چرا تسريع در احياي مذاكرات وين
حسين مسعودنيا
اگرچه در زمان انجام مذاكرات برجام و پس از امضاي آن طيف وسيعي از اصولگرايان كه از حاميان آقاي رييسي در انتخابات سيزدهمين دوره انتخابات رياست‌جمهوري بودند، با برجام مخالفت و آن را توطئه‌اي از سوي غرب به‌ويژه امريكا براي نابودي صنعت هسته‌اي ايران تلقي مي‌كردند اما آقاي رييسي در زمان تبليغات انتخابات رياست‌جمهوري و پس‌از تشكيل كابينه هيچگاه برجام و مذاكرات مربوط به احياي آن را به‌طور كامل رد نكرد بلكه بر اعتبار برجام به عنوان يك توافق‌نامه تاكيد و بر تداوم مذاكرات وين در صورت مفيد بودن و رسيدن به نتيجه صحه گذاشت؛ ضمن آنكه در مذاكرات تلفني با آقاي ماكرون، رييس‌جمهور فرانسه، بر اين مهم تاكيد كرد كه از بازگشت به مذاكرات وين و احياي برجام استقبال مي‌كند البته مذاكراتي كه تامين‌كننده منافع ملي ايران باشد؛ موضوعي كه منطقي به نظر مي‌رسد و منافع ملي ايران در هر تصميم‌گيري سياسي بايد در اولويت باشد. چنين مواضعي در حالي از سوي رييس‌جمهور مطرح مي‌گردد كه گاه برخي از مسوولان ديپلماسي دولت صحبت از آغاز مجدد مذاكرات تا سه ماه آينده مي‌كنند. هدف از نگارش اين يادداشت پاسخ به اين سوال است كه اولا آقاي رييسي براي آغاز مجدد مذاكرات در خصوص برجام با چه محذوراتي در داخل مواجه است و ثانيا چرا وقفه طولاني در روند احياي مذاكرات وين به صلاح منافع ملي نيست؟ در پاسخ به سوال نخست به نظر مي‌رسد كه دولت آقاي رييسي براي آغاز مجدد مذاكرات وين با چند مشكل در داخل مواجه است.
1- به‌رغم تاكيد وي مبني بر مستقل بودن در انتخابات رياست‌جمهوري، واقعيت اين است كه پايگاه اصلي حاميان وي ائتلافي از طيف‌هاي مختلف اصولگرا بودند كه در ميان آنها اصولگراياني نيز بودند كه مخالف برجام بوده و از همان ابتدا با آن مخالف و پس از امضاي توافق تا مرحله آتش‌زدن آن پيش رفتند. اما به نظر مي‌رسد اكنون رييس‌جمهور نبايد از مخالفت اين گروه نگراني داشته باشند چرا كه اولا مخالفت بسياري از آنها با برجام نه بر اساس يك باور ايدئولوژيك بلكه صرفا به‌خاطر انجام آن توسط گروه رقيب و ثبت اين موفقيت براي رقيب خود بود لذا ازآنجاكه در ايران رفتار گروه‌هاي سياسي در قبال يكديگر براساس بازي با حاصل جمع صفر بدون مدنظر قرار دادن منافع ملي است مخالفت آنها با برجام در آن مقطع طبيعي بود. بنابراين رييس‌جمهور نبايد امروز نگران مخالفت اين عده از سياستمداران با ديپلماسي برجامي خود باشد چراكه آنها جهت سياسي كرسي‌هاي خود را براساس تحولات روز تغيير خواهند داد ثانيا با توجه به رويكرد اكثريت اصولگرايان حامي آقاي رييسي به رفتار عقلاني و پذيرش واقعيت‌ها، اقليت مخالف برجام توان مخالفت نداشته و ناگزير از سكوت يا همراهي با وي در مقطع كنوني خواهند بود ثالثا آقاي رييسي مي‌تواند استدلال كند كه وعده دولت وي تداوم مذاكرات و تلاش براي لغو تحريم‌ها بر اساس دستورالعمل مقام معظم رهبري يعني لغو تحريم‌ها، راستي‌آزمايي و سپس بازگشت ايران به تعهدات خود در دوران انتخابات و پس از تشكيل دولت به مردم بوده و اكنون نيز وي درصدد پيگيري مذاكرات در چارچوب تصميم نظام است.
2- يكي ديگر از موانع فراروي احياي مذاكرات براي دولت، مصوبه راهبردي مجلس در خصوص مقابله با تحريم‌هاست كه با مفاد مذاكرات وين در تضاد است چرا كه مصوبه مجلس خواهان لغو كامل تحريم‌هاست حال آنكه مذاكرات وين در چارچوب برجام و براي بازگشت امريكا به تعهدات خود براساس مفاد برجام و لغو تحريم‌ها در چارچوب برجام همراه با بازگشت ايران به تعهدات برجامي است به نظر مي‌رسد رييس‌جمهور در اين خصوص نيز نبايد نگراني داشته باشند چرا كه به دليل يكدست بودن بلوك حاكميت رويكرد مجلس همكاري با دولت است مضافا اينكه مجلس به خوبي از اين مهم آگاه است كه شعار اصلي دولت آقاي رييسي تلاش براي بهبود وضع اقتصادي و معيشت مردم بوده است حال آنكه پيامدهاي رواني مشخص نبودن آينده مذاكرات سبب افزايش نرخ ارز و به تبع از آن افزايش قيمت بسياري از كالاهاي اساسي مورد نياز مردم در ماه نخست كار دولت جديد گرديده؛ واقعيتي كه برازنده دولت مردمي و مجلس انقلابي نيست. لذا بهتر است كه مجلس و دولت با هماهنگي يكديگر و در چارچوب اصول تعيين‌شده از سوي نظام به اصل مذاكره بازگردند البته مذاكره براي نيل به هدف نه مذاكره براي مذاكره با ماهيت فرسايشي.
صرف‌نظر از ضرورت احياي مذاكرات برجام به نظر مي‌رسد اين اقدام به چند دليل بايد سريع و در كوتاه‌ترين زمان باشد: 1- در صورت احياي مذاكرات وين در داخل يك ثبات نسبي در بازار برقرار مي‌گردد و اين در راستاي يكي از اهداف اصلي دولت است. 2- به تعويق انداختن مذاكرات يا طولاني‌شدن آن به محور عبري عبري اين فرصت را مي‌دهد تا با استفاده از راهكارهاي متفاوت مانند تاثيرگذاري بر سياستمداران امريكايي از طريق نهادهاي صهيونيزمي در داخل امريكا به‌تدريج دولت امريكا و شخص بايدن را از مذاكره براي احياي برجام منصرف و با متهم كردن ايران به لغو تعهدات برجامي خود، زمينه بازگشت پرونده ايران به شوراي امنيت و قرار گرفتن ايران ذيل بند هفت را فراهم كنند. 3- طولاني‌شدن مذاكرات يا تعويق آن به جمهوري‌خواهان راديكال در درون كنگره اين فرصت را مي‌دهد تا با جذب برخي از دموكرات‌ها قانوني شبيه به قانون راهبردي مجلس ايران تصويب و براي هميشه باب مذاكرات در خصوص برجام را مسدود و زمينه را براي فروپاشي آن فراهم كنند. 4- اوضاع اقتصادي كشور بر اثر تحريم‌ها و پيامدهاي اقتصادي كرونا اقتضا مي‌كند راهكارهاي مختلفي براي آزادسازي سرمايه‌هاي بلوكه‌شده ايران در كشورهاي مختلف در دستور كار قرار گيرد كه شايد يكي از مهم‌ترين اين راهكارها احياي سريع مذاكرات وين باشد. علي‌اي‌حال اگر دولت آقاي رييسي براساس وعده انتخاباتي خود مصمم به حفظ برجام است يكي از بهترين راهكارها بازگشت سريع به مذاكرات وين براساس تصميمات نظام با مبنا قرار دادن اصل مذاكره براي نيل به هدف است. ضمن آنكه طرف‌هاي مقابل به‌ويژه امريكا نيز بايد اين مهم را مدنظر قرار دهند كه دوران استفاده از دكترين همه گزينه‌ها روي ميز است يا فشار حداكثري به پايان رسيده و بهترين راهكار براي اعتمادسازي اوليه جهت بازگشت به برجام، اجراي دقيق و كامل آن از سوي طرفين است.