آيا اثرات احياي برجام در اقتصاد ايران پيش‌خور شده است؟
روي خوش بازارها به چشم‌انداز توافق
گروه اقتصادي
گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي در مورد نهايي شدن تصميم ايران درباره پيشنهاد اروپا در مذاكرات وين و بررسي پيشنهادها همچنان ادامه دارد. مذاكرات برجام كه حدودا سه ماهي متوقف شده بود، با ميانجي‌گري قطر در شهر دوحه و با حضور تيم مذاكره‌كننده ايران و اروپا از سر گرفته شد. از آن جايي كه مذاكرات دوحه هم بي‌نتيجه مانده بود و تيم مذاكره‌كننده ايران و اروپا بي‌نتيجه بودن اين مذاكرات را اعلام كردند، شامگاه چهارشنبه 12مردادماه علي باقري‌كني، رييس تيم مذاكره‌كننده ايران در وين خبر داد كه عازم وين است. پس از چند روز كه از روند مذاكرات وين گذشته بود، رسانه‌هاي خارجي مدعي شدند كه اتحاديه اروپا متن نهايي توافق را ارايه كرده است. «جوزپ بورل» مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا هم گفته بود، متن نهايي توافق آماده شده و اكنون زمان تصميم‌گيري سياسي است. اما با وجودي كه هنوز خبر موثقي از موافقت مذاكرات برجام به صورت رسمي منتشر نشده اما به نظر مي‌رسد جو رواني دور جديد مذاكرات تغييرات مثبتي را در بازارهاي مختلف به وجود آورده است، به گونه‌اي كه روز گذشته (شنبه، ۲۲مردادماه) در معاملات توافقي نرخ دلار از كانال ۳۰ هزار تومان عقبگرد كرد و با بهاي ۲۹ هزار و ۳۰۰تومان هم دادوستد شد، قيمت هر گرم طلاي۱۸عيار نيزبه يك ميليون و ۳۴۹ هزار تومان و قيمت سكه تمام‌بهار آزادي طرح جديد هم به۱۴ ميليون و ۷۸۰ هزار تومان رسيد و شاخص بورس نيز در اين روز با رشد ۱۸هزار واحدي روبرو شد. روز گذشته همچنين بورس تهران نيز پس از چند هفته ركودي، تحت‌تاثير اخبار مثبت برجامي و البته روند بازارهاي جهاني، معاملات خوبي را پشت سر گذاشت و شاخص كل توانست با افزايش بيش از ۱۸،۶۳۵ واحدي تا ارتفاع يك ميليون و ۴۶۷ هزار واحدي رشد كند. اين بيشترين بازدهي شاخص كل از ۲۳ خرداد ماه به بعد بود. تا هفته گذشته حقيقي‌ها در ۳۵ روز متوالي پول از بازار خارج كرده بودند اما ديروز و تحت‌تاثير چشم‌انداز مثبت بازارها، 173 ميليارد تومان پول حقيقي وارد بازار شد.
راه‌حل بهتري
جز تعامل پاي ميز مذاكره نيست
وحيد شقاقي شهري، اقتصاددان و رييس دانشكده اقتصاد دانشگاه خوارزمي در اين باره به «اعتماد» گفت: به نظر مي‌رسد برجام دير يا زود به نتيجه خواهد رسيد و طرف‌هاي ايراني و امريكايي هم راه‌حل ديگري به جز بحث تعامل و حل مساله به صورت ديپلماسي پاي ميز مذاكره ندارند و اصلا گزينه بهتري هم وجود ندارد پس اولين بحث اين است كه برجام سرانجام بايد به نتيجه برسد حال چه اين توافقات حداقلي باشد و انتظارات اندكي را براي ايران به دنبال داشته باشد يا اينكه توافقات به صورت حداكثري باشد و امتيازات بيشتري را براي ايران به دنبال داشته باشد باز هم مثبت ارزيابي مي‌شود.
اين اقتصاددان در ادامه تصريح كرد: موضوع ديگر اين است كه هرچه زمان از دست برود و برجام بي‌نتيجه بماند ايران به همين ميزان مزيت‌هاي بيشتري را از دست خواهد داد، به عنوان نمونه در حال حاضر قيمت جهاني انرژي به‌شدت بالا رفته است و كشورهاي نفت خيز دنيا مانند عراق، عربستان و امارات عملا در اين فرصت بي‌نظير قيمت انرژي درآمدهاي ارزي بالايي را هم كسب كرده‌اند كه در اين مدت متاسفانه بهترين فرصت ايران براي فروش انرژي از دست رفت.
اين كارشناس اقتصادي با بيان اينكه منافع ديگر ايران نيز به خاطر خروج امريكا از برجام در اين سال‌ها ضايع شده است، خاطرنشان كرد: اخيرا در اخبار مي‌بينيم كه گفته مي‌شود مذاكرات برجامي به مراحل پاياني خود رسيده است و احتمال امضاي برجام ميان طرفين بسيار بالاست و بازار هم اين اخبار را پيش‌خور كرده است و در روزهاي اخير بازار سرمايه و ساير بازارها نيز واكنش مثبتي به اين اخبار نشان داده‌اند و به ويژه سهام خودرويي‌ها و بانكي‌ها مثبت بودند و اين موضوع نشان‌دهنده علامتي تحت عنوان پيش‌خور شدن بحث‌هاي برجامي است.
شقاقي شهري در مورد بلاتكليفي‌ها در بحث برجام نيز تصريح كرد: اين موضوع براي يك فعال اقتصادي و سرمايه‌گذاران داخلي و خارجي و حتي مصرف‌كنندگان كالاها و خدمات بسيار مهم است و پيش‌بيني‌پذير شدن اقتصاد و ريسك‌هاي اقتصادي و سياسي كشور هم حائز اهميت هستند و طبيعتا يكي از متغيرهايي كه در اقتصاد ايران تعيين‌كننده است همين نتيجه برجام است.
در سه سال گذشته پول داغ شد
او افزود: از سال 1397 تاكنون و با خروج امريكا از برجام ريسك اقتصادي و سياسي ايران بسيار بالا رفت و پيش‌بيني‌پذيري اقتصاد بسيار پايين آمد و شاهد آن بوديم كه در اقتصاد ايران هم پول داغ شد و حتي مردم نيز در داخل كشور تلاش مي‌كردند به دليل بي‌ثباتي اقتصادي به سرعت ريال‌هاي خود را به يك دارايي با ارزش تبديل كنند و پول‌هاي نقد را با توجه به تورم نگهداري نكنند. اين كارشناس اقتصادي گفت: در اين مدت (سه سال گذشته) نيز سرمايه‌گذار خارجي و داخلي تمايلي به سرمايه‌گذاري در ايران نداشت از اين منظر كه شرايط پيش روي اقتصادي هم مشخص نبود و يك سرمايه‌گذار هم در شرايط نامطمئن دست به سرمايه‌گذاري نمي‌زند چرا كه سرمايه‌گذاري يك موضوع كوتاه‌مدت نيست و موضوعي بلندمدت است و هر سرمايه‌گذاري به يك دوره زماني ده ساله به ثبات اقتصادي مي‌نگرد و اين مساله برايش بسيار مهم است. شقاقي شهري ادامه داد: سرمايه‌گذاري در كشور و رشد اقتصادي پايدار و شتابان و مولد و اشتغال پايدار نيازمند سرمايه‌گذاري پيوسته و پايدار است و سرمايه‌گذاري پيوسته هم به ثبات اقتصادي و پيش‌بيني‌پذير شدن اقتصاد وكاهش ريسك‌هاي اقتصادي و سياسي وابسته است.
به نتيجه رسيدن برجام
ريسك‌ها را كاهش مي‌دهد
اين اقتصاددان گفت: در صورتي كه برجام به نتيجه برسد بخشي از اين ريسك‌هاي سياسي و اقتصادي كاهش خواهد يافت اما همچنان يك نوع شكنندگي هم در اين بين خواهيم داشت كه مربوط به بحث بازگشت مجدد جمهوري‌خواهان در كنگره و سنا و در آينده بازگشت همين حزب به رياست‌جمهوري است كه مجددا مي‌تواند ريسك اقتصادي و سياسي در ايران را افزايش داده و پيش‌بيني‌پذيري در ايران را كاهش دهد.
اين كارشناس اقتصادي در مورد آينده نرخ دلار نيز گفت: با توجه به شرايط حاكم بر اقتصاد ايران برآوردي كه از قيمت دلار مي‌شود اين است كه اگر برجام امضا شود و انتظارات تورمي فروكش كنند قيمت دلار را در محدوده بين 25 تا 26 هزار تومان براي كوتاه‌مدت مي‌توان در نظر گرفت و با توجه به اينكه اقتصاد ايران تورمي است و اين تورم هم كنترل نمي‌شود طبيعتا براي سال آينده دوباره بايد انتظار افزايش قيمت دلار را داشته باشيم اما در كوتاه‌مدت نرخ دلار در محدوده 25 تا 26 هزار تومان خواهد بود كه به واسطه كاهش انتظارات تورمي و تخليه هيجانات اقتصادي و عرضه بيشتر دلار در بازار و افزايش درآمدهاي ارزي دولت اين نرخ كاهشي خواهد شد.