌هاي بالقوه آلوده را در دستور كار خود قرار داده‌اند. با وجود اقدامات فوري برخي كشورهاي درگير در كرونا از همان روزهاي نخست ورود اين ويروس به كشورشان، بانك مركزي ايران با گذشت نزديك به دو ماه از ورود اين ويروس همچنان پروتكل بهداشتي براي ضدعفوني كردن پول‌هاي در دست افراد را تدوين نكرده است.
بحران پشت بحران براي بانك‌ها
پس از شيوع گسترده ويروس كرونا در بيش از 206 كشور و منطقه همچنين تعطيلي كسب و كارها و خطر تعديل چند ميليون نيروي كار، نظام‌هاي اقتصادي دنيا به اين نتيجه رسيده‌اند كه هميشه خطر بيخ گوش اقتصادها براي رشد و توسعه، مالي نيست و يك بيماري با منشا خفاش نيز مي‌تواند كل اقتصاد دنيا را در معرض فروپاشي و تعطيلي گسترده قرار دهد. نمايان شدن تبعات منفي اين ويروس تا ماه‌ها و بلكه سال‌ها گريبان كشورها را مي‌گيرد و قطعا
خط مقدم مبارزه با اين تبعات، نظام‌هاي بانكي است كه علاوه بر اتخاذ سياست‌هاي پولي بايد پروتكلي بهداشتي براي كاهش ابتلاي كاركنانش به كرونا و ضدعفوني كردن وجوه نقد نيز داشته باشد.
اقدامات فوري برخي بانك‌هاي مركزي
برخي بانك‌هاي مركزي در شرايط گسترش و بيم طولاني شدن مدت ماندگاري كرونا اقدام به تهيه و تنظيم مجموعه اقداماتي براي كاهش تبعات منفي كرونا كرده‌اند. اين مجموعه اقدامات از اتخاذ سياست‌هاي پولي تا تدوين آيين‌نامه‌ها و پروتكل‌هاي بهداشتي را شامل مي‌شد. برخي اقدامات بانك‌ها عبارت از ايجاد يك نيروي كار مركزي، محدود كردن حضور كاركنان در بانك‌ها با تدارك شرايطي براي دور كاري و نوسازي سياست‌هاي تعامل با مشتري و كاهش استفاده از وجه نقد است اما اين مجموعه كارها در شرايطي كه بسياري از افراد همچنان از پول نقد در مبادلات خود استفاده مي‌كنند، كامل نخواهد بود، بنابراين لازم است بانك‌هاي مركزي براي ضدعفوني كردن وجوه مورد مبادله در چرخه اقتصادي نيز حساسيت‌هاي لازم را داشته باشند.
سازمان بهداشت جهاني:
دست‌ها را مرتب بشوييد
سازمان بهداشت جهاني در گزارشي كه «ديلي تلگراف» منتشر كرده، از قول يكي از مقامات ارشد اين سازمان، نوشت: «ما مي‌دانيم كه پول دايما دست به دست مي‌شود و مي‌تواند انواع باكتري‌ها و ويروس‌ها را جمع‌آوري كند. توصيه ما به مردم آن است كه دست‌هاي خود را پس از تماس با اسكناس‌ها بشويند و از لمس صورت نيز جلوگيري كنند.» سازمان بهداشت جهاني پروتكل‌هاي بهداشتي هشدارهاي روشني درباره استفاده از اسكناس ارايه نكرده و به روشني اين كار را برعهده بانك‌هاي مركزي هر كشور گذاشته است. با اين حال برخي ديگر از مقامات اين سازمان از شركت‌ها، بانك‌ها و افراد حقيقي خواستند تا پرداخت نقدي را محدود كنند.
تهيه پروتكل بهداشتي براي پول
تاكنون سه كشور امريكا، كره‌جنوبي و چين اقداماتي را براي ضدعفوني يا خارج كردن وجوه نقد از چرخه اقتصادي كشورشان آغاز كرده‌اند. فدرال رزرو در بيانيه‌اي به مردم اطمينان داد كه پول‌هاي مورداستفاده در امريكا با كمترين ريسك همراه است. كره‌جنوبي نيز به مدت دو هفته تمام پول‌هاي نقدي كه به شعب بانك‌ها مي‌رود، جهت ضدعفوني كردن به بانك مركزي مي‌فرستد. براساس گزارش رويترز اقدام چين كه منشا بيماري بوده «تميز كردن عميق وجوه نقد» همچنين «انهدام پول نقد بالقوه به آلودگي» است. اين مجموعه اقدامات شامل ضدعفوني كردن با نور ماوراي بنفش يا دماي بالا و درنهايت بازگشت آنها به چرخه اقتصادي پس از 7 تا 14 روز بود. هر چند در برخي كشورها نظير بريتانيا نيز توصيه‌هايي مبني بر استفاده كمتر از اسكناس شده، اما تدوين پروتكلي براي كاهش جريان پول نقد تاكنون گرفته نشده است. در كشورهايي كه تاكنون اقداماتي در جهت ضدعفوني كردن يكي از مهم‌ترين سطوح انتقال كرونا گرفته نشده، شهروندان به مجموعه اقداماتي روي آورده‌اند كه بعضا باعث از بين رفتن اسكناس‌ها شده است. به‌طور مثال بانك مركزي تايلند از مردم خواست كه به جاي جوشاندن اسكناس‌ها آنها را به مدت چند دقيقه در محلول آب و صابون قرار دهند يا با الكل ضدعفوني كنند.
ايران همچنان پروتكلي ندارد
نزديك به دو ماه از ورود كرونا به كشور مي‌گذرد و با وجود كاهش آمار مبتلايان و افزايش اميدواري‌ها نسبت به كاهش شدت شيوع، اتخاذ تصميماتي در جهت بالا رفتن ضريب امنيت سلامتي افراد جامعه به‌خصوص كاركنان بانك‌ها ضروري است. از همان ابتدا شناسايي اين ويروس در چين، سازمان بهداشت جهاني در بيانيه‌اي اعلام كرد كه اسكناس و مسكوك در دست اشخاص را به عنوان يكي از سطوح بسيار آلوده كه مي‌تواند سبب انتقال اين بيماري شود، معرفي كرد. بانك مركزي از همان ابتدا براي كاهش تعداد مراجعان به بانك‌ها و كمتر شدن جريان گردش اسكناس در كشور اقداماتي نظير افزايش سقف انتقال وجه از طريق اينترنت و خودپردازها انجام داد. در روزهاي پاياني سال نيز روابط عمومي اين نهاد مهم پولي اعلام كرد كه فروش اسكناس‌هاي نو براي عيدي‌هاي سال نو ممنوع بوده و دريافت و پرداخت پول نقد و مسكوك نيز در شعب بانكي ممنوع شده است.
با وجود اتخاذ اقداماتي براي كاهش مراجعه به بانك‌ها اما آمارها گوياي اين موضوع است كه شعب بانك‌ها از آلوده‌ترين مراكز است و بايد براي آن اقداماتي سختگيرانه‌تر اتخاذ كرد. در اين راستا محمدرضا حسين‌زاده، رييس شوراي هماهنگي بانك‌ها ضمن اعلام اين موضوع خاطرنشان كرد كه تاكنون سه هزار نفر از پرسنل سيستم بانكي به كرونا مبتلا شدند كه از اين تعداد 42 تن جان خود را از دست داده‌اند. شوراي پول و اعتبار براي كاهش ريسك ابتلا در شعب بانكي در جلسه يك هزار و دويست و نود و يكمين خود ضمن موافقت با برنامه‌هاي اعتباري رييس كل بانك مركزي در شرايط ناشي از ويروس كرونا، مقرر كرد اين نهاد پولي با هماهنگي وزارت بهداشت در جهت تدوين پروتكلي بهداشتي در ارتباط با فعاليت شعب بانك‌ها همچنين تداوم تامين تجهيزات و امكانات لازم براي حفاظت از سلامت پرسنل توسط بانك‌ها، اقداماتي انجام دهد و به شبكه بانكي ابلاغ شود. الزام همكاري ميان بانك مركزي و شوراي پول و اعتبار براي تهيه پروتكل بهداشتي در شرايطي به تصويب رسيد كه نزديك به دو ماه از ورود اين ويروس به ايران مي‌گذرد و در اين مدت تصميمي دال بر ضدعفوني كردن پول‌هاي در جريان در كشور كه از مهم‌ترين سطوح انتقال‌دهنده ويروس است، گرفته نشده و تنها تصميم براي كاهش شمار مبتلايان، ترغيب افراد به انجام غيرحضوري كارها بود.
بررسي‌هاي ميداني نشان مي‌دهد شعب بانكي هنوز امكان دريافت و پرداخت وجه نقد ندارند و اين در حالي است كه اين وجوه در بين مردم جابه‌جا مي‌شود. برخي بانك‌ها نيز دستگاه‌هاي هوشمندي را در تعدادي از شعب خود براي دريافت وجه نقد راه‌اندازي كرده‌اند، اما به نظر نمي‌رسد كه اين دستگاه‌ها پاسخگوي وجوه نقد در گردش باشند. در اين ميان، برخي بانك‌ها با راه‌اندازي دستگاه‌هاي هوشمند دريافت‌كننده پول نقد در تعدادي از شعب خود، امكان دريافت وجه نقد از طريق اين دستگاه‌ها و انتقال آنها به حساب افراد به صورت لحظه‌اي را فراهم كرده‌اند، اما باتوجه به پايين بودن تعداد اين دستگاه‌ها و دستگاه‌هاي خوددريافت ساير بانك‌ها كه پول را با تاخير به حساب فرد انتقال مي‌دهند، به نظر نمي‌رسد كه بتوان جاي شعبه را در اين زمينه پر كرد. هر چند در حال حاضر مردمي كه پول نقد
در دست دارند، امكان ديگري جز اين هم ندارند.