«اعتماد» از دلايل
برگزار نشدن جشنواره ويژه موسيقي كودكان و نوجوانان گزارش مي‌دهد
محدوديت صداي زنان
دليل توقف «نواي خرم»
رضا خرم: اميدواريم در آينده اين رويداد را در شرايط مساعد برگزار كنيم
سيمين سليماني
موسيقي، همچون تمام ديگر رشته‌هاي هنري در زمينه كودك و نوجوان مباحث تخصصي و تعاريف خود را دارد. حوزه‌اي كه اگر چه كمتر به آن پرداخته شده اما اهميتي غير قابل انكار دارد، چراكه آموزش موسيقي در سنين كودكي تاثير مهمي بر آينده هنري فرد مي‌گذارد. بالطبع تفاوت است بين كسي كه از كودكي با اين هنر عجين است با آنكه آشنايي‌ا‌ش با اين هنر به دوره بزرگسالي برمي‌گردد. قدر مسلم اين پرورش موسيقايي هر چه پايه‌اي‌تر و برخوردار از كيفيت بهتري براي كودك اتفاق بيفتد، آينده هنري بهتري در انتظار آن كودك خواهد بود.
روزگاري خيلي از خانواده‌ها موسيقي و اساسا هنر را مبحثي نه چندان جدي و در نهايت در سطح تفنني خارج از برنامه‌هاي درسي فرزندان‌شان مي‌پنداشتند و وقتي آنها را به درس خواندن تشويق مي‌كردند، مرادشان رشته‌هايي جدا از هنرها بود؛ اما امروز به سبب ارتقاي سطح آگاهي عمومي، هنر جايگاه جدي‌تري نزد مردم پيدا كرده و حتي نگاه علمي به هنر و بخش‌هاي مختلف آن به عنوان رشته‌اي آكادميك بسيار بيشتر از گذشته رايج شده است. چنين است كه امروز مي‌بينيم خانواده‌ها حضور كودكان در دنياي هنر را جدي‌تر گرفته‌اند. به دنبال اين توجه به وجه هنري جهانِ كودكان، بالطبع موسيقي هم از اين قاعده مستثني نيست و در جرگه شاخه‌هاي هنري قرار مي‌گيرد و والدين براي فعاليت فرزندان خود در اين رشته وقت و هزينه صرف مي‌كنند. در اين ميان جشنواره‌هاي موسيقي كودكان و نوجوانان اگر چه انگشت‌شمارند، فرصت‌هايي براي رقابت محسوب مي‌شوند و خانواده‌ها كودكان‌شان را براي حضور در آنها تشويق و ترغيب مي‌كنند. يكي از اين رويدادهاي رقابتي كه چند سال به‌طور مداوم در اين بخش و براي كودكان و نوجوانان زير 18 سال برگزار شد، جشنواره «نواي خرم» بود كه البته در دوران كرونا به دليل ملاحظات سلامت كودكان برگزار نشد و امسال هم كه بنا بر برگزاري آن بود، رضا خرم در قالب يك ويديو برگزاري آن را منوط به داشتن موقعيت برابر هنري دختران با پسران اعلام و بيان كرد تا هنگامي كه دختران هم بتوانند در موقعيت برابر هنر خود را ارايه كنند، اين جشنواره برگزار نخواهد شد.
بخش اصلي و مهم جشنواره نواي خرم، بخش رقابتي و اجراهاي صحنه‌اي است كه در اين بخش كودكان و نوجوانان در مقابل داوران جشنواره و مخاطبان به اجراي برنامه مي‌پردازند. بخش ديگر اين جشنواره، اجراهاي گروهي است كه در آن، شاهد اجراهاي آموزشگاه‌ها هستيم. به اين شكل كه هر ساله گروه‌هاي موسيقي زيادي در رده سني كودك و نوجوان به صورت آزاد، آموزشگاهي يا از مدارس تشكيل شده و در اين جشنواره شركت مي‌كردند.
جشنواره و جايزه همايون خرم تحت عنوان «نواي خرّم»، از جمله رويدادهاي موسيقايي بخش خصوصي است و استفاده از نمونه‌ها و الگوهاي موجود در هنر ايراني براي هنرمندان كودك و نوجوان زير ۱۸ سال برگزار مي‌شود. در اين جشنواره غير دولتي نوازندگان تمام سازها اعم از ايراني و غير ايراني، خوانندگان و گروه‌هاي موسيقي كودك و نوجوان كمتر از ۱۸ سال با اجراي يكي از تصنيف‌ها يا قطعات بي‌كلام استادان موسيقي ايران به صورت تك‌خواني، تك‌نوازي، همخواني، همنوازي و گروه‌نوازي شركت مي‌كنند.
اولين دوره جشنواره «نواي خرم» در سال ۱۳۹۳ برگزار شد؛ اين جشنواره كه به نام بلند هنرمند فقيد موسيقي ايران يعني همايون خرم، «نواي خرم» نام گرفت تاكيد بر موسيقي فاخر و اصيل ايراني دارد و بدون محدوديتِ‌سازي براي كودكان و نوجوانان برگزار مي‌شود. رضا خرم فرزند همايون خرم كه سياستگذار اين جشنواره است، درباره حضور و علاقه و استقبال كودكان به «اعتماد» مي‌گويد: «در سال ۹۳ اولين دوره‌اي كه جشنواره را برگزار كرديم، زير 100 نفر شركت‌كننده داشتيم در سال ۹۴ اين آمار به حدود 300 نفر رسيد. سال ۹۵ حدود 600 نفر، سال ۹۶ حدود 900 نفر، سال ۹۷ 1500 نفر و سال ۹۸ كه ششمين دوره برگزاري اين جشنواره بود، حدود 2500 نفر در جشنواره شركت كردند.»
پس از اينكه چندين دوره جشنواره نواي خرم، برگزار شد همه‌گيري كرونا همچون بسياري از فعاليت‌ها اين جشنواره را نيز تحت‌الشعاع قرار داد و برگزاري آن به تعويق افتاد كه بنا شد در سال جاري برگزار شود اما همان‌طور كه نوشتم، امسال هم برگزاري آن منتفي اعلام شد. رضا خرم علت برگزار نشدن اين جشنواره را در پيامي ويديويي اعلام كرده بود. با اين حال سراغش رفتيم و از او خواستيم دلايل برگزار نشدن جشنواره را بيشتر تشريح كند.
مساله نام «همايون خرم» در ميان است
او مي‌گويد: «سياست كلي كه از روز اول بر آن تاكيد داشتم، اين بود كه جشنواره ما جشنواره يادآوري است؛ يعني اعتقاد بر اين بود كه ما در موسيقي يك دوره طلايي داشتيم و نسل تازه كه كمتر با اين دوره طلايي موسيقي آشنايي داشت، توسط اين جشنواره بيشتر با موسيقي فاخر آشنايي پيدا مي‌كرد. متاسفانه موسيقي فاخر توسط رسانه‌هاي ايران آن‌طور كه شايسته است، مورد توجه قرار نمي‌گيرد كه اين نسل تازه با موسيقي آن دوره بيشتر آشنا شود. در نتيجه بنا را بر كار روي اين موسيقي غني گذاشتيم. دوره اول و دوم شركت‌كنندگان بايد فقط از آثار همايون خرم كار مي‌كردند، چون شروع كار بود و مي‌خواستيم سياست‌ها را پخته‌تر كنيم و البته توجه عجيب و اجراهاي بسيار خوبي را هم شاهد بوديم. دوره سوم جشنواره، تمركز آثار بايد بر كارهاي همايون خرم، علي تجويدي و روح‌الله خالقي مي‌بود و در دوره‌هاي بعدي به اسامي اين استادن اضافه شد تا به موسيقي اصيل و فاخر رسيديم؛ اما آثار همايون خرم و استادان ديگر را تنها مردان نمي‌خواندند، بلكه زنان هم اين آثار را اجرا مي‌كردند كه متاسفانه ما با اين محدوديت هميشه روبهرو بوديم و شخص من ديگر نخواستم اين محدوديت به ناحق را درباره دختران سرزمينم در جشنواره‌اي كه به نام پدرم است، تكرار كنم و ببينم.»
دختران هم نياز به تشويق در سالن دارند
از رضا خرم درباره دوره‌هاي گذشته پرسيدم و تجربه‌اي كه دختران نوجوان امكان خوانندگي نداشتند؛ او در اين خصوص با اشاره به اينكه خاطرات تلخي در دوره‌هاي گذشته داشته، مي‌گويد: «جامعه ما كم‌كم به سمتي رفت كه به دليل محدوديت‌هاي موجود برخي دختران آرزو دارند كه اي كاش پسر مي‌شدند و اين بسيار تاسف‌بار است. ببينيد كودكان توجيه بزرگترها را برنمي‌تابند. يك دختر كودك يا نوجوان همان قدر نياز به تشويق در سالن دارد كه يك پسر نوجوان. كودك و نوجواني كه هنرش را ارايه مي‌كند همان هورا كشيدن و تشويق سالن را دوست دارد و اين تجربه برايش جالب است. من خاطرات بسيار تلخ از دختراني دارم كه دوست داشتند در اين جشنواره آواز بخوانند و با چنين محدوديتي روبهرو بودند و باور كنيد برخي حتي گريه مي‌كردند كه چرا ما نمي‌توانيم بخوانيم. اين تلخ‌ترين سوالي بود كه هيچ پاسخ درخوري نداشت.»
خرم ادامه مي‌دهد: «از نظر علم موسيقي هم نبودن صداي زن در موسيقي ما اشكالات فراواني ايجاد كرده است. يك بخش موسيقي ما به واسطه اين ممنوعيت حذف شده است و دخترانِ كودك و نوجوان وقتي با چنين مساله‌اي روبهرو مي‌شوند به‌طور طبيعي دچار سرخوردگي خواهند شد.»
جرقه‌اي كه دختر 11 ساله
در ذهن رضا خرم زد
رضا خرم همچنين به «اعتماد» گفت كه تصميم برگزار نكردن جشنواره پيش از اين دوره به ذهنش رسيده بوده: «راستش جرقه امتناع از برگزاري جشنواره از دوره‌هاي قبل در ذهنم زده شده بود. در فرهنگسراي نياوران، دختر ده، يازده ساله‌اي پيش من آمد و با گريه گفت: چطور است كه وقتي من مي‌خواهم بخوانم همه بايد بروند بيرون؟ اين حرف واقعا تاثير عميقي روي من گذاشت. البته از ابتدا هدف ما اين بود كه به تدريج اين رويه را اصلاح كنيم ولي به تجربه ثابت شد كه اين امر اصلاح‌پذير نيست... ما قصد داشتيم اين خط قرمزها را در جشنواره براي كودكان و نوجوانان دختر برداريم ولي وقتي يك دختر مي‌خواست بخواند، مانع او مي‌شدند. از همان روز جرقه اين تصميم زده شد ولي شرايط به شكلي پيش رفت كه با همه‌گيري كرونا مواجه شديم و كرونا خود عاملي شد كه دو سال اين جشنواره را براي حفظ سلامت كودكان برگزار نكنيم. امسال هم كه تقاضا براي برگزاري بود و خانواده‌ها پيگير بودند، مصادف شد با اتفاقات اخيري كه در كشور شاهدش بوديم. من در همان پيام ويديويي اعلام كردم تا زماني كه به‌طور آزاد نتوانيم اين جشنواره را برگزار كنيم و تا زماني كه دختران بتوانند در موقيعت برابر، هنر آوازي خود را ارايه كنند، اصلا اين جشنواره را برگزار نخواهيم كرد. اميد دارم كه در شرايط مساعد، جشنواره نواي خرم را براي كودكان و نوجوانان فارغ از جنسيت برگزار كنيم.»
رضا خرم در گفت‌وگو با «اعتماد»: راستش جرقه امتناع از برگزاری جشنواره از دوره‌های قبل در ذهنم زده شده بود. در فرهنگسرای نیاوران، دختر ده، یازده ساله‌ای پیش من آمد و با گریه گفت: چطور است که وقتی من می‌خواهم بخوانم همه باید بروند بیرون؟ این حرف واقعا تاثیر عمیقی روی من گذاشت. البته از ابتدا هدف ما این بود که به تدریج این رویه را اصلاح کنیم ولی...