علي ولي‌اللهي
مي‌گويد ۲۰ سال از عمرم را گذاشتم و مثل يك كارگر كار كردم تا بتوانم پرچم كشورم را بالا ببرم. مي‌گويد از پايين‌ترين سطح آغاز كردم و پله‌پله صعود كردم تا رسيدم به مدال جهاني. صعودي كه در سنگنوردي هم شكلي نمادين دارد، هم شكلي واقعي. بدون ترس از شكست، بدون ترس از قضاوت شدن و بدون ترس از سقوط زن عنكبوتي، ايران بالا و بالاتر رفت و حالا در جايي ايستاده كه كمترين لياقتش است؛ قله! و تازه مي‌خواهد بالاتر هم برود. به بهانه مدال تاريخي الناز ركابي بانوي سنگنورد كشورمان با ايشان به گفت‌وگو نشستيم.
هنوز هدف اصلي‌ام مانده
به نظر اين مدال با سختي خيلي زيادي به دست آمده. هم به خاطر نگاهي كه به ورزش زنان هست و هم به خاطر امكانات و اين جور چيزها. درست مي‌گويم؟
بله واقعا با زحمت زيادي به دست آمد. سنگنوردي هر روز رو به تغيير است و مهارت‌هايش به‌روز مي‌شود و ما بايد هر سال در مسابقاتي كه برگزار مي‌شود شركت كنيم تا آپديت بمانيم. امكانات هم به همين شكل رو به تغيير است. در حالي كه در كشور ما امكانات خيلي دير به دير آپديت مي‌شود. به خاطر اينكه ما واردات نداريم و امكاناتي كه داريم مشابه مسابقات جهاني نيست. من سال‌هاي سال است در سه رشته سنگنوردي فعاليت مي‌كردم و در حد متوسطي بودم اما توانستم خودم را به حدي برسانم كه لياقت اين مدال را داشته باشم. سال‌ها بود كه به دلايل مختلف حالا چه بدشانسي چه مساوي نبودن امكانات ما با ساير كشورها با وجود اينكه پتانسيل و توانايي‌اش را داشتم اين مدال نصيبم نمي‌شد. اين مدال براي خود من بسيار با ارزش است چون بعد از سال‌ها تلاش به دست آمده. اميدوارم بتوانم در سال‌هاي بعد در تك‌رشته اين مدال را تكرار كنم و به هدف اصلي زندگي‌ام كه كسب مدال مسابقات جهاني در تك‌رشته سنگنوردي مثل بولدرينگ و سرطناب است، برسم.
نه شغل دارم نه بيمه!
فدراسيون چه پاداشي براي شما در نظر گرفت؟
فدراسيون همان پاي سكو پاداش 500 دلاري به من داد. اما نمي‌دانم پاداش ديگري در كار هست يا خير. با توجه به اينكه اين اولين مدال به حساب مي‌آيد و خيلي سخت بود به دست آوردنش. به دليل اينكه رشته‌هاي بولدرينگ و سرطناب رشته‌هاي اروپايي هستند. فعلا چيزي راجع به تجليل و پاداش به من گفته نشده ولي اميدوارم به حق و حقوق خودم برسم. فكر مي‌كنم براي من كه عمرم را در مربيگري و سنگنوردي گذاشتم كمترين حقم اين باشد كه مشكلاتم را درك كنند. من نه بيمه دارم و نه شغلي. من تمام وقتم را براي اين رشته گذاشتم. من با ۳۲ سال سن هيچ آينده تاميني ندارم. حداقل مي‌خواهم به من شغلي بدهند و بيمه بشوم.
مدالم ديده نشد
موفقيت شما همزمان شد با موفقيت رشته‌هاي هندبال و فوتبال. آيا اين احساس به شما دست داد كه خبر مدال شما در سايه قرار گرفت؟
بله، همين طور است. اين به خاطر تبليغاتي است كه رشته‌هاي ديگر نسبت به رشته ما دارد. در رشته‌هاي انفرادي رشد كردن خيلي سخت است. مخصوصا با امكانات ما. مساله ديگر اين است كه تبليغات در مورد رشته‌هاي ما خيلي كم است. رشته‌هاي ما با زحمت زيادي به مدال مي‌رسد. زمانش دقيقا مي‌شود مساوي با 20 سال از عمر من. مدالم نسبت به رشته‌هاي ديگر خيلي كمتر ديده شد.
دوست دارم زن عنكبوتي خطاب شوم
با لقب «زن عنكبوتي ايران» كه به شما داده‌اند مشكلي نداريد؟
زن عنكبوتي در واقع از همان مرد عنكبوتي گرفته شده كه توي انيميشن‌هاست. شخصيت خيلي دوست‌داشتني و فوق‌العاده‌اي دارد. فكر مي‌كنم هر كسي خوشش بيايد كه زن يا مرد عنكبوتي خطاب شود. همه سنگنوردها اين احساس را دارند.
اميدوارم جنسيت در ورزش برداشته شود
زن بودن و سنگنوردي از نظر خيلي‌ها نمي‌تواند كنار هم قرار بگيرد. نظر خودتان در اين رابطه چيست؟
تصور غلطي در تمام دنيا و به خصوص ايران وجود دارد كه فكر مي‌كنند ورزش‌هاي سخت و سنگين براي زنان خيلي عجيب و غريب است. مخصوصا اينكه در سنگنوردي دست و پاها درگير است و آن ظرافت‌ها ممكن است از بين برود. يعني ورزش زمختي به حساب مي‌آيد. ولي خب خود ورزش پر از تكنيك و ظرافت و مهارت‌هاي ريز است. چيزهايي كه باعث شده صعود كردن يك زن خيلي جذاب‌تر باشد چون پر از تكنيك و خلاقيت است. همه ورزش‌ها در عصر جديد به سمت مهارت مي‌رود. يعني صرفا قدرت و توانايي بدني خشك نمي‌طلبد. مهارت خيلي بالا نياز است و كسب علم. در اين زمينه درست است كه از لحاظ فيزيولوژيكي مردان نسبت به زنان برتري دارند ولي چون ورزش به سمت مهارت و علم مي‌رود زنان هم مي‌توانند همگام با مردان در تمام ورزش‌ها موفق باشند و بتوانند خودشان را به مدال‌هاي بالايي برسانند. تا روزي كه زن و مرد بودن و جدايي بين زن و مرد كم‌كم برداشته شود و همه بتوانند كنار هم ورزش كنند و از يكديگر چيز ياد بگيرند و پا به پاي هم پيشرفت كنند.
سنگنوردان حرفه‌اي هم از ارتفاع مي‌ترسند!
ورزشي كه انجام مي‌دهيد تا حدي ترسناك هم هست.
ترس يك حس طبيعي است و به صورت غريزي در همه آدم‌ها هست. آنهايي كه سنگنوردي مي‌كنند آدم‌هاي نترسي نيستند. اكثرا آدم‌هاي ترسويي بودند كه وارد اين ورزش شدند و خودشان را با ارتفاع آداپته كردند و ترس‌شان از بين رفته. جالب است بدانيد در بين ورزشكاران حرفه‌اي سنگنوردي هنوز كساني هستند كه از ارتفاع مي‌ترسند ولي خب همين غلبه بر ترس و تجربه مواجهه با آن بسيار لذت‌بخش است. از لحاظ خطرناك بودن هم بالاخره ورزشي است كه با ارتفاع سر و كار دارد. فدراسيون جهاني يكسري استانداردهاي جهاني را در نظر گرفته و اين باعث شده سنگنوردي نسبت به ورزش‌هاي ديگر هيچ خطري نداشته باشد. هرقدر ارتفاع مي‌رود بالاتر ابزارها و استانداردها به تبع آن بالا مي‌رود. ما با طناب صعود مي‌كنيم و وقتي هم سقوط كنيم با طناب سقوط مي‌كنيم و فشار روي كل بدن تقسيم مي‌شود و فشار روي يك قسمت خاص از بدن وارد نمي‌شود كه آسيب ايجاد شود. رشته ديگر كه بولدرينگ است براي كاهش خطر ارتفاع ديواره را بيشتر از چهار متر نمي‌گذارند و تشك‌هاي استانداردي تعبيه شده كه در هنگام سقوط روي آنها بيفتيم و فشار پخش شود به همه جاي بدن و در واقع اين رشته هيچ خطري ندارد. من اين را تضمين مي‌كنم كه خطرات سنگنوردي نسبت به رشته‌هاي ديگر خيلي كمتر است.
مهاجرت نمي‌كنم چون دوست دارم نماينده ايران معرفي شوم
چه كار كنيم كه اين مدال ادامه پيدا كند و بيشتر شود؟
اين مدال مي‌تواند آغازگر خوبي باشد براي اينكه خيلي‌ها مخصوصا نسل بعدي به اين باور مي‌رسند كه اگر من الناز ركابي با اين همه زحمت توانستم به مدال برسم آنها هم مي‌توانند. مي‌بينند كه ما خيلي از مهارت‌ها را در خلال مسابقات بين‌المللي كسب كرديم و حالا آنها از ما ياد مي‌گيرند. در اين دهه يعني دهه‌اي كه در آن قرار داريم و قرار است همه از جمله خود من در آن سنگنوردي كنيم امكانات حرف اول را مي‌زند. ما نياز به سالن‌هايي مجهز و اردوهاي خارجي داريم تا بتوانيم كنار رقباي خارجي تمرين كنيم و در فرهنگ سنگنوردي آنجا قرار بگيريم و به آن چيزها عادت كنيم. آنجا امكانات خيلي خوب است و ايران خيلي طول مي‌كشد تا به آن امكانات برسد. با توجه به سختگيري‌هايي كه وجود دارد. اگر اينها باشد و از دانش مربيان خارجي هم استفاده شود قطعا اين مدال تداوم پيدا مي‌كند. حمايت از ورزشكاران هم خيلي موثر است. يك نفر خيلي كم است براي جامعه سنگنوردي. من سال‌ها تنها تلاش كردم. سال‌ها در رشته‌هاي بولدرينگ و سرطناب تنها بودم و تنها اعزام مي‌شدم. اين عشق به ورزشم بوده كه من را سال‌ها زنده نگه داشته. عشق به اينكه خودم را نماينده ايران مي‌دانستم من را نگه داشته. در بين خارجي‌ها من به عنوان نماينده ايران شناخته شدم و اين باعث شد هيچ‌وقت نتوانم مهاجرت كنم. اسمش را بگذاريم عرق به وطن يا هر چيز ديگري اما دوست داشتم بگويم ما با همين امكانات مي‌توانيم خودمان را برسانيم به سطحي كه مي‌خواهيم با همين حجاب و اوضاع ايران. حدودا به جاهايي در سطح جهاني رسيدم و اميدوارم امكانات براي خود من و نسل بعد فراهم شود كه بتوانم اين سال‌هاي طلايي سنگنوردي به موفقيت‌هاي بيشتري برسم. سال‌هاي طلايي سنگنوردي ۴ يا ۵ سال بيشتر نيست. اميدوارم بتوانم در اين سال‌ها با انگيزه بيشتر و احساس بهتري ورزش كنم و امروز كه زمان برداشت است چيزهايي كه كاشته‌ام را درو كنم.
مسوولان فقط سكو را مي‌بينند
وضعيت معيشت و درآمد شما به چه صورت است و چه انتظاري داريد؟
من آنقدر درگير ورزش هستم كه يكسري معيارهايي كه براي يك زندگي خوب است را در نظر نمي‌گيرم. من هميشه در حال تمرين و ورزش قهرماني هستم. از صبح كه مي‌آيم بيرون تمرينم را مي‌كنم و به مربيگري‌ام مي‌پردازم كه بتوانم بخشي از هزينه‌هاي زندگي‌ام را تامين كنم و بعد هم به خانه برمي‌گردم. جز اين دغدغه ديگري در زندگي ندارم. ولي خب قطعا زندگي خرج دارد و حقوقي كه از طريق مربيگري به دست مي‌آورم كفاف زندگي‌ام را نمي‌دهد و مزد زحماتم نمي‌تواند باشد. سال‌ها طول كشيده تا من پله‌پله خودم را به اين سطح رساندم و قطعا نسل بعدي خيلي شرايط بهتري خواهند داشت. ولي اميدوارم مسوولان درك كنند و آن چيزي كه مزد زحمات ورزشكاران حرفه‌اي هست را بدهند. ورزشكاراني كه تمام زندگي‌شان را براي ورزش مي‌گذارند. مساله مهم اين است كه يكسري رشته‌ها در بازي‌هاي آسيايي يا المپيك مدال‌آور هستند. اين رشته‌ها و ورزشكارانش خودشان را به سطحي رسانده‌اند كه مي‌توانند مدال‌آوري كنند ولي ورزش ما چون نوپاست مدال‌آوري در آن خيلي سخت است. در واقع بايد يكي، دو دهه زمان داد تا به آن سطح برسيم. مسوولان اين را نمي‌بينند و فقط مدال بازي‌هاي آسيايي و المپيك را مي‌بينند. اميدوارم كساني كه مسووليت دارند اين را درك كنند كه ورزش ما كار خيلي سختي براي كسب مدال در مسابقات جهاني و بازي‌هاي آسيايي و المپيك دارد و براي كساني كه نامبروان‌هاي اين رشته‌ها هستند همان امكاناتي را در نظر بگيرند كه براي المپيكي‌ها در نظر مي‌گيرند. مثلا مي‌گويند به اينها شغل مي‌دهند يا جايي استخدام مي‌شوند. براي ورزش‌هايي نظير ورزش ما هم اينها لحاظ شود. من سال‌ها در سطح آسيا چهارم مي‌شدم ولي كسي اين را نمي‌ديد. همه فقط سكو را مي‌بينند. همه مي‌پرسند رفتي روي سكو يا نه؟ در حالي كه ورزش ما اين شكلي نيست و ورزشكاران پله‌پله بالا مي‌روند. من خودم از سطح خيلي پايين شروع كردم و بعد به مدال آسيا رسيدم و حالا در سطح جهان مدال گرفتم. دو دهه از زندگي من به صورت كامل براي اين ورزش رفته. من دقيقا مثل يك كارگر كار كردم تا بتوانم پرچم كشورم را بياورم بالا. خيلي اميد دارم تلاشم ديده شود و شرايط خوبي براي من در نظر بگيرند.