عقب‌نشيني شفاف اما پرخطر امريكا از افغانستان
اردوان اميراصلاني
چند روز پيش جو بايدن زمان خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان را تا پيش از آغاز بيستمين سالگرد جنگ، تاريخ نمادين 11 سپتامبر 2021 اعلام كرد. جو بايدن كه از زمان معاونت رياست‌جمهوري دولت اوباما طرفدار عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي از افغانستان بود، با تصميم‌گيري در مورد خروج كامل و نهايي سربازان امريكايي از افغانستان به موضع خود وفادار مانده است. رييس‌جمهور امريكا در سخنراني خود در 14 آوريل عدم امكان پيروزي امريكا پس از بيست سال جنگ، كشته شدن بيش از 2000 سرباز امريكايي و ده‌ها هزار تلفات مردم افغانستان و ميلياردها دلار هزينه را تصديق كرد. وي همچنين اذعان داشت كه به اميد ايجاد شرايط ايده‌آل براي عقب‌نشيني يا دستيابي به نتايج متفاوت نمي‌توان به چرخه طولاني يا گسترش حضور نظامي در افغانستان ادامه داد. وي اظهار داشت: «من چهارمين رييس‌جمهور امريكا هستم كه حضور نظامي در افغانستان را مديريت مي‌كنم و اين مسووليت را به رييس‌جمهور پنجم نخواهم سپرد.» اخيرا ژنرال ينس استولنبرگ، دبيركل ناتو در جلسه‌اي با آنتوني بلينكن وزير امور خارجه ايالات متحده حمايت كامل خود از عمليات عقب‌نشيني را با بيان اينكه «ما با هم به افغانستان رفتيم، موقعيت خود را بررسي كرديم. با هم متحد هستيم و با هم از افغانستان خارج مي‌شويم» ابراز كرد. پس از حملات 11 سپتامبر 2001 به مركز تجارت جهاني در نيويورك كه القاعده مسووليت آن را به عهده گرفت، ايالات متحده با حمايت قدرت‌هاي بزرگ و اعضاي ناتو مانند آلمان، تركيه، انگلستان و ايتاليا حملات خود را تحت عنوان «آزادي پايدار» آغاز كرد. يكصد هزار سرباز امريكايي در اوج اعزام در سال 2012 حضور داشتند كه اين تعداد به تدريج و به‌طور فزاينده در دوران رياست‌جمهوري دونالد ترامپ به 2500 نفر باقيمانده در خاك افغانستان كاهش يافت.
تصميم اخير جو بايدن براي عقب‌نشيني كامل نيروها در واقع تاييد منطقي توافقنامه صلح است كه دونالد ترامپ و طالبان در 29 فوريه 2020 در دوحه با شرط خروج تدريجي نيروهاي امريكايي و تبادل اسرا و حمله نكردن طالبان به خاك امريكا يا مناطق تحت كنترل امريكا در افغانستان امضا كردند. در حال حاضر تصميم نهايي جو بايدن براي خروج نيروها حاكي از تمايل به سياست خارجي فروتنانه مبتني بر ديپلماسي است. با اين حال، برخي اين موضع را اعتراف به ناتواني امريكا پس از بيست سال جنگ مي‌دانند كه يادآور شكست امريكا در ويتنام است. علاوه بر اين، به نظر مي‌رسد ضعف رهبري رييس‌جمهور افغانستان كه روند صلح را متوقف كرده، ايالات متحده را از استقرار دايم نيروها در آن كشور همانند كره جنوبي، آلمان يا ژاپن منصرف كرده است. اگرچه به گفته جو بايدن اهداف خنثي‌سازي اسامه بن‌لادن و تضعيف القاعده برآورده شده، اما واضح است كه با خروج نيروهاي امريكايي، طالبان كه با القاعده نيز همكاري دارد از هر زمان ديگري قدرتمندتر مي‌شود. علاوه بر اين، كشورهاي يمن، سوريه و سومالي به مراكز تهديد و تروريسم نگران‌كننده‌تري از افغانستان تبديل شده‌اند. با وجود اين، ايده حفظ نيروهاي ضد تروريسم باقيمانده كه در جريان مبارزات انتخاباتي رياست‌جمهوري ايالات متحده به آن اشاره شده بود، اكنون كنار گذاشته شده است. در نهايت، ايالات متحده براي محافظت از ديپلمات‌هاي خود حضور نظامي ضعيفي را حفظ خواهد كرد. با اين وجود، واشنگتن به كمك‌هاي بشردوستانه و تامين مالي بودجه ارتش افغانستان ادامه مي‌دهد. در حالي كه سياسيون امريكا در اين مورد اختلاف‌نظر دارند، اشرف غني رييس‌جمهور افغانستان كه براي دومين مرتبه در سال 2019 انتخاب شد، با حمايت از اين تصميم براي خروج آرام نيروهاي امريكايي اعلام آمادگي كرده است. با اين احوال، اين موضوع باعث دلهره و نگراني مردم غيرنظامي افغانستان كه به مدت دو دهه در معرض حملات و سوءقصدهاي روزانه بوده‌اند، شده است.