تبادل گردشگر با كشورهاي فارسي‌زبان
پرستو فخاريان
يك فرمول كلي در توسعه گردشگري كشورها وجود دارد: «تبادل گردشگر با كشورهاي همسايه و منطقه». اين فرمول اما تاكنون در ايران آن‌طوركه بايد و شايد اجرايي نشده يا اگر تبادلي شكل گرفته يك‌طرفه بوده است.
پيش از پاندمي كرونا و اجراي محدوديت‌هاي مرتبط با آن، ايراني‌هاي بسياري هرساله به تركيه، امارات متحده عربي، ارمنستان، عراق و آذربايجان سفر مي‌كردند اما موازنه گردشگري ايران با اين كشورها، اغلب موازنه منفي بوده. نبود برنامه‌ريزي جامع گردشگري، فقدان زيرساخت‌هاي مناسب، تبليغات و بازاريابي ناكارآمد، اجرايي‌نشدن تفاهم‌نامه‌هايي كه بعضا ميان كشورمان و برخي كشورهاي گفته در اين راستا امضا شده و... از عمده دلايلي هستند كه همچون سدي محكم مانع تحقق اين امر شده‌اند.
يك نكته ديگر اما بيش از هر چيزي در توسعه روابط گردشگري ايران با همسايگان و كشورهاي اطراف مغفول مانده است؛ تبادل گردشگر با كشورهاي فارسي‌زبان. تاجيكستان، ازبكستان و افغانستان در اين بازار مي‌گنجند. اگرچه تبادل گردشگر با افغانستان به دليل چالش‌هاي اخير اين كشور ديگر تقريبا غيرممكن به نظر مي‌رسد اما ايجاد جاده دو طرفه گردشگري ميان ايران- تاجيكستان و ايران- ازبكستان مي‌تواند بازاري قوي براي توسعه گردشگري كشور ايجاد كند.
همكاري گردشگري با كشورهاي فارسي‌زبان از دو طريق مي‌تواند محقق شود:
راه اول همان تبادل گردشگر است كه به دليل تشابهات فرهنگي و زباني از بسياري از هزينه‌هاي مادي و معنوي سفر براي اتباع كشورهاي گفته‌شده خواهد كاست.
ديگر آنكه مي‌توان يك مسير گردشگري واحد در كشورهاي فارسي‌زبان ايجاد و بسته‌هاي سفر در اين خصوص تهيه كرد كه مقصد گردشگراني از ديگر كشورها باشد.
همه اينها در حالي است كه تاكنون سفر ميان كشورهاي ايران، تاجيكستان و ازبكستان براي اتباع اين كشورها نه تنها به لحاظ چالش‌هاي صدور ويزا راحت نيست، بلكه اساسا به خاطر نبود پرواز مستقيم، بسيار پرهزينه است.
حالا اما گويا بايد منتظر فصل جديدي در اين خصوص بود. عزت‌الله ضرغامي، وزير جديد گردشگري ايران، در سفر اخير خود به تاجيكستان خبر از گفت‌وگو با همتاي تاجيك خود براي همكاري گردشگري ميان دو كشور داده. با اينهمه، گفت‌وگوهايي از اين دست شايد بي‌سابقه نبوده باشد. اما درواقع، آنچه بايد ضرغامي و همكارانش به آن توجه كنند، طراحي سازوكارهاي اجرايي در اين زمينه است.
واكسيناسيون درحال انجام است و وزير گردشگري خبر داده كه ايران محدوديت‌هاي كرونايي صدور ويزا را برخواهد داشت. اما ضرغامي نگفته برنامه براي ايجاد اعتماد دوباره براي جذب گردشگر خارجي چه خواهد بود؟ و البته دست‌اندركاران گردشگري بايد به اين سوال هم پاسخ دهند كه آيا توانسته‌اند از فرصت پاندمي كرونا براي بازارسازي، بازاريابي و بازارداري استفاده كنند يا خير؟
چند ماه ديگر مي‌توان پاسخ اين سوال را به چشم ديد.