نابودي شهر پُمپئي

بيشتر مردم شهر موفق به فرار شدند اما شهر زير چند متر خاك و خاكستر فرو رفت. ماجرا به چنين روزي از سال 79 ميلادي برمي‌گردد، به فوران كوه وزوو كه حدود 8 كيلومتر با شهر پُمپئي فاصله داشت (پُمپئي نزديك ناپل است). اين كوه سال‌هاي طولاني خاموش و ساكت بود و هيچ‌ نشانه‌اي از احتمال فوران مجدد نشان نمي‌داد تا جايي كه بيشتر مردم به امكان فوران دوباره‌اش بي‌اعتنا شدند و نسل‌هاي بعدي هم آتشفشاني بودنش را فراموش كردند. اما تابستان 79 ناگهان دوباره فعال شد و خاطره‌اي كه بيشتر اهالي پُمپئي حتي نمي‌دانستند وجود دارد براي‌شان زنده كرد. گويا فوران دو شبانه‌روز ادامه داشت و جز پُمپئي، حداقل چهار شهر ديگر از شهرهاي آن روز ايتاليا را نابود كرد كه مهم‌ترين‌شان هركولانيوم بود. گفتم در پُمپئي بيشتر مردم موفق به فرار شدند. اين نظر باستان‌شناسان است، زيرا به نظرشان تعداد اجساد پيدا شده (حدود هزار و چند صد نفر) درصد كوچكي از جمعيت احتمالي اين شهر در آن زمان را شكل مي‌دهد. آنان مي‌گويند بيشتر ساكنان پُمپئي به‌موقع ترسيدند و با ديدن انفجار (و شنيدن صداهاي مهيب همراه آن)، اشياي گرانبها و وسايل ضروري را برداشتند و از آن مهلكه گريختند. اما بيشتر آنهايي كه در حادثه جان باختند كساني بودند كه از شدت گرما از حال رفتند يا در باران خاكستري كه شروع شده بود خفه شدند. عده‌اي هم در خانه‌هاي خودشان مانده يا گير كرده بودند. از كنار هم گذاشتن بقاياي اين شهر و بررسي ساختمان‌هاي عمومي و خانه‌هاي شخصي ساكنان پُمپئي تصويري از زندگي عادي و روزمره در آن ساخته‌اند و مي‌گويند كه اين شهر زماني شهري ثروتمند با مردمي شاد و مرفه بود. امروزه ميراث جهاني يونسكو محسوب مي‌شود و سالانه نزديك به 2 و نيم ميليون بازديدكننده دارد (البته اين آمار به قبل از كرونا برمي‌گردد) و از اين حيث يكي از منابع درآمد كشور ايتاليا هم شناخته مي‌شود. 
اما اگر دوباره به خود حادثه برگرديم، پليني كوچك يكي از شاهدان فوران وزوو بود كه به گفته خودش آن زمان 17 سال داشت. براساس نوشته‌هاي اوست كه زمان نابودي شهر پُمپئي را چنين روزهايي از ماه آگوست 79 مي‌دانند. البته گروهي از باستان‌شناسان مي‌گويند لباس اجساد، لباس پاييزي است نه تابستاني و از اين‌رو احتمال مي‌دهند آتشفشان وزوو نه در آگوست 79 كه در سپتامبر يا حتي اكتبر همان سال فعال شده و آن فاجعه را – كه مرگبارترين فاجعه اين‌چنيني در تاريخ اروپاست – رقم زده است (درباره وقوع حادثه در سال 79 ميلادي ترديدي وجود ندارد).
 فهرستي بلندبالا شامل حداقل چندده كتاب، هم داستاني و هم پژوهشي درباره فاجعه فوران كوه وزوو و نابودي شهر پُمپئي وجود دارد كه از رمان‌هاي عاشقانه و مجموعه شعر تا پژوهش‌هاي موشكافانه حوزه باستان‌شناسي و مباحث حوزه اقتصاد گردشگري تاريخي را در خود جاي مي‌دهد. همچنين جز مستندهايي با موضوع شهر پُمپئي، چندتايي هم فيلم كوتاه و بلند داستاني درباره اين شهر و فرجامي كه براي آن رقم خورد ساخته‌اند كه اگر اشتباه نكنم قديمي‌ترين‌شان به سال 1908 ميلادي و فيلم 20 دقيقه‌اي «آخرين روزهاي پُمپئي» برمي‌گردد. جديدترين فيلم سينمايي هم «پُمپئي» محصول 2014 به كارگرداني پل دبليو اندرسون است كه كيت هرينگتون در آن بازي مي‌كند.