وجوه مثبت سخنان ظريف
كوروش احمدي
سخنان محمد جواد ظريف، وزير خارجه در فايل صوتي افشا شده واكنش‌هاي بعضا نا‌حق، غيرمنصفانه و حتي توهين‌آميزي عليه او را درپي داشته است. كساني كه اين فايل صوتي را به‌طور كامل شنيده‌اند، حتما متوجه هستند كه جواد ظريف با اين پيش‌فرض كه سخنانش قرار نيست منتشر شود، سخن گفته است. لذا روشن است كه هدف او انتقاد علني از كساني يا جرياناتي نبوده و از اين بابت اگر اعتراضي هست، بايد متوجه كساني شود كه فايل صوتي را منتشر كرده‌اند. همچنين واضح است كه تمركز او بر سياست‌ها بوده و نه اشخاص. متاسفانه همانطور كه موارد فساد آنقدر زياد شده كه مردم و مسوولان به نوعي دچار بي‌حسي و بي‌تفاوتي در قبال آن شده‌اند، اين خطر نيز وجود دارد كه مردم و مسوولان در قبال موارد متعدد رخنه‌هاي اطلاعاتي نيز كه از جمله موجب به سرقت رفتن اسناد سري مي‌شود، دچار بي‌حسي و بي‌تفاوتي مشابهي شوند. در اينجا، ظريف در واقع خود قرباني يك رخنه اطلاعاتي است كه نتيجه آن اقدام غيرقانوني و غيراخلاقي انتشار گفت‌وگويي است كه از ابتدا بنا بر عدم انتشار آن بوده است. اما صرفنظر از اينكه اين فايل چگونه منتشر شده، شنيدن دوباره و چند باره آن با ذهني باز و واقع‌بين ضروري است. همزمان، بايد توجه داشت كه اين فايل حاوي نظرات كسي است كه تمام زندگي خود را از دوره نوجواني در خدمت انقلاب اسلامي و جمهوري اسلامي سپري كرده و به گواه همه بزرگان انقلاب صادقانه در جهت خدمت به جمهوري اسلامي كوشيده است. دو نكته در سخنان ظريف از ميان بسياري نكات به شرح زير قابل توجه است:
1- سخنان ظريف را نبايد به ابراز مخالفت شخصي با اين و آن فرد يا اين و آن تفكر و جريان فرو كاست. صداي او بازتاب صداي كساني است كه طي 4 دهه خدمت و وفاداري كامل به جمهوري اسلامي، همزمان انتقاداتي نيز به سازمان و سير امور در نظام داشته‌اند.
ريف به عنوان ديپلمات ديروز و سياستمدار امروز كه عضو كابينه است و از مجلس راي اعتماد گرفته، قاعدتا بايد در شكل دادن به سياست خارجي كشور نقش داشته باشد. او پيش از اين نيز (از جمله در مصاحبه با روزنامه اعتماد 4 بهمن 99) نقش خود در اين حوزه را نزديك به صفر دانسته بود. او البته در آن مصاحبه با سعه صدري مثال زدني و گذشتن از حق خود گفته بود كه «نقش همه وزراي خارجه صفر است» وافزوده بود كه در مقابل جهان «بايد از چيزهايي دفاع كنم كه خودم هم به آنها باور ندارم و منتقد برخي از آنها هستم.» در حالي كه مي‌دانيم اينگونه نيست. يك مامور اجرا وظيفه دارد كه ضمن ابراز نظرات خود در داخل تشكيلات، مطيع و مجري دستور سياستمداران منتخب باشد. اما يك وزير كه سياستمدار است نه مامور اجرا، به حكم مسووليتي كه دارد و نيز به حكم مسووليت مشترك وزرا اگر موافق سياست مافوق خود نباشد كنار مي‌رود و راه را براي سياستمداري كه موافق سياست‌ها است، باز مي‌كند. مهم اينكه ظريف در رابطه با اين قبيل مشكلات تنها نيست. او در فايل صوتي مي‌گويد كه وزير راه هم مثلا در جريان پروازهاي ايران اير كه تحت امرش است، قرار نداشته است. بي‌شك، امور نظام بدون سياستمداران و تكنوكرات‌ها و مديران شايسته و دلگرم و داراي اختيارات كافي قابل انجام نيست. توجه مثبت و سازنده به محتواي واقعي سخنان ظريف مي‌تواند نقطه شروعي براي رفع اين قبيل مشكلات باشد.
2- توجه به اهميت شفافيت در سياست خارجي مي‌تواند دستاورد ديگر سخنان ظريف باشد. اگر چه «ديپلماسي» به عنوان ابزار پيشبرد سياست خارجي را نمي‌توان و نبايد به كف خيابان آورد، اما شرايط دنياي امروز و مردم سالاري عملا «سياست خارجي» را به كف خيابان آورده و افكار عمومي را به عامل مهمي در شكل‌گيري و پيشبرد آن تبديل كرده است. تلاش روسيه براي اخلال در نهايي شدن برجام و رفع تحريم‌ها عليه مردم ايران و ايجاد بن‌بست در رابطه ايران با ديگران اگر پيش از اين با تحليل قابل دريافت بود، اكنون با ارايه فكت‌هاي مشخصي توسط كسي كه 7 سال و نيم در مركز مذاكرات برجام و سياست خارجي ايران قرار داشته، به امري غيرقابل انكار تبديل شده است. اين موردي است كه همراه با ساير مواردِ مواجهه ما با روسيه طي 400 سال گذشته، يعني از زمان حمله افغان‌ها به ايران، از خاطره جمعي ايرانيان زدوده نخواهد شد. روسيه كشور مهمي است و ما بايد با آن كشور روابط رو به رشد داشته باشيم. لذا، اميد است كه در پي اين تحول مهم، روسيه دست و پاي خود را در ايران جمع كند و بداند كه از اين پس بيش از پيش زير ذره‌بين مردم ايران خواهد بود. روسيه اگر مي‌خواهد در ايران آينده‌اي داشته باشد، بايد بداند كه اين هدف بدون جلب حمايت افكار عمومي مردم ايران هرگز تامين نخواهد شد.