چك برگشتي و كاسبان خُرد
مجيدرضا حريري
اولين نكته‌اي كه بايد در خصوص انتشار آمار چك‌هاي برگشتي خاطرنشان كرد، رشد 7.4درصد و كاهش 26 درصد از نظر تعداد و مبلغ نسبت به ماه قبل است. هر چند تعداد چك‌هاي برگشتي با توجه به كرونا و كاهش يا تعطيلي فعاليت‌هاي اقتصادي تقريبا محتمل به نظر مي‌رسد، اما آمارهاي اخير بيانگر يك نكته است؛ براي چك‌هاي تجاري كه بين تجار معامله مي‌شود يا چك‌هايي كه بين فعالان اقتصادي مرسوم است، مشكلي ايجاد نشده و اين گروه از افراد سعي در درك موقعيت اقتصادي و شرايط فعلي داشته‌اند و اگر چكي پاس نشد، آن را برگشت نزده‌اند. اما اتفاق مهم‌تر در برگشت خوردن چك افرادي است كه مبالغي كمتر دارند . به بيان ديگر، طلبكاران و بدهكاران خرد كه چك‌هاي‌شان ارقام كوچكي داشته، نتوانسته‌اند فرصت مناسب را به يكديگر بدهند. البته درخصوص اين اقدام نبايد نسبت به اين افراد خرده‌اي گرفت. چرا كه وقتي رقم‌هاي معاملات خردتر مي‌شود، ممكن است دارنده چك احتمالا تعهدات خرد متوالي به افراد ديگري داشته كه مجبور شده چك‌هايي كه دست خود دارد، برگشت بزند. اين علامت، نشانه اين است كه افراد در طبقات پايين اقتصادي از شيوع كرونا و تبعات اقتصادي آن آسيب بيشتري ديده‌اند و به دنبال كاهش تبعات اقتصادي كرونا با نقد كردن چك‌ها هستند. افرادي كه درآمد، پس‌انداز يا معاملات خرد دارند، معيشت‌شان با ارقام كوچك‌تري تامين مي‌شود كه مي‌تواند خطر جامعه شناسانه‌اي براي آينده تلقي شود. به بيان ديگر افرادي كه درآمد ثابتي ندارند و به صورت روزمزد گذران زندگي مي‌كنند يا دستفروش هستند، در آينده بايد علاوه بر اينكه درآمد پيش از كرونا‌ي خود را تامين كنند، خسارت‌هاي دوماه تعطيلي و برگشت خوردن چك‌هاي‌شان را نيز جبران كنند. لازم به ذكر است كه اين گروه، صرفا از افراد نيازمند تشكيل نشده بلكه افرادي در اين گروه قرار دارند كه حقوق ثابت ندارند و درآمدشان با هر نوساني در اقتصاد، تغيير مي‌كند. مانند كسبه خرد و افرادي كه كار خدماتي مي‌كنند. با شرايط كرونا اين قبيل افراد كه عموما از يك سرمايه (مانند ماشين) يا يك مهارت (مانند تعميركاران) براي درآمدزايي استفاده مي‌كنند، دچار مشكلات فراواني شدند. كه نتيجه آن عدم انجام به موقع تعهدات مالي و برگشت خوردن چك‌هاي زياد با مبالغ خرد بود. اين علامت آسيب ديدن بيشتر افراد ضعيف‌تر است.