مذاكرات احياي برجام در چه شرايطي قرار دارد؟
از رايزني در وين تا پيشنهاد امريكا به ايران
گروه ديپلماسي
مذاكرات براي احياي برجام كه از قريب به يك ماه پيش و پس از دومين پاسخ ايران به متن پيشنهادي اتحاديه اروپا به عنوان متن توافق نهايي در حالت اغما به سر مي‌برد اين روزها گرفتار تنش ميان ايران و غرب بر سر واكنش كشورهاي اروپايي و امريكا به تجمعات اعتراض‌آميز در ايران شده است. در حالي كه در سفر هيات ايراني به رياست ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور و تيم همراه به نيويورك به منظور شركت در نشست سالانه مجمع عمومي سازمان ملل متحد گرهي از كلاف احياي برجام باز نشد، بروز اعتراضات در داخل ايران منجر به صدور بيانيه و واكنش‌هايي از سوي اتحاديه اروپا، برخي كشورهاي اروپايي و ايالات متحده شد كه با واكنش تند تهران هم روبه‌رو شده است. در اين ميان محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران هم كه به پايتخت اتريش سفر كرده با رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ديدار كرد كه البته به نظر مي‌رسد منجر به گشايشي در پرونده مورد اختلاف دو طرف نشده است.
گروسي: اختلاف با ايران كنار گذاشته نمي‌شود
همزمان با بگومگوهاي مقام‌هاي امريكايي و اروپايي با مقام‌هاي ايراني در فضاي رسانه‌اي، رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در سخنراني افتتاحيه شصتوششمين كنفرانس عمومي اين نهاد بين‌المللي خواستار همكاري ايران براي حل «موضوعات پادماني» برنامه هسته‌اي اين كشور شد.
براساس ترجمه خبرگزاري فارس، رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در بخشي از سخنراني خود گفت: «راستي‌آزمايي و نظارت آژانس بر تعهدات مرتبط هسته‌اي ايران ذيل برجام به‌طور جدي تحت‌تاثير تصميم ايران براي توقف اجراي اين تعهدات از جمله پروتكل الحاقي قرار گرفته است. در صورت ازسرگيري كامل اجراي تعهدات مرتبط هسته‌اي ايران در چارچوب برجام، آژانس بايد شكاف موجود در دانش خود را در مورد آنچه در زماني كه تجهيزات نظارتي و بازرسي ما مرتبط با برجام فعال نبود، رفع كند. چالش‌هاي قابل توجهي براي تاييد انطباق با وضعيت ميزان اعلام‌شده ايران درباره سانتريفيوژها و آب سنگين قبل از ۲۱ فوريه ۲۰۲۱ وجود خواهد داشت.» مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مدعي شد: «درباره توافق پادماني ان‌پي‌تي با جمهوري اسلامي ايران، آژانس تلاش‌هايي براي تعامل با ايران به منظور حل موضوعات باقيمانده مرتبط با وجود ذرات اورانيوم با منشا انساني در سه مكان اعلام نشده در ايران انجام داده است. از ماه ژوئن، ايران تعاملي با آژانس نداشته است. در نتيجه، اين موضوعات حل نشده‌اند و آژانس در موقعيتي نيست كه در اين باره ضمانت دهد كه برنامه هسته‌اي ايران منحصرا براي مصارف صلح‌آميز است. آژانس همچنان آماده است بار ديگر با ايران وارد تعامل شود تا بدون هرگونه تاخير اين موضوعات حل شوند. ما بايد راه‌حل‌هاي مشترك براي مشكلات پيدا كنيم؛ مشكلاتي كه اگر ما به روشي مبتني بر همكاري آنها را حل نكنيم، قرار نيست كنار گذاشته شوند.»
هيچ‌گونه فعاليت يا مواد هسته‌اي اعلام نشده
در ايران وجود ندارد
محمد اسلامي، معاون رييس‌جمهور و رييس سازمان انرژي اتمي در شصتوششمين كنفرانس عمومي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در مقر اين سازمان در وين طي سخناني به تشريح مواضع كشور و برنامه‌هاي هسته‌اي جمهوري اسلامي ايران پرداخته و در بخش‌هايي از سخنانش گفت: برجام نتيجه تلاشي جمعي است كه در برگيرنده توازني حساس، مركب از مسووليت‌ها و اقدامات متقابل است كه طي آن ايران محدوديت در فعاليت‌هاي غني‌سازي، كاهش سرعت و ظرفيت فعاليت‌هاي هسته‌اي و سيستم راستي‌آزمايي سختگيرانه‌اي را براي مدت مشخص شده‌اي مي‌پذيرد و در ازاي آن، طرف مقابل بايد تحريم‌هاي ظالمانه غيرقانوني و موانع مرتبط با ازسرگيري همكاري‌ها و مراودات مالي، تجاري و اقتصادي ايران را حذف كرده و ادعاهاي واهي عليه برنامه‌ها و فعاليت‌هاي صلح‌آميز ايران را خاتمه دهد.
امريكا برخلاف خواست جامعه جهاني، مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد را نقض كرده، از اين توافق خارج شده و به سياست منحوس فشار حداكثري متوسل شده كه در اجراي آن شكست خورده و به بي‌اثر بودن اين سياست اعتراف كرده است. پس از گذشت ۲.۵ سال، امريكا تحريم‌هاي فزاينده‌اي را عليه بخش‌هاي مختلف اقتصاد ايران اعمال كرده و سه كشور اروپايي و اتحاديه اروپا نيز با بي‌عملي در مقابل آن مواجه بوده‌اند. لذا مجلس شوراي اسلامي قانون اقدام راهبردي براي رفع تحريم‌ها و صيانت از منافع ملت ايران را تصويب كرد كه در آن سازمان انرژي اتمي ايران ملزم به اجراي اقدامات مشخصي شده است. همان‌طور كه در فرصت‌هاي گوناگون بيان شده، جمهوري اسلامي ايران همچنان به توافق ۲۰۱۵ متعهد است، اقدامات جبراني ايران در پاسخ به نقض تعهدات طرف‌هاي مقابل صورت گرفته است. چنانچه ديگر طرف‌هاي اين توافق با رفع همه موانع و برداشتن تحريم‌ها به تعهدات خود بازگردند، تداوم اقدامات اجرايي ايران با كسب مجوز قانوني از مجلس شوراي اسلامي تعيين خواهد شد.
معاون رييس‌جمهور با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران همواره حامي اجراي كامل و غيرتبعيض‌آميز معاهده عدم اشاعه و موافقتنامه‌هاي جامع پادمان بوده، گفت: مايلم روشن سازم كه هيچ‌گونه فعاليت يا مواد هسته‌اي اعلام‌نشده‌اي در ايران وجود ندارد و تمامي اتهامات صرفا مبتني بر اطلاعات ساختگي و نادرست رژيم غاصب اسراييل است. جمهوري اسلامي ايران حقيقتا انتظار دارد كه آژانس گزارش‌دهي نظارت و راستي‌آزمايي خود را به صورت حرفه‌اي‌تر، بي‌طرفانه‌تر و مستقل‌تر انجام دهد. انتظار داريم كه آژانس براي حفظ اعتبار و انسجام خود اجازه ندهد برخي عناصر، اتهامات كهنه‌اي را كه در سال ۲۰۱۵ بسته شده‌اند و دوباره تاكيد مي‌كنم اتهامات كهنه‌اي را كه در طول ساليان مطرح و در سال ۲۰۱۵ بسته شده است را به بهانه‌هاي مختلف بازخواني و مطرح كنند. رييس سازمان انرژي اتمي يادآور شد: به اعتقاد ما آژانس بايد از اتكا به اطلاعات بي‌اساس از طريق منابع غيرقابل اعتماد دوري كرده و از سيستم راستي‌آزمايي قوي تبعيت كند و تنها زماني اين جريان قابل بازگشت است كه تحريم‌هاي غيرقانوني وضع شده عليه ملت ايران به بهانه‌هاي واهي لغو شود و ما همواره آماده گفت‌وگو و تعامل بوده‌ايم و خواهيم بود.
ايران آماده همكاري با آژانس است
حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه در مصاحبه‌اي با وبگاه المانيتور گفت كه ايران آماده همكاري با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي حل‌و‌فصل مسائل پيرامون تحقيقات اين سازمان در سه مكان ادعايي در ايران است. وزير خارجه در اين باره گفت: «آژانس سوالاتي درباره سه مكان ادعايي دارند كه مي‌گويند در آنها اورانيوم پيدا كرده‌اند و ما آماده‌ايم به آن سوالات پاسخ بدهيم. هنگامي كه در خصوص بازگشت به توافق هسته‌اي برجام توافق حاصل شود، ايران آماده خواهد بود به آژانس «فراتر از توافقات پادماني» دسترسي بدهد. ابتدا لازم است كه اين ادعاهاي بي‌اساسي كه عليه ايران مطرح شده و در دستوركار آژانس قرار گرفته‌اند برطرف شوند. ما معتقديم و مي‌پذيريم براي اينكه اين كار انجام شود لازم است برخي اقدامات فني انجام شوند. همزمان، لازم است آژانس، فني رفتار و عمل كند نه سياسي. اميرعبداللهيان در بخش ديگري از مصاحبه با المانيتور درباره دليل عدم مذاكراه مستقيم ايران با امريكا گفت: امريكايي‌ها هفته گذشته در نيويورك پيامي ارسال كردند مبني بر اينكه «بياييد مستقيم گفت‌وگو كنيم. ما از داشتن گفت‌وگوهاي رو در رو با امريكا باكي نداريم، اما بايد احساس كنيم كه اين اقدام، تغييردهنده معادلات بازي خواهد بود و براي ما نوعي دستاورد به همراه خواهد داشت. اگر امريكايي‌ها جدي باشند و بخواهند اراده و ميل‌شان براي بازگشت به برجام را نشان دهند همين پيام[هاي غيرمستقيم] كفايت مي‌كند.» رييس دستگاه ديپلماسي ايران در پاسخ به اينكه آيا با توجه به نبود گفت‌وگوهاي مستقيم، ايران از دور جديدي از مذاكرات غيرمستقيم با تسهيل‌گري اتحاديه اروپا حمايت مي‌كند گفته الزاما نيازي به چنين مذاكره‌اي نمي‌بيند، زيرا موضع ايران در دورهاي قبلي اين بوده كه توافق شفاف‌تر و كم‌ابهام‌تر شود. اما اگر طرف امريكايي احساس مي‌كند لازم است دور جديدي از مذاكرات توسط هماهنگ‌كننده‌ها انجام شود - منظورم جوزپ بورل و اتحاديه اروپاست- آن را رد نخواهيم كرد.