روابط استراتژيك با عراق
صباح زنگنه
سفر نخست‌وزير عراق به ايران، اولين سفر مصطفي الكاظمي در منصب جديد به كشورهاي خارجي است. اين موضوع نشان‌دهنده عمق روابط استراتژيك تهران و بغداد همچنين اهميت روابط دوجانبه با ايران براي دولت عراق بوده و بيانگر آن است كه به رغم برخي تبليغات كه صورت مي‌گيرد، دو همسايه همچنان بر حفظ اين روابط استراتژيك تاكيد دارند. ايران و عراق در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي روابط تنگاتنگي دارند و توسعه اين روابط مبتني بر آن است كه علاوه بر نزديكي و اشتراكاتي كه ميان دو ملت وجود داشته و دارد، مسوولان دو كشور نيز تلاش كنند كه اين روابط گسترش پيدا كند. براي توسعه روابط نياز است كه نقشه راهي وجود داشته باشد و مسوولان ايران و عراق بايد طي ديدارهاي گوناگون چارچوب اين توسعه را با توجه به اولويت‌هاي ژئوپوليتيكي منطقه تعيين كنند. ايران و عراق مي‌توانند علاوه بر همكاري‌هاي ضروري و دوجانبه، گام‌هايي در مسير همكاري‌هاي منطقه‌اي برداشته و در شرايطي كه بيماري كرونا مشكلاتي جدي براي خاورميانه ايجاد كرده و باعث شده، معضلاتي نظير كاهش قيمت نفت و كاهش عمده همكاري‌هاي تجاري به وجود آيد، نقش‌آفريني جدي داشته باشند. ايالات متحده در سال‌هاي اخير تلاش داشته تا علاوه بر متشنج كردن روابط سياسي تهران و بغداد، گام‌هايي جدي در مسير كاهش همكاري‌هاي تجاري دو كشور بردارد و در اين مسير با وضع و اعمال تحريم‌هاي گوناگون، ضربه‌هايي به تجارت دوجانبه ايران و عراق وارد كرده است. سفرهايي نظير سفر وزير امور خارجه ايران به عراق و سفر مصطفي الكاظمي به تهران مي‌تواند نقش مهمي در رفع برخي سوءتفاهم‌ها همچنين يافتن راهكارهايي جديد براي حفظ و افزايش همكاري‌هاي مشترك باشد. مقامات دو كشور بايد بدانند، نگاه كوتاه‌مدت و بدون دورانديشي در تصميم‌گيري‌ها نمي‌تواند منافع ملي هيچ كدام از طرفين را تامين كند و ضروري است كه در هر تصميم‌گيري، نگاهي استراتژيك داشت. اينكه عراق اجازه دهد، ايالات متحده به صورت يكجانبه تحريم‌‌هايي را اعمال كرده و روابط استراتژيك تهران و بغداد را تحت تاثير قرار دهد، اشتباه است و عراق بايد بداند روابط عميق دو كشور كه بر پايه مشتركات دو ملت بنا شده نبايد تحت تاثير دخالت دولت‌هاي بيگانه آسيب ببيند. وضعيت فوق‌العاده روابط تهران و بغداد سبب شده كه برخي كشورها در منطقه و جهان نگران شوند و تدابيري اتخاذ كنند كه از گسترش روابط ميان ايران و عراق جلوگيري به عمل آيد.
يكي از نگراني‌هاي امريكا اين است كه همكاري‌هاي گسترده ايران و عراق، مانع اثربخشي سياست «فشار حداكثري» شود كه در سال‌هاي اخير از سوي كاخ سفيد در قبال جمهوري اسلامي ايران اتخاذ شده و به همين دليل با استفاده از ابزارهاي قدرت خود در عراق مي‌كوشد تا فشار بر ايران را افزايش دهد. به نظر مي‌رسد اما ملت عراق تا اين اندازه از علم و آگاهي و فهم برخوردار باشند كه اجازه ندهند از آنها به عنوان يك ابزار براي افزايش فشار عليه كشور دوست و برادرشان، ايران استفاده شود.
اعتقاد نگارنده بر آن است كه سياست‌هاي امريكا براي از بين بردن روابط استراتژيك ميان ايران و عراق كارساز نبوده و اين كشور نتوانسته به اهداف مد نظر خود دست يابد. آمدن نخست‌وزير عراق به ايران به عنوان اولين سفر خارجي نيز مويد همين امر است كه دولت عراق، اهميت و ضرورت برقراري روابط مثبت و سازنده با ايران را درك كرده و مي‌خواهد ضمن گفت‌وگو و تبادل نظر با مقامات ايراني، گام‌هايي در مسير افزايش مراودات دوجانبه نيز بردارد. آنچه در خصوص احتمال ميانجي‌گري عراق ميان ايران و عربستان نيز مطرح مي‌شود شايد صحيح باشد اما جمهوري اسلامي ايران نيازي به آن ندارد و اعلام كرده، حاضر است هر زمان كه نياز باشد مستقيما با مقامات عربستاني به گفت‌وگو بنشيند.