هشدار بي‌سابقه مقام‌هاي امريكايي درباره احتمال حمله نظامي روسيه به اوكراين پيش از پايان رقابت‌هاي المپيك
شبح جنگ بر فراز اروپا
محمدحسين لطف‌الهي
چند ماه پس از تشديد تنش‌ها در شرق اوكراين و همزمان با افزايش قابل توجه تحركات نظامي روسيه در قالب رزمايش‌ها و تمرينات نظامي، چهار مقام ارشد امريكايي هشدار دادند كه ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه ممكن است «هر لحظه» دستور حمله سراسري به اوكراين را صادر كند. وزارت دفاع ايالات متحده كه از مدت‌ها پيش بر ضرورت اجتناب از درگيري مستقيم با روسيه تاكيد داشت، روز جمعه و همزمان با ورود بحران اوكراين به فازي تازه، به منظور تقويت نيروهاي امريكايي مستقر در شرق اروپا، دستور اعزام 3000 نيروي امريكايي و تجهيزات مدرن و پيشرفته را به لهستان صادر كرد. بسياري از كشورها كه خطر وقوع تهاجم نظامي را بيش از ديگران جدي گرفته‌اند از شهروندان خود خواسته‌اند تا هرچه سريع‌تر اوكراين را ترك كنند. جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده در نشستي بيش از يك‌ساعته با تعدادي از رهبران اروپايي و دبير كل ناتو درباره «ديپلماسي و بازدارندگي» به گفت‌وگو پرداخت و اوكرايني‌ها، پس از بيش از يك ماه تلاش در راستاي كم‌اهميت نشان دادن هشدارها درباره خطر بروز جنگ، اعلام كردند كه اقدامات روسيه گامي در راستاي محاصره زميني و دريايي اوكراين بوده است.
سازمان‌هاي اطلاعاتي ايالات متحده براساس ارزيابي‌هايي كه تا پيش از اين ارايه مي‌دادند، معتقد بودند ولاديمير پوتين به منظور جلوگيري از ضربه خوردن به روابط چين و روسيه تا پيش از پايان رقابت‌هاي المپيك در پكن درباره حمله نظامي به اوكراين تصميمي نخواهد گرفت اما با تغيير آرايش نيروهاي روس در مرزهاي غربي روسيه و افزايش تحركات اين نيروها در شمال (بلاروس)، شرق و جنوب (كريمه) مرزهاي اوكراين تحليل‌هاي نهادهاي اطلاعاتي ايالات متحده هم تغيير كرد. مقام‌هاي امريكايي مي‌گويند ولاديمير پوتين ممكن است «هر لحظه» دستور حمله به اوكراين را صادر كند و كارشناسان معتقدند چنين حمله‌اي مي‌تواند نظم امنيتي اروپا را براي هميشه تغيير دهد.
مشاور امنيت ملي رييس‌جمهوري امريكا روز جمعه هشدار داد كه روسيه به احتمال بسيار زياد تا چند روز ديگر و حتي «قبل از پايان المپيك زمستاني» به اوكراين حمله خواهد كرد و از شهروندان امريكايي ساكن در اوكراين خواست هرچه زودتر آن كشور را ترك كنند.
جيك ساليوان در يك كنفرانس خبري در كاخ سفيد گفت، ايالات متحده اطلاعات قطعي در مورد اينكه آيا رييس‌جمهوري روسيه فرمان عمليات نظامي را صادر كرده است يا خير ندارد، اما همه نشانه‌ها از يك عمليات نظامي عمده حكايت دارد كه مي‌تواند فورا آغاز شود. او با بيان اينكه ما در حال حاضر نمي‌توانيم روز و ساعت چنين عملياتي را پيش‌بيني كنيم، گفت اما امكان وقوع آن بسيار بالاست و خطر حمله آنقدر فوري و نزديك است كه از شهروندان امريكايي در اوكراين مي‌خواهيم هرچه زودتر آن كشور را ترك كنند. مشاور امنيت ملي امريكا افزود كه روس‌ها ممكن است بخواهند كي‌يف، پايتخت اوكراين را با حمله ناگهاني به اين شهر تصرف كنند. آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا نيز شامگاه جمعه در توييتر خود نوشت با همتاي اوكرايني در مورد ادامه تلاش‌ها براي حمايت از اوكراين و بازداشتن روسيه از تهاجم بيشتر گفت‌وگويي سازنده داشته است. آقاي بلينكن همچنين حمايت امريكا از تماميت ارضي اوكراين را تزلزل‌ناپذير دانست. جو بايدن رييس‌جمهوري ايالات متحده نيز در مصاحبه با شبكه ان‌بي‌سي كه بخش كوتاهي از آن پنجشنبه شب پخش شد درخواست مشابهي را مطرح كرد و گفت امريكايي‌هايي كه هنوز در اوكراين به‌‌‌سر مي‌برند «همين حالا» از آن كشور خارج شوند.
مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور ايالات متحده، روز جمعه گزينه‌هاي واشنگتن براي مقابله با تهاجم احتمالي روسيه به اوكراين را تحريم‌هاي گسترده، تقويت نظامي اوكراين و افزايش نيروهاي ناتو و ايالات متحده در شرق اروپا توصيف كرد. او همچنين گفت روسيه تمام آنچه براي حمله نظامي بزرگ و گسترده به اوكراين مورد نياز است دراختيار دارد.
واشنگتن به دنبال تشديد هشدار سازمان‌هاي اطلاعاتي غرب مبني بر قريب‌الوقوع بودن تهاجم روسيه به اوكراين، از كاركنان غيرضروري سفارتش در كي‌يف خواست تا محل كار خود را ترك كنند. وزارت امور خارجه هشدار داده است «اتباع امريكايي در اوكراين بايد آگاه باشند كه در صورت حمله روسيه كه ممكن است «در هر زمان و بدون هشدار آغاز شو»، دولت قادر به تخليه [آنها] نخواهد بود.» به گفته مقامات امريكايي، وزارت امور خارجه اين كشور قصد داشته تا تقريبا تمام كاركنان سفارت را از كي‌يف خارج كند. گفته مي‌شود تعداد كمي از كاركنان سفارت ممكن است در كي‌يف باقي بمانند، اما اكثريت قريب به اتفاق تقريبا ۲۰۰ امريكايي از سفارت اين كشور به غرب اوكراين و جايي در نزديك مرز لهستان منتقل مي‌شوند تا حضور ديپلماتيك امريكا در اوكراين حفظ شود. روس‌ها معتقدند اين اظهارنظرهاي مقام‌هاي امريكايي بخشي از يك «كارزار تبليغاتي» است كه «اهداف تحريك‌آميزي دارد.» سرگئي لاوروف وزير امور خارجه روسيه روز گذشته در گفت‌وگويي تلفني با وزير امور خارجه ايالات متحده اظهار كرد: «كارزار تبليغاتي ايالات متحده و متحدانش در مورد حمله روسيه به اوكراين، اهداف تحريك‌آميز را دنبال و مقامات كي‌يف را به خرابكاري در توافقات مينسك و تلاش‌هاي مضر براي حل مناقشه دونباس با زور تشويق مي‌كند.» لاوروف در ادامه در اشاره به پيشنهادات امنيتي مسكو به غرب براي كاستن از تنش‌ها گفت: «واكنش واشنگتن و بروكسل به پيش‌نويس معاهده امريكا و روسيه و توافقنامه با ناتو در مورد تضمين‌هاي امنيتي ارايه‌شده توسط ما، مفاد كليدي ما را كه در درجه اول در مورد عدم گسترش ناتو و عدم استقرار سامانه‌هاي تسليحاتي ضربتي در نزديكي مرزهاي روسيه است، ناديده مي‌گيرد.» تحليلگران فكر مي‌كنند كه به رغم اظهار نگراني‌هاي پياپي ايالات متحده، حمله گسترده نظامي به اوكراين در راستاي منافع ولاديمير پوتين و روسيه نيست. آندري كولزينكوف، كارشناس انديشكده كارنگي مسكو در اين باره مي‌گويد: «ايده يك جنگ واقعي و تمام‌عيار با اوكراين برخلاف عمليات‌هاي نظامي محدود، ايده‌اي محبوب در روسيه نيست. تاكنون عمليات‌هاي محدود و پيروزمندانه روسيه مانند كريمه و حمايت از جدايي‌طلبان روس‌تبار در شرق اوكراين موجي از برانگيختگي احساسات ملي‌گرايانه را در پي داشته و محبوبيت پوتين روي موج اين اقدامات افزايش يافته است.» به گفته او، «حمله به اوكراين در شرايط فعلي باتوجه به تنش‌هاي گسترده و ارزيابي‌هاي انجام‌شده با مقاومت اوكراين روبه‌رو خواهد شد و اين يعني يك درگيري كوتاه، سريع و بدون تلفات در كار نخواهد بود، بلكه روسيه هم تا اندازه‌اي آسيب خواهد ديد و اين يعني پوتين محبوبيت و تصوير قدرتمندي را كه از خود ساخته در سايه يك جنگ فرسايشي و تبعات اقتصادي آن به ويژه تحريم‌ها از دست خواهد داد.» به‌رغم تشديد تنش‌ها، غرب هنوز اميدوار است از طريق ديپلماسي مانع از تهاجم روسيه به اوكراين شود. روز شنبه جو بايدن و ولاديمير پوتين به صورت تلفني در اين باره گفت‌وگو كردند و پس از آن، رييس‌جمهور روسيه گفت‌وگويي تلفني با امانوئل مكرون، رييس‌جمهور فرانسه داشت.