تاريخچه دستگاه خودپرداز

اولين دستگاه خودپرداز سال 1967 در چنين روزي، در يكي از شعب باركليز بانك، جايي در شمال لندن نصب شد. اين خودپرداز يكي از 6 خودپردازي بود كه اين بانك در شعب مختلف خود در گوشه و كنار شهر لندن نصب مي‌كرد. مي‌گويند آن را جان شپرد ـ بارون (مخترع بريتانيايي) ابداع كرد، اما او نه تنها كسي بود كه اين ايده به ذهنش رسيد و نه حتي اولين كسي كه اجراي آن را شروع كرد. همزمان با او چند شركت و مخترع ديگر هم براي عملياتي كردن اين فكر مي‌كوشيدند، اما شپرد اين بخت را داشت كه باركليز بانك سريع‌تر از رقباي ديگر اين ايده را به اجرا گذاشت. ايده خودپرداز، يا ماشين خودكار تحويل‌دار (automated teller machine) كه سرواژه آن ATM مي‌شود به پمپ‌بنزين‌ها و سوپرماركت‌هاي سلف‌سرويس برمي‌گشت كه از دهه 1950 و 1960 رايج شده بودند. حتي خود ايده قبل از استفاده در بانك‌ها در دستگاه‌هاي خودكار فروش شكلات و بليت استفاده شده بود. اما بانك‌ها هم به سمت استفاده از اين ايده رفتند، چون ضرورت زمانه چنين تغييري را به آنان تحميل مي‌كرد. اول اينكه گاهي نياز مي‌شد مشتري بانك در ساعات تعطيلي بانك‌ها، مثلا 20 شب يا 2 بامداد به حساب خودش دسترسي داشته باشد و مبلغي پول نقد بردارد يا اينكه وجهي را به حساب ديگري منتقل كند. اين كار در ساعات غيراداري و بدون حضور كارمند بانك، حتي براي صاحب حساب هم جرم محسوب مي‌شد. اما امكان اينكه يك شعبه از بانك تمام طول سال، براي كل 24 ساعت شبانه‌روز باز باشد وجود نداشت و اين نياز فزاينده مشتريان عملا بي‌پاسخ مانده بود. دوم اينكه تعداد كارمنداني كه تن به اين اضافه‌كاري براي شيفت‌هاي دوم و سوم مي‌دادند زياد نبود و بانك‌ها هم نمي‌توانستند كارمندان‌شان را به انجام چنين كاري مجبور كنند. چون فشار اتحاديه‌هاي كارگري و شاغلان، تعطيلي روزهاي يكشنبه و محدود كردن ساعات كاري افراد را به كارفرمايان الزام مي‌كرد. خودپردازها راه‌حلي بودند كه همه طرف‌هاي درگير در اين ماجرا، از روساي بانك‌ها و سران اتحاديه‌ها گرفته تا كارمندان و مشتريان بانك‌ها را تا حدي راضي مي‌كرد. سوم هم اينكه خودپردازها، مشتريان بانك‌ها را بي‌واسطه به حساب بانكي‌شان وصل مي‌كردند. ديگر نياز نبود مشتري براي دسترسي به حساب بانكي خودش حتما از كارمند بانك كمك بگيرد و اين دسترسي بي‌واسطه، اين احساس را به مشتريان القا مي‌كرد كه واقعا مالك حساب بانكي خودشان و موجودي داخلش هستند (هرچند از همان آغاز، سقف برداشت يا انتقال پول محدود بود). به نوشته نشريه آتلانتيك، خودپردازها اولين گام در بانكداري ديجيتال بودند، اما 15 سال طول كشيد تا جايگاه و اهميت اين دستگاه‌ها تثبيت شود. ناگفته نماند اولين كسي كه از خودپرداز پول برداشت كرد رج وارني، كمدين انگليسي (مرگ: سال 2008 ميلادي) بود كه آن سال‌ها به اعتبار بازي در مجموعه‌اي پرطرفدار، محبوبيت زيادي ميان انگليسي‌ها داشت. امروزه حدود 3 و نيم ميليون خودپرداز در سراسر دنيا وجود دارد كه به جز دريافت يا انتقال پول، براي كارهاي ديگري مثل پرداخت قبوض هم از آنها استفاده مي‌شود. طبق نوشته خبرگزاري رويترز، شمالي‌ترين خودپرداز در يكي از شهرهاي شمال نروژ قرار داد و جنوبي‌ترين‌شان هم در ايستگاه مك‌ماردو (قطب‌جنوب) واقع است.