دشواري‌هاي پناهجويان افغانستان
محمود فاضلي
پس از شدت گرفتن درگيري‌هاي طالبان با نيروهاي دولتي افغانستان موج جديد مهاجران افغان از طريق مسيرهاي متعدد به تركيه افزايش يافته است. در پارك روبروي مسجد اولو در شهر وان، شهر عمدتا كردنشين جنوب شرقي تركيه صحنه‌هاي غم‌انگيزي ديده مي‌شود. اتباع افغاني حاضر در اين صحنه شب‌ها را روي يك تكه مقوا مي‌گذرانند. آنها به تازگي از دست طالبان در افغانستان فرار كرده و پس از يك سفر طولاني و طاقت‌فرسا در كوه‌ها و بيابان‌هاي پاكستان، ايران، وارد تركيه شده‌اند. به گفته افغان‌ها، اين يك سفر جهنمي به تركيه است كه مي‌تواند هفته‌ها يا حتي ماه‌ها طول بكشد. اين مسير به دليل شرايط سخت، مرزبانان و راهزنان مسلح، حيوانات وحشي و كمبود آب بسيار خطرناك است. اين سفر تا حدودي با ماشين و بخشي نيز پياده طي مي‌شود. قاچاقچيان سعي مي‌كنند تا جايي كه ممكن است از پناهندگان اخاذي كنند. افغان‌ها مدعي‌اند سخت‌ترين قسمت در مرز ايران و تركيه بود، جايي كه مجبورند 12 ساعت كوهستان‌پيمايي كنند.
تركيه نگران است كه طالبان در افغانستان پيشروي كنند و خروج امريكا در ماه سپتامبر منجر به هجوم گسترده پناهندگان افغان شود. تخمين مي‌زنند كه روزانه پانصد تا دو هزار افغان از مرز عبور مي‌كنند. به گفته اداره مهاجرت، تا ماه جولاي سال جاري 25643 افغان در تركيه بازداشت شدند. اما اين آمار بسيار كمتر از سال 2019 است، زماني كه نيمي از 400 هزار نفر مهاجر غيرقانوني بازداشت شده، افغان بودند. اين افزايش مربوط به تشديد درگيري‌ها در افغانستان است، جايي كه ميليون‌ها پناهجوي افغان ده‌ها سال است كه در اين دو كشور همسايه زندگي مي‌كنند.
در سال‌هاي اخير مهاجران بيشتري در ايستگاه‌هاي اتوبوس و ديگر نقاط شهر ديده مي‌شوند. انتشار ويديوهايي از حضور هزاران مهاجر در تركيه موجي از سرخوردگي و كينه را در تركيه نسبت به پناهندگان به‌طور كلي و سوري‌ها به‌طور خاص برانگيخته است. تركيه در حال حاضر ميزبان 6/3 ميليون سوري و همچنين صدها هزار مهاجر از افغانستان و كشورهاي ديگر است. نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد كه اكثر ترك‌ها پناهندگان را باري اضافه براي تركيه مي‌دانند به‌ويژه در حال حاضر كه تركيه با بحران اقتصادي روبرو است. براساس توافق 2016 در مورد پناهندگان، بروكسل، توقف و پذيرش مهاجران در تركيه را اجرايي كرده است. در مقابل، آنكارا ميلياردها يورو حمايت مالي دريافت كرده و اخيرا اتحاديه اروپا مجددا وعده پرداخت 3 ميليارد دلار به تركيه داد. اما اين پول فقط براي سوري‌ها است. افغان‌ها مشمول اين قرارداد نمي‌شوند. درحالي‌كه آنها بخش عمده‌اي از مهاجران غيرقانوني به تركيه را تشكيل مي‌دهند. با توجه به وضعيت افغانستان، اروپا از تكرار بحران پناهندگان در سال 2015 هراس دارد، زماني كه صدها هزار پناهجوي سوري از طريق تركيه به اروپا آمدند. صدراعظم اتريش، در پايان ماه ژوييه گفته است كه اروپا بايد از هجوم گسترده پناهندگان مانند سال 2015 جلوگيري كند. كشورهاي همسايه مانند تركيه، مكان بهتري براي افغان‌ها نسبت به اتريش، آلمان يا سوئد هستند. ديدگاه صدراعظم اتريش با واكنش تركيه همراه بود. تركيه مدعي شد هيچ جريان جديدي از پناهندگان را نخواهد پذيرفت. ما در هر فرصتي اين موضع را به گفت‌وگوكنندگان اروپايي اعلام كرده‌ايم. تركيه اردوگاه پناهندگان اتحاديه اروپا نخواهد بود.
تركيه امنيت مرزهاي خود را افزايش مي‌دهد. در شهرهاي مرزي ديوار مرزي 295 كيلومتري را كه دولت مي‌سازد، قابل مشاهده است. در قله‌هاي كوه برج‌هاي ديد‌باني وجود دارد كه با كمك دوربين‌هاي حرارتي و ساير فناوري‌ها، منطقه را زيرنظر دارند. اما قاچاقچيان كوه‌ها را مانند كف دست خود مي‌شناسند و هميشه يك قدم از مقامات محلي جلوتر هستند. از آنجا كه پليس بازرسي‌هاي بيشتري را انجام مي‌دهد، اين توقف ممكن است تا هفته‌ها طول بكشد. به همين دليل است كه پناهندگان گاهي پياده به مسير خود ادامه مي‌دهند. برخي از آنها در مسير دستگير شده و به ايران بازگردانده مي‌شوند و در نهايت چند روز بعد دوباره همين مسير را امتحان مي‌كنند.
با وجود افزايش امنيت در مرزها، شانس كمي براي دستگيري قاچاقچيان وجود دارد. برخي از قاچاقچيان با پرسنل نظامي فاسد و مرزبانان همكاري مي‌كنند. هنگامي كه پناهندگان به شهر وان مي‌رسند، توسط قاچاقچيان در آپارتمان‌هايي كه به عنوان مخفيگاه اجاره داده مي‌شوند، مستقر مي‌شوند. از آنجا كه پناهندگان داراي حقوق قانوني نيستند، در معرض استثمار قرار مي‌گيرند. قاچاقچيان آنها را به اين دليل كه ممكن است دستگير شوند، در خانه نگه مي‌دارند. وقتي پول پناهندگان تمام مي‌شود، آنها را بي‌رحمانه بيرون مي‌كنند.