جدال بر سر فيلترينگ

توضيحات وزير ارتباطات درباره راي ۴ دستگاه به فيلترينگ سايت «پيوند‌ها» كه پيش از اين فيلتر شده بود، بار ديگر به مردم يادآوري كرد كه قصه فيلترينگ در ايران، چه ماجراي پرغصه و پر آب چشمي است و داستان فيلترينگ انگار پاياني ندارد. علاوه‌بر اينكه مردم هر روزه با فيلترينگ شبكه‌هاي اجتماعي، پيام‌رسان‌ها و سايت‌ها مواجهند، گروهي در تلاشند تا همان مقدار باقي‌مانده در فضاي مجازي را هم محدود كنند. همين نوع نگاه هم باعث مي‌شود كه هنوز چندماهي از فعاليت كاربران فارسي‌زبان در شبكه اجتماعي «كلاب‌هاوس» نگذشته، دو اپراتور كشور به‌طور خودسر اقدام به ايجاد اختلال در دسترسي به آن و به بيان روشن‌ و دقيق‌تر فيلترينگ آن بزنند. اقدامي كه اگرچه وزارت ارتباطات آن را خلاف قانون خوانده و براي اين اپراتورها جريمه سنگيني هم در نظر گرفته بود اما پايان نيافته است. تلاش اين گروه اما چنانچه پيش از اين هم در فيلترينگ توييتر و تلگرام هم ديده شد، مانع از حضور شهروندان و البته مسوولان در اين شبكه‌هاي اجتماعي نشده است. حالا علاوه‌ بر تلگرام و توييتر كه با وجود فيلترينگ بستر فعاليت جدي مسوولان عاليرتبه نظام است، كلاب‌هاوس هم به محفلي براي حضور وزرا، نمايندگان مجلس، سياسيون و بزرگان كشور تبديل شده است. تاكنون توييتر و تلگرام جاي خالي رسانه آزاد و خبررساني بي‌پرده و شفاف را به دوش مي‌كشيد و حالا كلاب‌هاوس كه يك شبكه اجتماعي گفت‌وگومحور است، آمده تا علاوه‌بر اينكه فضايي آزاد براي گفت‌وگو ميان مسوولان، مردم و رسانه‌ها ايجاد مي‌كند، بار عملكرد ضعيف و شكست‌خورده صداوسيما را هم به دوش بكشد. نكته‌اي كه بارها طول اين چندماه اندك فعاليت كاربران فارسي‌زبان و ايرانيان در كلاب‌هاوس مطرح شده، اين است كه در فقدان نگاه آزاد و حضور گروه‌ها و تفكرات مختلف در صداوسيما كه حالا تبديل به رسانه‌ افراد و جناحي خاص شده، اين كلاب‌هاوس است كه امكاني را فراهم كرده تا رسانه‌هاي جناح‌هاي مختلف و البته بخشي از شهروندان بتوانند بي‌واسطه با مسوولان در ارتباط باشند. اين امكان و اين رويكرد اما به مذاق گروهي خاص كه ترجيح مي‌دهند دايره آزادي بيان را بسته نگاه دارند، چندان خوش نمي‌آيد. همان گروهي كه محمدجواد آذري‌جهرمي، «انحصارطلب» مي‌خواندشان و در مصاحبه‌اي با روزنامه شرق رويكردشان را چنين توضيح داده: «تلگرام به اين دليل فيلتر شد كه يك رسانه بود. واتس‌اپ به اين دليل تا الان فيلتر نشده كه اثر رسانه‌ايش به اندازه تلگرام نيست.» وزير جوان تاكيد دارد كه فشار مسدودسازي شبكه‌هاي اجتماعي، فشار انحصارطلبان رسانه‌ايست و ربطي به دستگاه‌هاي امنيتي ندارد. به همين دليل هم در ماجراي ايجاد اختلال در استفاده از كلاب‌هاوس ازسوي ايرانسل، همراه اول و مخابرات، دوگانه‌اي ميان وزارت ارتباطات دولت حسن روحاني و دنبال‌كنندگان ايده شكست‌خورده فيلترينگ به وجود آمد.

 راي مجدد كارگروه فيلترينگ به فيلتر «پيوندها»
 اگرچه وزير جوان دولت دوازدهم تمام تلاش خود را به كار گرفت كه به اختلال كلاب‌هاوس كه آن را «غيرقانوني» مي‌خواند، پايان دهد اما خبرها حكايت از آن دارد كه چندان هم در اجراي قانون مدنظرش، موفق نيست. جمعه شب، اتاقي در كلاب‌هاوس براي گفت‌وگوي اسحاق جهانگيري، معاون اول رييس‌جمهوري با رسانه‌ها و شهروندان تشكيل شد و وزير جوان كه حالا يكي از فعالان جدي كلاب‌هاوس است، با حضور در اين اتاق، به ارايه توضيحاتي درباره نحوه برگزاري جلسات كارگروه فيلترينگ به شكل آنلاين پرداخت. توضيحاتي كه بسيار مورد توجه قرار گرفت و نشان از آن داشت كه فيلترينگ سايت‌ها و شبكه‌هاي اجتماعي در اغلب موارد بدون نگاه تخصصي صورت مي‌گيرد. به گفته آذري‌جهرمي مكانيزم برگزاري جلسات آنلاين از دولت دهم در كارگروه فيلترينگ ايجاد شد تا به‌جاي جلسات حضوري، فقط ۵ عضو از ۱۲ عضو آن به شكل آنلاين تصميم‌گيري كنند. او توضيح داد كه يك بار براي محك زدن كارگروه فيلترينگ، درخواست فيلتر سايت «پيوندها» را ارايه داده تا واكنش اعضا را بسنجد؛ «۴ دستگاه راي مثبت به فيلتر دادند، ۱ دستگاه در توضيحات نوشت اين سايت قبلا فيلتر شده است!» چنانچه وزير جوان گفت، به خاطر رخ دادن همين موارد بود كه در نهايت دولت دوازدهم تصميم جديدي در اين باره گرفت؛ «قرار بر اين شد كه براي سايت‌ها و نرم‌افزارهايي كه مخاطبان زيادي دارند به هيچ‌وجه در جلسات آنلاين تصميم‌گيري نشود.» جهرمي پس از شرح و روايت اين خاطره از نحوه تصميم‌گيري درباره فيلترينگ برخي سايت‌ها، به كلاب‌هاوس و فيلترينگي كه اين پلتفرم روي شبكه‌هاي موبايل دارد، اشاره كرد و گفت: «اينكه درباره كلاب هاوس يك دستگاهي بر اساس نظر كارشناسي خودش اقدامي كرده را نمي‌دانم. دادستاني هم اعلامي در اين باره نداشته است. اگر كسي اعتقاد دارد كه كلاب هاوس بايد فيلتر شود، بايد در چارچوب قانوني عمل كند و هزينه‌اش را هم بپردازد.» او بار ديگر بر «غيرقانوني» بودن اختلال در كلاب‌هاوس تاكيد كرد و هشدار داد كه «برخي اپراتورها اقدام خلافي كرده‌اند، بايد متناسب با قانون هم با آنها برخورد شود. ابزارهاي زيادي هم براي اين برخورد داريم مانند كاهش مدت پروانه كه حتما از آن استفاده خواهيم كرد.»

 راي ديوان عليه حكم جريمه دولت براي اپراتورها
اما هنوز ۲۴ ساعت از گفته‌هاي وزير جوان نگذشته بود كه خبر آمد ديوان عدالت به نفع اپراتورهاي اختلال‌كننده در كلاب‌هاوس راي داده است. براساس اين خبر، ديوان عدالت اداري قوه قضاييه، با صدور دستور موقت، مصوبه هيات دولت درباره جريمه اختلال‌كنندگان كلاب‌هاوس را متوقف كرد و اين بدان معناست كه «اختلال غيرقانوني در كلاب هاوس ادامه‌دار خواهد بود و جريمه اپراتورهاي متخلف هم متوقف خواهد شد.» راي ديوان عدالت درواقع پاسخي است به دولت و وزير ارتباطات كه بارها بر غيرقانوني بودن رفتار اپراتورها تاكيد كرده و براساس مُر قانون براي اين اپراتورها كه آنها را متخلف مي‌دانستند، جريمه هم تعيين كردند.
 در حقيقت ديوان عدالت از اختيارات قانوني خود استفاده كرده تا جريمه صادر شده براي اختلال غيرقانوني اپراتورها در كلاب‌هاوس را متوقف كند. اساسا تصميم به فيلترينگ بايد از فيلتر شوراي عالي فضاي مجازي بگذرد بنابراين زماني كه بدون اعمال نظر شوراي عالي فضاي مجازي، تعدادي از اپراتورها به صورت خودسر اقدام به اختلال در يك شبكه اجتماعي و قطع دسترسي كاربران به آن را مي‌كنند، نشان از آن دارد كه علي‌القاعده نهادي بالادستي با استفاده از اختيارات فراقانوني خود به اين اپراتورها دستور داده كه اقدام به فيلترينگ كلاب‌هاوس كنند و حالا ديوان عدالت هم با نقض مصوبه دولت، از آنها حمايت كرده و مخالفتش با ديدگاه و سياست‌هاي دولت را اعلام كرده است؛ اقدامي كه اگرچه اپراتورها را از پرداخت جريمه نجات داده اما مهر تاييدي بر قانوني بودن اختلال نيست.