«اعتماد» از دومين روز رايزني‌هاي برجامي در پايتخت اتريش گزارش داد
هواي نيمه‌ابري ديپلماسي در وين
سارا معصومي
ديپلمات‌هاي ايران، روسيه، چين، فرانسه، بريتانيا، آلمان و ايالات متحده امريكا همچنان در پايتخت اتريش (وين) مانده و درباره نحوه بازگشت كامل تمام اعضاي اوليه توافق هسته‌اي به آن رايزني مي‌كنند. تدابير اعمال شده در وين براي مهار كرونا به كمك ديپلماسي پشت درهاي بسته آمده و هيچ‌كس نمي‌داند ديپلمات‌ها و كارشناس‌هاي ايران و 1+4 در دو كارگروه رفع تحريم و بازگشت ايران به تعهدات برجامي تا كجا پيش رفته‌اند. از سوي ديگر مشخص نيست كه نحوه تبادل‌نظر ميان تيم‌هاي كارشناسي ايران و 1+4 با تيم ايالات متحده كه تهران مي‌گويد در هيچ نشست مشتركي با نمايندگان ايران حضور ندارند به چه شكل صورت مي‌گيرد.
فعلا همه چيز در وين يادآور دو سال مذاكره براي رسيدن به برجام در ژنو، لوزان و وين است. زنجيره‌اي از ديدارهاي دو و چندجانبه ديپلمات‌ها به موازات چكش‌كاري نقشه راه در جلسات چندساعته كارشناسي. شايد تنها تفاوت اين باشد كه اين‌بار ديپلمات‌ها و كارشناس‌هاي اقتصادي و هسته‌اي تلاش مي‌كنند نقشه راهي براي بازگشت به اجراي توافقي پيدا كنند كه نتيجه 13 سال مذاكره ميان ايران و جامعه جهاني بود. اگر در هفته‌هاي منتهي به حصول برجام در سال 2015 ميلادي تصاوير ديدارهاي وزراي خارجه ايران و امريكا (جواد ظريف و جان كري) يا روساي هيات‌هاي نمايندگي دو كشور (عباس عراقچي و وندي شرمن) از فرط تكرار اهميت خبري خود را از دست داده بود اين‌بار از تهران تا واشنگتن مهم‌ترين پرسش اين است كه آيا ديداري ميان عباس عراقچي و رابرت مالي (رييس هيات مذاكره‌كننده امريكا) در وين صورت مي‌گيرد يا نه؟ ايران پيش و در جريان برگزاري نشست وين و نشست‌هاي حاشيه‌اي به صراحت احتمال چنين ديداري را هم صفر دانست اما رياست‌جمهوري دونالد ترامپ در ايالات متحده، روند ديپلماتيك آغاز شده ميان تهران و واشنگتن را آنچنان به عقب راند كه باز هم ديدار مقام‌هاي دو كشور ارزش خبري پيدا كرده است.
همه براي يك توافق
پس از پايان دور نخست نشست كميسيون مشترك برجام در وين و اعلام تداوم مذاكرات، مجموعه اظهارنظرهاي صورت گرفته از سوي هيات‌هاي مختلف نشان از مثبت بودن فضا داشت. اين برداشت به اخبار و گزارش‌هاي منتشر شده درباره وين هم راه پيدا كرد و نگاهي به مجموعه تيترهاي انتخاب شده از سوي رسانه‌هاي متفاوت بين‌المللي نشان مي‌دهد كه همگي حول چند محور متمركز بودند: 1. خروج برجام از اغما 2. تلاش ايران و 1+4 براي بازگرداندن امريكا به توافق 3. اراده سياسي در حاضران در وين براي رسيدن به راه‌حل احياي توافق. البته كه در تمام تحليل‌ها به موانع پيش روي احياي برجام و باقي ماندن گره‌هاي اساسي در رايزني‌هاي فني و حقوقي به درستي اشاره شده است.
نبيلا مسرالي، سخنگوي كميسيون اروپا پس از پايان دور نخست نشست كميسيون مشترك به خبرنگاران گفت: هدف اتحاديه اروپا اين است كه برجام را به مسير اصلي بازگرداند تا از اجراي كامل برجام از سوي همه طرفين مطمئن شويم. ما در ابتداي يك روند پيچيده قرار داريم و اكنون زود است كه بخواهيم درباره نتيجه اين مسير ارزيابي داشته باشيم. براي رسيدن به نتيجه؛ اينكه ببينيم چه تحريم‌هايي مي‌تواند برداشته شود و چگونه مي‌تواند موضوع هسته‌اي (ايران) را حل و فصل كرد به تلاش‌هاي مشترك نياز داريم. از هر دو طرف مي‌خواهيم كه گام‌هاي جسورانه بردارند تا آنچه روند مذاكرات بدان احتياج دارد، به آن تزريق شود.
سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه پس از پايان دور نخست نشست كميسيون مشترك برجام در گفت‌وگويي با اشاره به اينكه كشورش حداكثر تلاش خود را براي ايجاد راه‌حل‌هاي مناسب درباره توافق هسته‌اي با ايران به كار خواهد بست، گفت: «اين موضوع نيازمند اراده سياسي بزرگي است. مسكو به عنوان يكي از اعضاي برجام، تمام تلاش خود را براي ايجاد راه‌حل‌هاي مناسب به كار خواهد بست و تحقق اين موضوع نيز نيازمند تلاش‌هاي زيادي است.»
«ميخاييل اوليانوف» نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي در وين نيز در سخناني موضع امريكا در مذاكرات وين درباره توافق هسته‌اي ايران را «متعادل» توصيف كرده و افزود: «به نظر مي‌رسد كه موضع تيم مذاكره‌كننده كنوني امريكا نسبتا متعادل است. آنها تلاش دارند بفهمند چه خبر بوده و به توصيه‌ها توجه كنند.»
اوليانوف عصر روز گذشته نيز در توييتي از ديدار با رابرت مالي، رييس هيات مذاكره‌كننده امريكا در وين خبر داد و تلاش براي بازگشت تمام اعضاي برجام به اجراي كامل اين توافق را محور اين ديدار اعلام كرد.
«اين گفت‌وگوها بايد به توافقي براي پايبندي كامل ايران و امريكا به برجام منجر شود»، اين عبارتي است كه سخنگوي وزارت خارجه فرانسه شامگاه سه‌شنبه به وقت تهران درباره رايزني‌ها در وين گفت و در ادامه افزود: «فرانسه از آغاز مجدد مذاكرات هسته‌اي در وين استقبال مي‌كند. اين رايزني‌ها بايد فورا به حصول توافقي براي [مشخص كردن] اقدامات لازم براي بازگرداندن ايران و ايالات متحده به پايبندي كامل به توافق هسته‌اي منتهي شوند.»
كريستوفر برگر، سخنگوي وزارت خارجه آلمان نيز درباره نشست وين گفت: «همه اعضاي برجام در اين نشست از بازگشت امريكا به اين توافق حمايت كرده‌اند. ما در حال مذاكره در اين زمينه هستيم. ارزيابي برلين از آمادگي تهران و واشنگتن براي اجراي كامل اين توافق مثبت است. لازم است كه ايران تعهدات فني خود را انجام دهد و امريكا نيز بايد تحريم‌ها را لغو كند.»
«گام رو به جلو» توصيفي بود كه «ند پرايس» سخنگوي وزارت خارجه امريكا با آن رايزني‌ها در وين را توصيف كرد. پرايس كه در كنفرانس خبري روزانه وزارت خارجه امريكا صحبت مي‌كرد، گفت: «اين گام به ما اجازه مي‌دهد تا به جلو رفته و بازگشت دوجانبه به تعهدات كه بايدن در دوران رقابت‌هاي انتخاباتي و پس از انتخاب شدن به آن اشاره كرده، حاصل شود. تيم امريكا اميدوار است كه با درك بهتري از نقشه راه چگونگي دستيابي به وضعيت نهايي، وين را ترك كند.»
در حالي كه در روز نخست مذاكرات وين، تصويري از رابرت مالي، رييس هيات مذاكره‌كننده امريكا منتشر نشد و گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي حاكي از اين بود كه او در هتلي نزديك محل رايزني‌هاي ايران و 1+4 مستقر شده، روز گذشته «رافائل گروسي» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در توييتي از ديدار خود با «رابرت مالي» خبر داد. گروسي با انتشار عكسي از اين ديدار در مقر آژانس، نوشت: تبادل نظري به‌موقع با رابرت مالي، نماينده امريكا در امور ايران داشتم. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به كار خود ادامه مي‌دهد و آمادگي دارد از جايگاه فني بي‌طرفانه خود، از رايزني‌هاي در جريان (در وين) حمايت كند.
تلاش تلآويو براي تخريب روند وين؟
همزمان با برگزاري رايزني‌هاي فني و حقوقي در وين براي احياي برجام، تلاش‌ها براي تاثيرگذاري منفي بر اين روند از سوي مخالفان برجام آغاز شد. از انتشار خبري مبني بر اينكه وزارت دادگستري امريكا رييس يك شركت مستقر در نيويورك را به دليل تلاش براي نقض تحريم‌ها عليه ايران دستگير كرده است تا اخبار مربوط به هدف قرار دادن يك كشتي ايراني در درياي سرخ.
روزنامه «نيويورك‌تايمز» روز گذشته گزارش داد يك كشتي ايراني در درياي سرخ بر اثر عمليات رژيم صهيونيستي با استفاده از مين دريايي، دچار حادثه شده است.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، اين روزنامه با بيان اينكه مقام‌هاي اسراييلي براساس سياست سكوت خبري كه دارند هنوز درباره اين حادثه اظهارنظري نكرده‌اند، نوشت: «اما يك مقام امريكايي مي‌گويد، اسراييلي‌ها به امريكا خبر دادند كه نيروهاي آنها در ساعت 7:30 صبح به وقت محلي، به اين كشتي حمله كردند.»
براساس اين گزارش، مقام دولتي مذكور كه خواست نامش فاش نشود، توضيح داد: «اسراييلي‌ها به امريكا اطلاع دادند كه كشتي ساويز از ناحيه زير آب دچار آسيب‌ديدگي شده است.»
همزمان با اعلام اين خبر، «بني گانتز» وزير جنگ رژيم اسراييل با طفره‌روي از پاسخ به سوالي درباره حمله اين رژيم به كشتي ايراني «ساويز» در درياي سرخ به طور غيرمستقيم تهديداتي را عليه ايران مطرح كرد. به گزارش خبرگزاري فارس، گانتز در پاسخ به سوالي درباره حمله اين رژيم به كشتي ايراني ساويز حاضر به اظهارنظر دقيق درباره آن نشد و به طور كلي گفت: «اسراييل بايد از خود دفاع كند. در هر مكاني كه با چالش عملياتي مواجه شويم يا ضرورت عملياتي وجود داشته باشد، اقدام خواهيم كرد.»
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه ايران روز گذشته در نخستين اظهارنظر رسمي در اين‌باره گفت: «كشتي تجاري ايران با نام ساويز روز سه‌شنبه ١٧ فروردين حدود ساعت 6 صبح به وقت محلي در درياي سرخ و در نزديكي سواحل كشور جيبوتي بر اثر انفجاري كه منشا و شيوه شكل‌گيري آن در دست بررسي است دچار آسيب جزيي شده است. براساس اعلام قبلي رسمي و هماهنگي‌هاي انجام شده با سازمان بين‌المللي دريانوردي به عنوان نهاد مرجع، كشتي غيرنظامي ساويز براي برقراري امنيت دريانوردي در مسير خطوط كشتيراني و مقابله با دزدان دريايي در منطقه درياي سرخ و خليج عدن مستقر شده بود. اين كشتي عملا به عنوان ايستگاه لجستيكي (پشتيباني فني و تداركات) ايران در درياي سرخ عمل مي‌كرد و لذا مشخصات و ماموريت اين كشتي قبلا به صورت رسمي به آن سازمان اعلام شده بود. بر اثر حادثه رخ داده خوشبختانه هيچ‌گونه خسارت جاني به وجود نيامده و بررسي‌هاي فني در مورد چگونگي حادثه و منشا آن در حال انجام است. ايران كليه اقدامات لازم را از طريق مراجع بين‌المللي انجام خواهد داد.»
به گزارش «اعتماد»، انتشار خبر حمله به كشتي ايراني و ورود فوري يك مقام امريكايي به اين پرونده و افشاي دست داشتن تلآويو در اين حمله با واكنش‌هاي متفاوتي در فضاي مجازي و رسانه‌اي همراه شد. بسياري از تحليلگران و ناظران تحولات بين‌المللي اين اقدام اسراييل را تلاش براي تخريب فضاي مثبت مذاكراتي در وين دانسته و به سابقه تلآويو در اين زمينه اشاره كردند. بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل در 7 سال گذشته از هيچ تلاشي براي ممانعت از حصول برجام در دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما و پس از آن تخريب اين توافق در دوره چهار ساله دونالد ترامپ دريغ نكرد. ناگفته پيداست كه اعلام آمادگي دولت جو بايدن براي بازگشت به برجام و آغاز رايزني‌هاي ملموس در وين در اين مسير خوشايند «بي‌بي» نيست و مي‌توان انتظار داشت كه در صورت پيشرفت روند وين در چند هفته آتي بر حجم اقدام‌هاي تخريبي اسراييل افزوده شود.
نگاه رسانه‌ها:
راهي جز احياي برجام وجود ندارد
در حال حاضر مهم‌ترين پرسش درباره چند و چون مذاكرات براي احياي برجام در وين اين است كه آيا با توجه به فاصله موضع تهران با واشنگتن، پركردن اين شكاف ممكن است؟ كلسي داونپارت از كارشناس‌هاي ارشد خلع سلاح در گفت‌وگو با تايمز اسراييل در اين‌باره مي‌گويد: نبود گفت‌وگوي مستقيم ميان ايران و امريكا در اين شرايط طبيعتا ايده‌آل نيست اما اتحاديه اروپا مي‌تواند به ايفاي نقش ميانجي اين مشكل را هم حل كند.
سي‌ان‌ان در تحليلي درباره نشست وين با مهم خواندن آنچه در پايتخت اتريش در جريان است، نوشت: ايران و ايالات متحده هر دو ديپلماسي را بر افزايش تنش يا حتي منازعه نظامي ترجيح مي‌دهند و اين واقعيتي است كه كمتر كسي به آن شك دارد. حالا لحظه حقيقت در وين فرارسيده است. همه اعضاي اوليه برجام در وين حاضر شدند تا ببينند كه مرحله بعد در اين پرونده چيست.
نويسنده اين مطلب در ادامه با اشاره به آنكه بازگشت به برجام به عنوان توافقي كه دونالد ترامپ از آن خارج شد يكي از ساده‌ترين كارهايي است كه جو بايدن در حوزه سياست خارجي با آن مواجه است تاكيد مي‌كند كه براي دولت حسن روحاني نيز احياي اين توافق در آخرين ماه‌هاي حضور در قدرت حياتي است. سي‌ان‌ان در ادامه مي‌نويسد: نتيجه رايزني‌هاي وين هرچه كه باشد بايد توجه داشت كه اين نشست پس از ماه‌ها داد و بيداد طرفين برگزار شد لذا بستر كافي براي برگزاري اين رايزني‌ها وجود داشته است. شايد نشست وين به احياي برجام در اين هفته منتهي نشود، شايد به توافق برجام پلاس مدنظر بايدن نرسيم و شايد هم به كمك اقتصاد ايران تا پيش از انتخابات رياست‌جمهوري خرداد ماه نيايد اما همان‌طور كه حاضران در وين مي‌دانند مسيري كه آغاز شده تنها راه موجود براي خارج شدن از بحران است كه هر چند دير اما آغاز شده است.
اينديپندنت به نقل از توماس كانتريمن، مقام سابق نظامي امريكايي مي‌نويسد: نشست وين فرصتي براي اروپا، چين و روسيه است تا به چند و چون توافقي فكر كنند كه مي‌تواند ايران و امريكا را به اجراي برجام نزديك كند.
اين رسانه انگليسي در ادامه با اشاره به آنكه برخي افراد در تيم بايدن فكر مي‌كنند او بايد از تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران به عنوان اهرم فشار استفاده كند، نوشت: يكي از كارشناسان موسسه كارنگي به درستي معتقد است كه اگر امريكا به دنبال اهرم فشار عليه ايران است بهترين كار بازگشت به برجام است. تحريم، اهرم فشار نيست و افرادي كه آن را اهرم فشار مي‌دانند متوهم هستند. زماني كه شما عضو توافق باشيد مي‌توانيد مفاد توافق را اهرم فشار خود بدانيد.
فاصله فني ايران با برجام
هر روز دورتر از ديروز
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه كارشناسان رايزني‌هاي جاري در وين را تلاشي در مسير استفاده از پنجره نيمه‌باز باقي مانده مي‌دانند، هر روز بر سرعت حركت عقربه‌هاي ساعت فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران افزوده مي‌شود. ايران در پاسخ به ناتواني 1+4 در اجراي تعهدات برجامي و خروج امريكا از اين توافق، اجراي تمام تعهدات برجامي را متوقف كرده و اين همان فاكتوري است كه رسيدگي به اين پرونده را به اولويت دولت جو بايدن تبديل كرده است. در حالي كه هر روز از عمر آخرين تفاهم سه ماهه صورت گرفته ميان سازمان انرژي اتمي ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي حفظ موقت دستاوردهاي اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي در ايران كاسته مي‌شود، ساير فعاليت‌هاي ايران نيز شتاب بيشتري به خود گرفته‌اند. روز گذشته همزمان با تلاش‌هاي حقوقي و فني در وين براي احياي برجام، بهروز كمالوندي، سخنگوي سازمان انرژي اتمي اعلام كرد كه ميزان اورانيوم ۲۰درصد ايران به ۵۵ كيلوگرم رسيده است. كمالوندي در اين‌باره گفت: نرخ توليد اورانيوم ۲۰درصد ما بسيار بالاتر از قبل از برجام است و ۳۰درصد بيشتر از قبل از برجام ظرفيت توليد ۲۰درصد داريم. الان ما حدود ۱۶ هزار و پانصد سو ظرفيت غني‌سازي داريم كه اين عدد قبل از برجام ۱۲ هزار و پانصد سو بود.
اين اعداد و ارقام كه هرازگاهي از سوي سازمان انرژي اتمي به‌روزرساني مي‌شود به زنگ خطري براي 1+4 و امريكا تبديل شده است. در چنين شرايطي يا نتيجه نشست‌هاي جاري در وين يافتن راهي براي پايان تحريم‌ها عليه ايران و بازگشت تهران به اجراي تعهدات فني خواهد بود يا تا كمتر از سه ماه ديگر با اجراي ساير مصوبه‌هاي قانون مجلس شوراي اسلامي ايران، راهي براي بازگشت به برجام وجود نخواهد داشت.