آن‌كه خيال بافت، آن‌كه عمل كرد

گمانم نيم قرن براي اثبات ماندگاري يك اثر هنري زمان كمي ‌نباشد. با اين حساب مي‌توانيم فيلم كوتاه آن‌كه خيال بافت، آ‌ن‌كه عمل كرد ساخته زنده‌نام مرتضي مميز را در رديف آثار ماندگار فيلم‌هاي كوتاه كشورمان بدانيم. زمان فيلم كمتر از ده دقيقه است و مرتضي مميز توانسته در اين زمان كوتاه با داستاني ساده نوشته زنده‌ياد نادر ابراهيمي‌ كه گاهي اوقات هم به نظر رو و شعاري مي‌رسد، توان و شناخت خود از عناصر بصري و ديداري را به نمايش بگذارد. او كه بيشتر به عنوان گرافيست شناخته مي‌شود و بسياري او را به درستي پدر هنر گرافيك معاصر ايران مي‌دانند در اين فيلم نشان مي‌دهد هنگام ساختش تنها به توانش در تصويرگري اكتفا نكرده و از عناصر سينمايي (تدوين، صدا، حركت و ريتم فيلم) بهره فراواني برده است. مميز كه در هنگام ساخت فيلم (1350) سي و پنج سال بيشتر نداشت (متولد 4 شهريور 1315) در اوج كار هنري خود بود و در اوايل دهه پنجاه علاوه بر طراحي لوگوهايي ماندگار به طراحي پوسترهاي كم‌نظيري براي فيلم‌هاي متفاوت آن سال‌ها پرداخت (آرامش در حضور ديگران، مغول‌ها، غريبه و مه، در غربت، گوزن‌ها) پوسترهايي كه باعث ارتقاي هنري طراحي پوستر در ايران شد. (البته بد نيست بدانيم همزمان با مرتضي مميز افرادي همچون فرشيد مثقالي، ابراهيم حقيقي، علي‌اكبر صادقي و آرشاميان نيز براي فيلم‌هايي همچون پستچي، هفت‌تيرهاي چوبي، من آنم كه و چشمه پوسترهاي متفاوت و ارزشمندي طراحي كردند) اتفاقي كه باعث شد عناصر بصري در خدمت معرفي داستان و انديشه دروني فيلم قرار گيرد. حالا ديگر فقط فيلم‌ها ماندگار نمي‌شدند. پوسترها نيز مي‌توانستند به عنوان يك اثر هنري در تاريخ هنر ايران باقي بمانند. نمي‌دانم در اين روزها كه اگر مرتضي مميز زنده بود مي‌توانست شمع تولدهشتاد و پنج سالگي‌اش را فوت كند، چرا احساس مي‌كنم جاي امثال او در سينما و گرافيك ايران خيلي خالي است. گمان مي‌كنم يكي از دلايلش دور شدن طراحان پوستر از عنصر خيال و بازسازي كليت فيلم در تصويري ثابت باشد. تصويري كه اگر چه در آن از چهره‌هاي سلبريتي‌ها به شكل مرسوم استفاده نشده اما مي‌تواند همدم و همراه خوبي براي فيلم‌هاي روي پرده باشد.