خسروشاهي و افسوسي كه يكساله شد
محمود فاضلي
يك سال از درگذشت حجت‌الاسلام سيدهادي خسروشاهي از تاريخ‌نگاران نهضت‌هاي اسلامي و از پيشگامان فعاليت‌هاي بين‌الملل در حوزه‌هاي علميه در تاريخ معاصر سپري شد. ايشان در 8 اسفند 1398 پس از سال‌ها كوشش در راه اعتلاي دين به علت ابتلا به كرونا درگذشت.
او 60 سال عمر خود را در ترويج آرمان‌هاي انقلاب اسلامي، طرفداري از نهضت‌هاي آزادي‌بخش اسلامي، معرفي چهره‌ها و شخصيت‌هاي برجسته اسلامي و انقلابي، سياست‌ورزي و روشنگري سپري كرد. او عالمي دردآشنا و دلسوز بود كه با مطالعه مستمر، تحليل و پيگيري مسائل، گفت‌وگو و رابطه با بسياري از انديشمندان معاصر، دركي عميق از مسائل جهاني به ويژه جهان اسلام داشت. شكي نيست پرداختن به خدمات فرهنگي ايشان در چنين ستوني كاري بس دشوار است.
خسروشاهي بيش از 80 جلد كتاب به زبان فارسي و عربي(علاوه بر صدها مقاله در نشريات اسلامي ايران و جهان اسلام) تاليف كرد كه بيش از 40 جلد آن تاكنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضي از آنها بيش از 30 بار تجديد چاپ شده‌اند. علاوه بر تاليفات و ترجمه‌‌ها 120 جلد كتاب ديگر نيز با تحقيق، توضيح و يا مقدمه و اشراف ايشان در ايران، ايتاليا و مصر منتشر شد.
اين آثار به تصديق اهل خرد، در روشنگري نسل جوان معاصر تاثير بسزايي داشت و به همين دليل استاد محمدرضا حكيمي ايشان را «فرهنگبان كوشا» ناميد.
از سال 1332 تا زمان حيات با اغلب مطبوعات اسلامي از جمله مكتب اسلام، مكتب تشيع، معارف جعفري، راه حق، نداي حق، وظيفه، مجموعه حكمت، نور دانش، آيين اسلام، مسلمين، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پيكار انديشه، مهد آزادي و... همكاري داشت.
ايشان در سطح جهاني، در كنفرانسها و كنگره‌هاي اسلامي دركشورهاي اروپايي و اسلامي از جمله پاكستان، مصر، الجزاير، عربستان، سوريه، قطر، تركيه، لبنان، ايتاليا، انگليس، آلمان و سوييس شركت كرد.
ايشان با اغلب حركت‌هاي اسلامي معاصر و رهبران آنها در سراسر جهان اسلام ارتباط نزديكي داشت. در سال 1352 «مركز بررسي‌هاي اسلامي قم» را به عنوان مركزي وابسته به حوزه علميه قم تاسيس و به ثبت رساند. 1361 «مركز فرهنگي اسلامي اروپا» را در شهر رم تاسيس كرد.
هر كدام از اين دو موسسه ده‌ها كتاب ارزشمند در زمينه‌هاي اسلامي از جمله قرآن مجيد و نهج‌البلاغه را به زبان‌‌هاي عربي، انگليسي، ايتاليايي و آلماني ترجمه و منتشر كرد.
فعاليت‌هاي سياسي ايشان از سال 1332 پس از آشنايي نزديك با آيت‌الله كاشاني، آيت‌الله طالقاني و نواب صفوي آغاز شد.
به همين دليل از همان دوران تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي بارها در قم، تهران و تبريز دستگير، زنداني و يا تبعيد شد كه آخرين آن تبعيد به «انارك» يزد به مدت 3 سال بود.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي، نخست به مدت 2 سال به عنوان نماينده امام خميني در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي فعال بود سپس به عنوان سفير ايران در واتيكان انتخاب شد و به مدت 5 سال در اين سمت به فعاليت پرداخت.
تاسيس «مركز فرهنگي اسلامي اروپا» در رم و تاسيس دو ماهنامه انگليسي زبان اينكوايري (Inquiry) و افريكن ايونتس(Aferican Events) و هفته‌نامه عربي «العالم» در لندن(با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي) از آثار اين دوره است.
در مدت حضور ايشان در ايتاليا علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجيد و نهج‌البلاغه به زبان ايتاليايي و نشر ماهنامه‌اي به نام «جهان نو» به ايتاليايي طي مدت 5 سال جمعا 162 كتاب و نشريه به زبان‌‌هاي فارسي، عربي، انگليسي، ايتاليايي و فرانسوي منتشر كرد.
در دوره اقامت 3 ساله در قاهره به عنوان رييس نمايندگي جمهوري اسلامي ايران علاوه بر حضور در محافل علمي- سياسي و سخنراني و مصاحبه تلويزيوني و مطبوعاتي و ده‌ها نوبت ملاقات با شيخ‌الازهر و مقامات علمي- سياسي مصر بيش از 50 جلد كتاب و نشريه درباره انقلاب اسلامي ايران و تشيع تاليف و يا با همكاري و مساعدت ايشان در مصر منتشر كرد.
فصلنامه «تاريخ و فرهنگ معاصر» را به مدت 6 سال منتشر كرد كه به مثابه يك منبع مستند همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت. انتشار منظم هفته‌نامه «بعثت» كه هماكنون وارد سي و پنجمين سال انتشار خود شده و تاكنون بيش از 1500 شماره از آن منتشر شده است از ديگر فعاليت‌هاي فرهنگي مرحوم خسروشاهي بود.