دومينوي سقوط شهرها در سايه سكوت عملي جامعه ‌جهاني

سارا معصومي 

دومين شهر راهبردي افغانستان روز گذشته به تصرف شبه‌نظاميان طالبان درآمد. شهر راهبردي شبرغان در استان جوزجان پس از يك هفته درگيري‌ سنگين سرانجام به دست طالبان افتاد. شبرغان دومين شهري بود كه در72 ساعت گذشته با هجوم نيروهاي طالبان از اداره دولت خارج شد. شبرغان در شمال افغانستان قرار دارد؛ منطقه‌اي كه از زمان آغاز خروج نيروهاي بين‌المللي از افغانستان در ماه مه چند شهر آن به محاصره طالبان درآمده است. نيويورك تايمز به نقل از يكي از مقام‌هاي محلي شبرغان نوشت: «كل شهر سقوط كرد و چيزي باقي نمانده است.» سقوط شبرغان در حالي رخ داد كه تا روز شنبه نيروهاي دولتي همچنان كنترل فرودگاه و مقرهاي اصلي ارتش را در اختيار داشتند. با اين پيشروي، بخش اعظم اين استان كه با تركمنستان هم‌مرز است در اختيار طالبان قرار گرفته است. پيروزي طالبان و شكست دولت در حالي صورت مي‌گيرد كه حمايت‌هاي هوايي امريكا در حمله به مقرهاي طالبان ادامه دارد اما به گفته كارشناسان طالبان در چندماه اخير استراتژي را پيش گرفتند كه نيروهاي دولتي افغانستان را خسته كرد. نمايندگان جوزجان در شوراي ملي از بي‌توجهي حكومت مركزي در برابر امنيت جوزجان انتقاد مي‌كنند. به گزارش طلوع‌نيوز، اكنون نيروهاي دولتي تنها در ميدان هوايي و شهرستان «خواجه دكو» زادگاه مارشال دوستم حضور دارند. البته وزارت دفاع ملي مي‌گويد كه عمليات‌هاي نيروهاي دولتي براي سركوب طالبان ادامه دارد و به زودي اوضاع در شهرهاي آسيب‌پذير بهبود خواهد يافت. به گفته منابع محلي، با سقوط شهر شبرغان، انتشار و پخش ۱۵ رسانه شنيداري و تصويري متوقف شده است.  نيويورك‌تايمز در بخشي از گزارش روز گذشته درباره تحولات ميداني اخير در افغانستان مي‌نويسد: سقوط شبرغان پس از آن رخ داد كه طالبان براي تصرف قريب به 300 منطقه از 400 منطقه افغانستان با كمترين ميزان مقاومت روبه‌رو شدند. طالبان عزم خود را براي تصرف شمال افغانستان كه به قلب مخالفت‌ها با اين گروه شهرت دارد و به نسبت ساير مناطق اين كشور از امنيت قابل توجهي برخوردار بود، جزم كرد. طالبان با هجوم به سمت شهرهايي مانند شبرغان و قندوز در شمال، قندهار و لشكرگاه در جنوب و هرات در غرب عملا دامنه تصرفات خود را به شهرهاي بزرگ و شاهراه‌ها منتقل كرده و همين مساله منجر به گرفتار شدن شهروندان غيرنظامي در ميانه جنگ نيروهاي دولتي با شبه نظاميان شده است. در نتيجه اين پيشروي‌ها صدها نفر كشته و زخمي و بي‌شماري آواره شده‌اند. وضعيت پيشروي طالبان به گونه‌اي است كه وضعيت ميداني ساعت به ساعت تغيير مي‌كند. به عنوان مثال، روز جمعه تصور مي‌شد كه نيروهاي دولتي توانسته‌اند شبه‌نظاميان طالبان در شبرغان را شكست بدهند اما از بعدازظهر شنبه وضعيت برعكس شد. به گفته منابع محلي هنوز مشخص نيست كه چه تعداد شهروند غيرنظامي يا نظامي جان خود را در نتيجه درگيري با طالبان از دست داده‌اند. يكي از ساكنان اين شهر به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: شرايط بسيار ترسناك است و هيچ‌كس نمي‌داند كه به چه سمتي حركت مي‌كنيم. 

اين رسانه امريكايي در ادامه با اشاره به اينكه شبرغان زادگاه ژنرال عبدالرشيد دوستم، معاون سابق رييس‌جمهور افغانستان است، نوشت: دوستم در 40 سال گذشته با توسل به راهكارهايي چون معامله كردن با طرف‌هاي متفاوت بحران در مقاطع مختلف توانسته جان سالم به در ببرد. پيش از اين تصور مي‌شد كه ژنرال دوستم مانند دهه نود اقدام به سازماندهي ازبك‌ها كرده و مقابل طالب بايستد. دوستم در چند روز اخير پس از اقامتي نسبتا طولاني و چند هفته‌اي از تركيه به افغانستان بازگشت و البته كه به دليل وضعيت بحراني سلامتي‌اش بخش اعظم مسووليت‌هاي سياسي خود را به پسرش يارمحمد دوستم واگذار كرده كه در چند روز اخير تصاوير او در حالي كه ساماندهي نيروهاي محلي عليه طالب را پيش مي‌برد در فضاي مجازي افغانستان بسيار پخش شده است. ژنرال دوستم روز شنبه همزمان با ادامه تنش‌ها در شبرغان در پايتخت افغانستان مهمان اشرف غني، رييس‌جمهور بود و به او اطمينان داد كه همچنان از دولت مركزي حمايت خواهد كرد. در حالي كه روند خروج نيروهاي امريكايي در ماه آگوست به پايان مي‌رسد، برخي در داخل افغانستان از شكل‌ گرفتن گروه‌هاي مسلح نظامي براي مقابله با شبه‌نظاميان طالب و جبران ضعف نيروهاي امنيتي دولتي سخن مي‌گويند. افغانستان در دهه 60 نيز چنين تجربه‌اي داشته كه البته به قدرت گرفتن طالبان كمك كرد. سقوط شبرغان به اين معناست كه طالبان از قوه كافي براي گسيل دادن نيروهاي خود به ساير نقاط به خصوص شهرهاي شمالي در محاصره كه هنوز سقوط نكرده‌اند، برخوردار است. همين وضعيت در جنوب غربي افغانستان هم وجود دارد و شهر زرنج پايتخت نيمروز در اين منطقه توسط طالب سقوط كرد. هرچند كه سقوط دو شهر در كمتر از 48 ساعت با واكنش‌هاي بسياري روبه‌رو شده اما برخي كارشناسان نظرات متفاوتي دارند. نيويورك تايمز به نقل از يكي از كارشناسان گروه بين‌المللي بحران مي‌نويسد: شبرغان و زرنج را به سختي مي‌توان شهر ناميد، چراكه مساحت بسيار كوچكي دارند. اين پيروزي‌ها بيشتر جنبه پروپاگاندا براي طالبان دارند و آنها تلاش مي‌كنند شهرهاي بزرگ‌تري چون هرات و قندهار را تصرف كنند. در اين شهرها آنها با مقاومت بيشتري روبه‌رو خواهند شد و قطعا تلفات آنها هم بالا خواهد بود. با اين‌ همه به نظر مي‌رسد كه زرنج ويژگي‌هاي سياسي و بافت جمعيتي دارد كه آن را به سكوي خوبي براي پرتاب طالب و تصرف مناطق بيشتري در جنوب و غرب افغانستان تبديل مي‌كند. سقوط زرنج پيام بدي براي وضعيت شكننده امنيتي در هلمند و لشكرگاه دارد كه در چند قدمي تصرف توسط طالب قرار دارند. اين وضعيت دو گزينه در مقابل دولت افغانستان قرار داده است: يا حملات طالب را پاسخ داده و مناطقي را كه از دست رفته بازپس بگيرد يا از خير اين مناطق گذشته و نيروهاي نظامي را به مناطق ديگري كه از شانس بيشتري براي عدم سقوط برخوردار هستند، منتقل كند. حمايت هوايي ايالات متحده براي مقابله با طالبان تا اواخر ماه ادامه دارد و قابل تمديد در صورت صدور مجوز براي پنتاگون است. 
شوراي امنيت: در برابر جنايت جنگي طالبان سكوت   نكنيد
نشست ويژه شوراي امنيت سازمان ملل درباره افغانستان با حضور نمايندگان كشورهاي عضو اين سازمان، از جمله امريكا، انگليس، روسيه، چين و هند برگزار شد و طرف‌ها افزايش حمله به غيرنظاميان را محكوم و بر راه‌حل سياسي بحران افغانستان تاكيد كردند. به گزارش «هشت صبح»، «دبورا لاينز» نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در افغانستان در اين نشست بر لزوم پيگرد قانوني ناقضان صريح حقوق بشر تاكيد كرد و افزود كه بايد راهي پيدا شود تا كساني كه مقصر نقض حقوق بشر هستند مسوول قرار بگيرند.او از شوراي امنيت سازمان ملل نيز خواست كه اگر پيشرفتي در مذاكرات صلح به وجود نيايد و طالبان به خشونت‌هايش ادامه دهد، معافيت هيات سياسي طالبان از ممنوعيت‌هاي مسافرتي نبايد تمديد شود. لاينز افزود كه به خاطر اوضاع كنوني، مهاجرت غيرقانوني و قانوني از اين كشور در سال جاري افزايش دو برابري خواهد داشت.نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل با تاكيد بر اينكه حكومتي كه در افغانستان با زور تحميل شود، قابل پذيرش نيست، از سازمان ملل خواست تا براي پيشرفت مذاكرات صلح افغانستان نقش فعال‌تري ايفا كند.«شهرزاد   اكبر» رييس كميسيون حقوق بشر افغانستان نيز از طريق تماس ويديويي تاكيد كرد كه بيشترين صدمه تداوم وضعيت كنوني و خشونت‌ها به غيرنظاميان افغان وارد شده است.او با اظهار اينكه در درگيري‌هاي اخير افغانستان جنايت جنگي رخ داده است، هشدار داد كه تمام دستاوردهاي حقوق بشر افغانستان در سال‌هاي گذشته با خطر روبه‎رو است.در اين نشست نمايند‌گان هند، نروژ، نيجريه، فرانسه، استراليا، ايرلند، ويتنام و استوني نيز صحبت كردند و با محكوم كردن خشونت‌ها بر آتش‌بس و حل مساله افغانستان از طريق سياسي تاكيد كردند.نماينده پاكستان در اين نشست حضور نداشت.بيانيه نشست شوراي امنيت سازمان ملل در مورد افغانستان موارد زير را شامل شد: 
۱- جهان در برابر جنايت جنگي طالبان سكوت نكند.
۲- موقف جدي عليه تروريسم دولتي اتخاذ شود. اسامي فرماندهان جنايتكار طالبان بايد  شامل ليست سياه  شود.
۳- عليه منابع اقتصادي و مالي طالبان اقدامات عملي شود.
۴- تروريست‌هاي طالبان نبايد در برخي كشورها معافيت داشته  باشند.
۵- دفتر قطر نبايد به جايي براي تشديد جنگ بدل شود.
۶- تعزيرات جدي عليه رهبران طالبان در قطر  وضع شود.
۷- جنايت  جنگي طالبان مورد  حقيقت‌يابي  قرار  بگيرد.
۸- رفتار طالبان عليه زنان، رسانه‌ها، آزادي بيان و اقليت‌ها مورد توجه  قرار  بگيرد.
۹- به صداي واحد مردم افغانستان براي آزادي توجه شود.
۱۰- همكاري پايدار با دولت افغانستان براي حراست و توسعه  دستاوردهاي مشترك  مهم  است.
نماينده  امريكا  خطاب به طالبان:  به  تعهدات 
خود  عمل كنيد
«جفري دلورنتيس»، معاون نماينده امريكا در سازمان ملل در نشست شوراي امنيت با اشاره به اينكه ما تصرف نظامي افغانستان را نمي‌پذيريم، گفت: اگر طالبان اين راه را انتخاب كند توسط جامعه بين‌الملل مطرود خواهد شد. عدم اقدام طالبان براي جلوگيري از خشونت‌ها روند صلح را به خطر مي‌اندازد.دلورنتيس در ادامه از طالبان خواست به تعهداتش براي حفاظت از غيرنظاميان و زيرساخت‌ها پايبند باشد و به سازمان‌هاي بشري اجازه دهد به كار حياتي خود ادامه دهند. وي با ابراز حمايت از روند صلحي كه مشاركت كامل زنان را به‌ همراه داشته باشد، تاكيد كرد: صلح عادلانه و پايدار منوط به وجود يك دولت فراگير، انتخابات عادلانه، حمايت از حقوق بشر، تعهدات ضد تروريسم و پايبندي به قوانين بين‌المللي است.معاون نماينده امريكا در سازمان ملل خاطرنشان كرد كه حمايت بين‌المللي از دولت آينده افغانستان وابسته به پايبندي به اين اصول خواهد بود.وي همچنين تاكيد كرد كه امريكا همزمان با خروج نظامي از افغانستان نسبت به مردم اين كشور و تلاش‌ها براي تامين صلح متعهد باقي خواهد ماند. جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد نيز روز گذشته با اشاره به حمله‌هاي طالبان و ترور غيرنظاميان گفت: «رييس‌جمهور بايدن از حمله و كشتن انتقام‌جويانه غيرنظاميان از سوي طالبان نگران است و آن را از نزديك تعقيب مي‌كند.اگر طالبان ادعا مي‌كند كه خواهان مشروعيت بين‌المللي است، اين اقدامات مشروعيت مورد نظر آنان را به دست نمي‌آورد. آنان مجبور نيستند در اين مسير باقي بمانند. آنان مي‌توانند انرژي مشابهي را براي پروسه صلح اختصاص دهند. ما به‌ شدت از آنها مي‌خواهيم كه اين كار را انجام دهند. اين همان چيزي است كه مردم افغانستان به ‌شدت به آن احتياج دارند، پس از چندين دهه جنگ مستحق آن هستند و به نفع همسايگان افغانستان است كه انرژي جديدي را در يك روند صلح سرمايه‌گذاري كنند كه يك افغانستان صلح‌آميز و منطقه با ثبات را ترويج مي‌كند.»
زنده  باد  امارت  اسلامي !
24 ساعت پس از سقوط زرنج در استان نيمروز ويديوهاي رسيده از اين شهر از استقبال مردم از شبه نظاميان طالبان حكايت مي‌كند. در برخي از اين ويديوها افرادي كه مشخص نيست از نيروهاي طالب هستند يا ساكنان شهر، فرياد مي‌زنند: زنده ‌باد امارت اسلامي. گزارش‌هاي رسيده نيز حاكي است كه زرنج بدون درگيري سقوط كرد.براساس گزارش‌ها، ساختمان استانداري، ساختمان فرماندهي پليس و فرودگاه شهرستان زرنج، بدون درگيري به طالبان واگذار شده است؛ اين درحالي است كه سرپرست وزارت دفاع و والي نيمروز تصريح كرده بودند كه اين شهرستان سقوط نخواهد كرد.با تصرف شهرستان زرنج، تمام استان استراتژيك نيمروز تحت كنترل طالبان درآمده است. شامگاه شنبه نيز ويديوهايي در فضاي مجازي منتشر شد كه نشان مي‌داد نيروهاي امنيتي دولتي افغانستان با تانك‌ها و ساير تجهيزات نظامي به سمت مرز ايران حركت كرده و وارد خاك زابل شدند. منابع ايراني مي‌گويند روند انتقال نيروهاي امنيتي از زابل به پايتخت افغانستان با هواپيما را شروع كرده‌اند.

آخرين اخبار: 

    سفارتخانه‌هاي امريكا و انگليس در كابل از شهروندان خود در افغانستان خواستند كه به دليل وضعيت وخيم امنيتي افغانستان با استفاده از پروازهاي تجاري موجود هر چه زودتر اين كشور را ترك كنند.
    پس از فرار مردم ولايت نيمروز به خاك ايران در پس سقوط اين ولايت توسط طالبان، اين گروه در بيانيه‌اي نسبت به امنيت ماموران سابق دولتي و كارمندان بخش‌هاي مختلف دولت و نيز مقامات و مسوولان نظامي اطمينان داد.بيانيه خطاب به اعضاي طالبان تاكيد مي‌كند كه پس از كنترل هر ولايت، شهرستان و منطقه، ساكنان آنجا مورد «عفو عمومي» قرار مي‌گيرند و خانه و نزديكان كساني‌ كه با دولت همكاري مي‌كردند نبايد مورد تعرض قرار بگيرد.
   افغان‌هايي كه در طول ۲۰ جنگ با رسانه‌هاي بريتانيايي در افغانستان كار كرده‌اند و حالا با بدتر شدن وضعيت امنيتي در اين كشور جان آنها در خطر است، مي‌توانند بر اساس طرح جديد، درخواست ويزاي بريتانيا را بكنند. دومينيك راب، وزير امور خارجه بريتانيا گفته است كه شجاعت روزنامه‌نگاران افغان را مي‌ستايد كه در اين همه سال‌ها خستگي‌ناپذير براي آزادي بيان و حقوق بشر كار كرده‌اند. او همچنين گفته است كه آزادي رسانه‌ها بزرگ‌ترين دستاورد ۲۰ سال اخير افغانستان بوده و بايد از آن حفاظت شود. 
    مذاكرات فرستاده ويژه دولت آلمان با نمايندگان طالبان در قطر. گروهي از سياستمداران دولت آلمان به رهبري ياسپر و يك با نمايندگان طالبان در دوحه، پايتخت قطر ديدار و گفت‌وگو كرده‌اند. هدف از اين ديدار كسب تضمين جاني براي آن دسته از شهروندان افغان اعلام شده كه با نهادهاي آلماني در آن كشور همكاري داشته‌اند. خبر ديدار و گفت‌وگوي هفته گذشته مقامات دولت آلمان با نمايندگان طالبان در دوحه، پايتخت قطر از سوي شبكه دو تلويزيون آلمان (ZDF) منتشر شده بود.