رسانه‌هاي نوين و رواداري اجتماعي در فضاي مجازي
زهرا نژادبهرام
رواداري يا تساهل همان امر اجتماعي است كه به بردباري اجتماعي هم معروف است. رواداري يعني پذيرش عقايد و ديدگاه‌هاي ديگران و احترام به آنها و به تعبيري پذيرش ديگري در معناي امر سياسي است. بردباري به معناي اينتلورانس، تساهل و رواداري است كه معمولا در جوامع متكثر كه از جمعيت‌هاي مختلف پديد آمده آرام آرام شكل مي‌گيرد، اما در جوامعي كه يكپارچگي بيشتري در آن وجود دارد نوعي خودمداري فرهنگي يا خودمداري بومي قابل مشاهده است، اشكال خودمداري مانع از رواداري مي‌شود؛ يعني يكي از بزرگ‌ترين موانع رواداري اشكال خودمداري است، اعم از خودمداري قومي و مليتي(1). اين مهم به اين معنا است كه در فضاي عمومي رواداري منجر به ايجاد نوعي ارتباطات مداوم و پرهيز از خشونت است. خشونت‌ورزي و خشونت‌مداري مانع بزرگ دسترسي به ارتباط است از اين رو از آنجا كه رسانه‌هاي نوين برمبناي ارتباط فعاليت مي‌كند خروجي اصلي آن رواداري است. رسانه‌هاي نوين تصوير جامعه‌اي است متشكل از همه ديدگاه‌ها و انديشه‌ها و فرصت‌هاي برابر و دسترسي‌هاي يكسان براي بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي مشترك؛ در اين رسانه‌ها هر ديدگاه و نظري اجازه طرح مسائل خود را دارد و تحمل و پذيرش حق آن ديدگاه از سوي مخالفان و موافقان و حتي بي‌نظران است كه عينيت يافتگي رواداري است. تمرين رواداري در فضاي مجازي گشايشي است كه پيش از اين در عرصه عمومي و واقعي دسترسي به آن بسيار دشوار و در برخي موارد ناممكن است! به معناي ديگر از آنجا كه رسانه‌هاي نوين امكان گفت‌وگو را مهيا كرده‌اند و مفهوم واقعي ارتباط در آن شكل يافته است و فضا براي گفت و شنود ايجاد شده، نوعي فضاي ارتباطي در آن شكل گرفته كه برخاسته از تحولات تكنولوژيك است! اين مهم بستري براي توسعه اخلاق ارتباطي و تكنيك‌هاي ارتباط را فراهم كرده كه اصلي‌ترين كنش آن گفت‌وگو است! رواداري ماحصل يا به عبارتي پيش‌فرض گفت‌وگو است با اين نگرش رواداري يعني پذيرش حق طرف مقابل براي بيان ديدگاه‌ها و نظرات است هر چند كه با نگاه فرد طرف گفت‌وگو در تقابل يا تعارض باشد. با اين مقدمه رسانه‌هاي نوين به دليل ماهيت مخاطب محوري، تعاملي، دسترسي برابر توانسته است بستر رواداري را معنا ببخشد؛ اين مهم يعني عبور كاتاليزوري از موانع جامعه بسته به سوي جامعه باز است، آنچه پوپر بر آن مفهومي از جنس عقلايي و تساهل و تربيت يافتگي و آزادي نام گذاشته است! در اين معنا رسانه‌هاي نوين بستري براي رشد و تفاهم و گفت‌وگو ميان انسان‌ها ايجاد كرده است، چراكه ظرفيت گفت‌وگو براي همه گشوده است!(2) لذا از آنجا كه رواداري، پذيرش ديگري است در فضاي رسانه‌هاي نوين به روشني قابل دسترسي است! و اين مهم قابليت نشر در فضاي واقعي را پيدا مي‌كند؛ پس، مي‌توان رسانه‌هاي نوين را بستري براي تمرين رواداري عمومي در جامعه دانست!
اين مهم در بستر نقد‌پذيري و تحمل نقد بيشتر معنا پيدا مي‌كند، در فضاي رسانه‌هاي نوين به دليل خود فعال بودن مخاطب امكان ديدن ديدگاه‌هاي مختلف نسبت به رويكرد فرد وجود دارد و اين در بستر نقد‌پذيري فردي فرصت ديدن نظرات متفاوت را به او مي‌دهد لذا تمرين و آموزش براي ادامه حضور در اين فضا متكي به پذيرش چارچوب‌هاي آزاد در اين فضا است! نكته قابل تامل در رسانه‌هاي نوين در امر رواداري تلاش براي ايجاد نوعي رابطه ارتباطي است نه آنكه فقط مشاهده كرد و بر ديدگاه‌هاي خود تمركز كرد بلكه به دليل فضاي ارتباطي موجود در اين رسانه‌ها فرصت كار مشترك و با هم ديدن و با هم گفتن را فراهم مي‌كند! رسانه‌هاي نوين با توجه به كاركرد شبكه‌اي قادرند مفهوم رواداري را در بستر خود ارتباط جمعي تعريف كنند و بستر لازم براي گفت‌وگوي جمعي برمبناي پذيرش خودهاي ديگر كه زيرساخت اين نوع ارتباطات است فراهم كنند، از اين رو رواداري در اين فضا كاركردي است كه بايد نسبت به آن با ديده عميق‌تري نگريست و آن را بستري براي توسعه تفاهم عمومي در جامعه به‌كار گرفت!
1- https: //jisr.ut.ac.ir/article_76924 e421e37c45e76085f3354c22b4891c5b.pdf
2- http: //ensani.ir/fa/article/239588