بزرگمردي كه هنوز شناخته نشده
رضا دبيري‌نژاد
دهم خرداد ماه امسال حاج حسين آقا ملك صد و پنجاه و يك ساله شد، مردي كه پنجاه سال پيش از ميان ما رفت اما حياتش هنوز جاري است و نامش هنوز ميان ما هست و هنوز ما از بودنش لذت مي‌بريم. مردي كه بيش از يك مرد بود، مردي كه فرهنگ و معرفت را چنان درك كرده بود كه به اين فهم رسيده بود كه بايد همه براي سعادت همه انسان‌ها بكوشيم و شايد ترقي معرفت همه انسان‌ها مهم‌ترين وظيفه‌اي است كه بايد
انجام دهيم.
اين‌گونه بود كه همه عمر و مال خود را در اين راه گذاشت و چشم‌هايي ساخت كه بجوشد و بعد از رفتنش حضورش را درك كنيم و همچنان او بهره‌رسان معارف باشد. مردي كه ميان سنت و مدرنيته پلي ساخت و اين‌گونه وقف و موزه و كتابخانه و بيمارستان را به‌هم
پيوند زد.
ملك در عمر صد و يك ساله خود تنها معطوف به يك نگاه و يك اتفاق نماند از همين رو در هر جايي مي‌توان نشاني از حضور و اثربخشي او مشاهده كرد؛ از شهرري و كمك به فرهنگيان تا خيابان ملك تهران يا گلابدره شميران، از وكيل‌آباد مشهد تا چناران و بسيار جاي‌هاي ديگر.
مرحوم ملك درزمان حيات و حيات فرهنگي-اجتماعي بعد از خودش موضوعي است كه جاي واكاوي بسيار دارد كه همه اين واكاوي‌ها مي‌تواند به ساخت يك برند فرهنگي- اجتماعي براي ايران بينجامد. مردي كه كارهاي او و مجموعه‌هاي بازمانده از او چون كتابخانه و موزه ملي ملك قابليت جهاني شدن دارد تا مايه سربلندي شود.
اينكه او چگونه به پيدايش يك سازمان انديشيده است، آن را كامل كرده و براي آن آينده‌نگري كرده و بستر تلفيق و تعامل ميان رشته‌هاي مختلف همچون كتابداري و موزه‌داري را فراهم كرده است. اينك در زادروز اين بزرگمردي كه مي‌توان آن را يك ايراني نمونه و يك خادم فرهنگ ايراني دانست بايد از خودمان بپرسيم چقدر نگاه او را درك كرده‌ايم و چقدر از ميراث وي صيانت كرده‌ايم؟ مردي كه خود و ميراثش حالا بخشي از ميراث ما ايرانيان است و نياي بسياري از نهادها و خدمات فرهنگي-اجتماعي محسوب مي‌شود.
چقدر مفهوم توسعه را در نگاه ملك درك كرده‌ايم و او را به مثابه يك فرد جريان‌ساز تبليغ كرده‌ايم و از آن به مثابه سرمايه ملي هم براي الگوسازي داخلي و هم براي تفاخر ملي در سطح جهاني بهره برده‌ايم. آنچه مرحوم ملك در طول زندگي‌اش دريافته است و آنچه شكل داده و بنيان گذاشته و حال پس از وي امتداد دارد يك اتفاق بي‌نظير و يك خلاقيتي فرهنگي است كه هنوز بزرگي آن را دريافت نكرده‌ايم، براي همين آن را به يك پديده ملي يا فراملي تبديل نكرده‌ايم. جامعه ما و فرهنگ ما به اين مرد مديون است.