ماجراي مسموميت سريالي دانشجويان چيست؟

گروه  اجتماعي

باز هم مزايده‌ها و مناقصه‌هاي ارزان‌قيمت با پيمانكاران سودجو بلاي جان دانشجويان شد و اين‌بار، قرعه مسموميت با غذاهاي ناسالم طبخ شده در شرايط غيربهداشتي و با مواد غذايي بي‌كيفيت به جان دانشجويان دانشگاه‌هاي خوارزمي كرج و صنعتي اراك افتاد. 
حدود 1200 دانشجو در سه دانشگاه قرباني انتفاع مشترك مسوولان و پيمانكاران شدند. 
1- دانشگاه صنعتي اصفهان و 
حكايت آلودگي باكتريايي 
هفته اول آذرسال جاري خبر رسيد كه تعداد زيادي از دانشجويان خوابگاهي دانشگاه صنعتي اصفهان، با علايم باليني مشابه مسموميت با مواد غذايي يا آب آشاميدني آلوده و ناسالم، به بهداري دانشگاه مراجعه كرده و به دليل شدت بدحالي، به بيمارستان‌هاي شهيد اشرفي و 9 دي اصفهان منتقل شده‌اند. سيدعلي ميرمحمدي‌ميبدي، رييس دانشگاه صنعتي اصفهان تعداد اين افراد را ۲۷۰ نفر اعلام كرد، اما در فضاي مجازي گفته مي‌شد كه تعداد دانشجويان مسموم شده تا 450 نفر هم افزايش داشته است. 
تعداد دانشجويان مسموم شده در اين دانشگاه در حدي افزايش داشته و شدت علايم بيماران در حدي بوده كه كانال تلگرامي انجمن صنفي دانشجويان در صفحه خود نوشت: «جمعيت دانشجويان مسموم به نحوي است كه امكانات بهداري دانشگاه توان پشتيباني ندارد و از خوابگاه دانشجويان، تخت و چوب‌لباسي (براي سرم) جهت رسيدگي به وضعيت دانشجويان مسموم شده، به بهداري منتقل شده است.»
طبق گزارش خبرنگار اعتماد، در حالي كه شوراي انجمن صنفي دانشجويان كشور، علت مسموميت گسترده دانشجويان دانشگاه صنعتي اصفهان را كيفيت غيراستاندارد غذاي توزيع شده در شب‌هاي چهارشنبه و پنجشنبه؛ دوم و سوم آذر ماه اعلام كرده بود، مدير روابط عمومي دانشگاه صنعتي اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد، پيش از آنكه نتايج بررسي‌هاي تخصصي معلوم شود، آلودگي غذايي و كيفيت غيراستاندارد غذاي توزيع شده را قاطعانه تكذيب و بر احتمال شيوع بيماري ويروسي يا گوارشي تاكيد كرده بود. 
روز پنجشنبه 10 آذر ماه و حدود يك هفته بعد از اين حادثه، مركز بهداشت استان اصفهان با صدور اطلاعيه‌اي اعلام كرد كه عامل مسموميت حدود 300 دانشجوي دانشگاه صنعتي اصفهان كه غذاي توزيع شده در سلف مركزي دانشگاه را مصرف كرده بودند، باكتري «شيگلاسونئي» بوده است. 
در متن اين اطلاعيه آمده بود: «به دنبال اطلاع معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكي اصفهان از بروز بيماري گوارشي در تعدادي از دانشجويان دانشگاه صنعتي اصفهان در تاريخ سوم آذر سال جاري، اقداماتي به منظور تشخيص و ارزيابي روند شيوع بيماري و كنترل آن توسط معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشكي صورت گرفت.تشكيل جلسه فوري و اعزام تيم واكنش سريع و استقرار در دانشگاه در ساعت 12 و 30 دقيقه همان روز، مصاحبه با برخي افراد علامت‌دار و ثبت شرح حال دانشجويان بيمار مقيم خوابگاه، تهيه نمونه‌هاي ميكروبي و شيميايي آب و نمونه‌هاي انساني كرونا و التور، آموزش افراد، استقرار پزشك اپيدميولوژيست در مركز بهداشت دانشگاه و تكميل پرسشنامه آناليز ريسك مواد غذايي، بازرسي‌هاي مكرر از شرايط بهداشتي اماكن، بازرسي سامانه فاضلاب و پساب دانشگاه، گندزدايي اماكن و اعلام ممنوعيت موقت طبخ غذا در دانشگاه، از جمله اين اقدامات به شمار مي‌رود. در خصوص علت شيوع اين بيماري با بررسي‌هاي صورت گرفته، احتمالا آلودگي غذاي توزيع شده در سلف مركزي در روز سه‌شنبه مورخ اول آذر سال جاري به باكتري شيگلاسونئي سبب بيماري تعدادي از دانشجويان مصرف‌كننده اين وعده غذايي شده و در روزهاي بعد و به دنبال تماس اين دانشجويان با سايرين، افراد ديگري نيز دچار علايم بيماري شده‌اند. پس از انجام اقدامات ذكر شده و به دنبال آزمايشات بعدي، نتايج آزمايشات ميكروبي و شيميايي آب مطلوب بوده و نتايج نمونه‌هاي مواد غذايي بررسي شده تا اين لحظه نيز بر اساس اعلام معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشكي مطابق استانداردهاي لازم است. در اين راستا مقرر شد تا ضمن تشديد نظارت‌ها بر مراكز حساس دانشگاه توسط كادر نظارتي دانشگاه و مركز بهداشت شماره ۲ اصفهان، كارشناسان بهداشت محيط جهت نظارت بر كليه فرآيندهاي تهيه و طبخ غذا و بهداشت اماكن و فضاهاي دانشگاه حضور داشته و ضمن انجام آزمايشات مستمر و معاينات كامل سلامتي از پرسنل شاغل در رستوران‌ها، از به‌كارگيري نيروي متفرقه غير از نيروي كار رسمي آشپزخانه در محل پخت و توزيع غذا ممانعت شود. همچنين مقرر شد تا اطلاع ثانوي، عرضه غذاهاي با ريسك آلودگي از جمله كباب كوبيده و جوجه‌كباب و محصولات فله‌اي (دسر، دورچين، سبزي خوردن، لبنيات و ماست خيار) ممنوع شود. ضدعفوني مستمر كليه اماكن و فضاهاي دانشگاه به ويژه رستوران، خوابگاه، سرويس‌هاي بهداشتي و همچنين رعايت بهداشت فردي و عمومي توصيه  اكيد به منظور پيشگيري از اين بيماري است.»
طبق بررسي‌هاي «اعتماد»، باكتري نامبرده در اطلاعيه مركز بهداشت استان اصفهان، زيرگونه باكتري شيگلا (شيگلوز) است كه بيشترين عفونت‌زايي را در انسان دارد. 
شيگلوز يا اسهال خوني باسيلي، از بيماري‌هاي باكتريايي روده و نوعي كوليت التهابي عفوني است كه به ‌وسيله يكي از انواع شيگلا و از جمله شيگلاسونئي ايجاد مي‌شود. تمام زيرگونه‌هاي شيگلا، از عوامل اصلي بروز اسهال‌هاي حاد خوني هستند و در حالي كه آلودگي آب يا غذا باعث بروز اين نوع از مسموميت باكتريايي مي‌شود، راه مسموميت با اين باكتري، خوردن آب يا غذاي آلوده و ورود باكتري به دستگاه گوارش است كه از طريق تهاجم به سلول‌هاي پوششي روده بزرگ و انتهاي روده باريك سبب زخم مخاطي خونريزي‌دهنده همراه با ترشحات التهابي مي‌شوند. علايم باليني اين نوع مسموميت باكتريايي، اسهال خوني، تب (90 درصد) استفراغ (76 درصد) دل‌پيچه و خستگي است. مهم‌ترين علت آلودگي آب و غذا به اين باكتري، تماس فرد ناقل با مواد غذايي يا آب آشاميدني است و دوره نهفتگي باكتري هم معمولا يك الي 4 روز خواهد بود. 
2- دانشگاه خوارزمي - واحد كرج و حكايت داروخانه تعطيل و درمانگاه محروم از امكانات 
حدود يك هفته بعد از انتشار خبر مسموميت 300 دانشجوي دانشگاه صنعتي اصفهان با غذاي ناسالم و آلوده، روزهاي پاياني هفته گذشته خبر جديدي درباره مسموميت جمع زيادي از دانشجويان دانشگاه‌هاي خوارزمي كرج و صنعتي اراك منتشر شد. اولين واكنش مسوولان اين دانشگاه‌ها همچون دفعات گذشته، تشكيك در واقعيت و ربط دادن بدحالي دانشجويان به رعايت نشدن توصيه‌هاي بهداشتي در محيط خوابگاه و شيوع ويروس و آلودگي ويروسي بود در حالي كه علايم باليني دانشجويان، هيچ تفاوتي با علايم باليني دانشجويان دانشگاه صنعتي اصفهان نداشت و به استناد اخباري كه شامگاه 10 آذر در كانال تلگرامي انجمن صنفي دانشجويان كشور منتشر شد، حدود 600 دانشجوي دانشگاه خوارزمي واحد كرج كه از غذاي سلف خوابگاه مصرف كرده بودند، علايم تهوع، بدن درد و لرز داشتند (رييس كل دادگستري استان البرز، روز شنبه و در دستور قضايي براي بررسي واقعه، تعداد مراجعان به مراكز درماني دانشگاه را حدود ۱۶۰ نفر اعلام كرد) در ادامه اين اخبار گفته شده بود كه تعداد دانشجويان با علايم مسموميت در دانشگاه خوارزمي واحد كرج، در حدي زياد بوده كه درمانگاه مستقر در محوطه دانشگاه هيچ امكاني براي رسيدگي به اين تعداد بيمار بدحال نداشته و به دليل تعطيلي داروخانه مستقر در محوطه دانشگاه، حتي دارو و سرم هم براي مداواي اوليه دانشجويان موجود نبوده در حالي كه مقررات خوابگاه هم، خروج دانشجويان دختر از محل خوابگاه را ممنوع كرده بوده و بنابراين، دانشجويان مسموم شده، به حبس تحميلي و محروم از هر گونه امكان درماني محكوم شده بودند. طبق گزارشي كه خبرگزاري ايسنا منتشر كرده، در نهايت و بعد از بروز بحران جدي به دليل شمار بالاي مسمومان، مسوولان خوابگاه ناچار به اعزام دانشجويان به مراكز درماني استان مي‌شوند، اما يكي از دانشجويان اين دانشگاه، درباره لحظه‌هاي پيش از اعزام براي خبرنگار ايسنا تعريف كرده كه «وضعيت دانشگاه به معناي واقعي كلمه، افتضاح بود. يك اتوبوس براي انتقال دانشجويان مسموم شده به محوطه دانشگاه آمد تا بچه‌ها را به بيمارستان كوثر كرج منتقل كند. ظرفيت اتوبوس پر شد و براي همه جا نبود.»
خبرنگار ايسنا در گزارش خود نوشته كه وقتي براي پيگيري شرايط دانشجويان به درمانگاه دانشگاه خوارزمي مي‌رود، علي حسن‌بيگي؛ رياست اين دانشگاه، از مصاحبه خبرنگار با پزشك درمانگاه و درباره آخرين وضعيت دانشجويان و تعداد مراجعان و بررسي علت وضعيت پيش‌آمده جلوگيري مي‌كند و در نهايت، به جاي زمينه‌سازي براي دسترسي آزادانه خبرنگار به اطلاعات صحيح و واقعي، يك متن مكتوب از سوي روابط عمومي اين دانشگاه به خبرگزاري ابلاغ مي‌شود كه البته با واقعيت‌هايي كه دانشجويان بدحال شاهد آن بودند، فاصله بسيار دارد. 
در اين اطلاعيه كه در گزارش خبرنگار ايسنا هم منتشر شده، آمده بود: «دانشجوياني كه با علايم بيماري به درمانگاه دانشگاه مراجعه كردند با بررسي‌هاي پزشك كشيك مراحل درماني خود را طي و داروهاي ملزوم توسط دانشگاه براي آنها تهيه شد. همچنين با استقرار اتوبوس آمبولانس استان البرز در كنار خوابگاه دانشجويي شرايط حضور دانشجويان براي درمان تسهيل شد. در حال حاضر درمانگاه در شرايط عادي است و دانشجويان به خوابگاه برگشتند يا توسط آمبولانس به بيمارستان اعزام شدند. نكته قابل ذكر بررسي اتوماسيون غذاي دانشجويي نشان مي‌دهد تعدادي از مراجعه‌كنندگان به درمانگاه از غذاي دانشگاه استفاده نكرده بودند.»
جمله پاياني اين اطلاعيه يك نمود تكراري از تشكيك در واقعيت‌ها توسط مسوولان دانشگاه؛ آن هم پيش از روشن شدن نتايج آزمايش‌هاي تخصصي است چنانكه يكي از دانشجويان با انتقاد شديد از متن اين اطلاعيه، تاكيد كرده كه «تمام دانشجوياني كه بيمار شده‌اند از غذاي سلف مصرف كرده‌اند.»
روز شنبه، دانشگاه خوارزمي با انتشار گزارشي درباره رخدادهاي اخير اين دانشگاه توضيح داد. در اين گزارش هم همان‌گونه كه انتظار مي‌رفت، مسموميت دانشجويان به دليل مصرف غذاي بي‌كيفيت و ناسالم دانشگاه تكذيب شده و در عوض، تلاش براي القاي دلايلي خارج از مسووليت مسوولان دانشگاه پررنگ است. 
در اين گزارش آمده است: «پيرو مراجعه تعدادي از دانشجويان خوابگاه پرديس حصارك به درمانگاه دانشگاه، رياست دانشگاه خوارزمي، معاونت دانشجويي و جمعي از مديران مسوول طي روزهاي پنجشنبه و جمعه در محل دانشگاه حضور يافتند و ضمن بررسي و تسهيل فرآيندهاي درماني دانشجويان، هماهنگي‌هاي لازم جهت جمع‌آوري اطلاعات ميداني و اطلاعات سامانه‌هاي تغذيه دانشگاه را به عمل آوردند و تحليل موضوع در دستور كار قرار گرفت.»
در ادامه اين گزارش با سرشماري تعداد دانشجويان مصرف‌كننده غذاهاي توزيع شده در شب چهارشنبه تا ظهر جمعه و كنار هم قرار دادن انبوهي عدد و رقم، با يك پيشداوري آشكار و جانبدارانه اعلام شده كه «تعداد دانشجويان استفاده‌كننده از شام چهارشنبه شب سلف دانشجويي دانشگاه، ۱۰۰۸ نفر، تعداد دانشجويان مراجعه‌كننده داراي علايم بيماري از شب چهارشنبه تا ظهر روز جمعه، ۱۴۷ نفر بوده و با توجه به آمار فوق مي‌توان مشاهده كرد كه نسبت دانشجويان داراي علايم بيماري به كل دانشجويان استفاده‌كننده از شام سلف دانشجويي در شب چهارشنبه در حدود ۱۶ درصد است... با توجه به اين آمار مي‌توان گفت كه احتمال ابتلاي دانشجويان به علايم بيماري ناشي از غذاي سلف دانشجويي عملا بسيار پايين و تقريبا منتفي است... با توجه به تمامي تحليل‌هاي ارايه شده، ساير فرضيات مربوط به ابتلاي دانشجويان در دست بررسي است. همچنين نمونه‌برداري‌هاي مورد نياز انجام گرفته و آزمايش‌هاي مورد نياز روي نمونه‌ها در دست انجام است.»
نكته مبهم اين است كه چطور پيش از معلوم شدن نتايج هر تشخيص تخصصي و پزشكي و صرفا به استناد چند عدد و رقم و بدون در نظر گرفتن مقاومت بدني و تفاوت‌هاي جسماني هر انسان، فرض بر برائت از اهمال و خطا گذاشته شده و حتي تلاش مي‌شود كه اين باور به مردم و مخاطبان و والدين صدها دانشجوي اين دانشگاه القا شود كه علت بيمارشدن فرزندشان، هيچ ارتباطي به مسوولان دانشگاه و كوتاهي در وظايف‌شان نداشته؟ مسوولان وزارت علوم كه شامل روساي دانشگاه‌ها و معاونان و مديران ايشان هم هستند، پيش از آشكار شدن هر گونه نتيجه بررسي تخصصي، حكم به برائت خود مي‌دهند و از مسووليت تامين سلامت دانشجويان شانه خالي مي‌كنند كه قطعا اين جانبداري از پيمانكاران نامرئي مسوول طبخ و تامين غذاي دانشگاه‌ها، بويي جز انتفاع مشترك نمي‌دهد. 
3 – دانشگاه صنعتي اراك و ادعاي تكراري
 «نقش ويروس»‌ها 
همزمان با انتشار خبر مسموميت حدود 600 تن از دانشجويان خوابگاهي دانشگاه خوارزمي واحد كرج، كانال تلگرامي انجمن صنفي دانشجويان كشور خبري هم درباره مسموميت تعدادي از دانشجويان دانشگاه صنعتي اراك بعد از خوردن غذاي سلف دانشگاه منتشر كرد در حالي كه علايم باليني اين دانشجويان هم مشابه دو مورد اخير و شامل بدن درد، اسهال و استفراغ بود. در اين خبر هم گفته مي‌شد كه دانشجويان مسموم شده، به دليل شدت علايم، به بيمارستان منتقل شده‌اند و همزمان البته مسوولان دانشگاه ادعا كرده‌اند كه «دليل وضعيت، ابتلاي دانشجويان به نوعي ويروس است.»

آقايان وزارت علوم، باكتري و ويروس
 با هم فرق دارند!
ديروز سازمان امور دانشجويان با صدور اطلاعيه‌اي نسبت به سه رخداد مسموميت در دانشگاه‌هاي صنعتي اصفهان، خوارزمي واحد كرج و صنعتي اراك، واكنش نشان داد اگرچه در متن اين اطلاعيه، هيچ اشاره‌اي به آلودگي و كيفيت نازل غذاي توزيع شده در سلف‌هاي دانشگاه‌ها و مسموميت غذايي دانشجويان نشده و سازمان امور دانشجويان مي‌خواهد اين باور را القا كند كه سه رخداد دو هفته اخير، «بيماري گوارشي» بوده آن هم در حالي كه فقط نتايج قطعي از علت رخداد دانشگاه صنعتي اصفهان حكايت از آلودگي باكتريايي غذاهاي توزيع شده در سلف خوابگاه اين دانشگاه دارد و بنابراين «بيماري گوارشي» كه مفهومي بسيار گسترده و البته، مفري براي سبك شدن بار مسووليت است، هيچ ارتباطي با انتقال انساني آلودگي باكتريايي به غذاهاي طبخ و توزيع شده بين دانشجويان اين دانشگاه ندارد. در متن اين اطلاعيه، حتي توضيحات اطلاعيه مركز بهداشت استان اصفهان درباره آلودگي باكتريايي منتقله از انسان به غذاي توزيع‌شده در سلف دانشگاه هم ناديده گرفته شده و تاكيد بر اين است كه علت رخداد مسموميت حدود 300 دانشجو در خوابگاه دانشگاه صنعتي اصفهان، شيوع يك ويروس بوده در حالي كه با توجه به مندرجات اطلاعيه مركز بهداشت استان اصفهان درباره بيماري‌زايي باكتري شيگلاسونئي، حداقل جامعه دانشگاهي كشور مي‌داند تفاوت ويروس و باكتري، نوع و نحوه بيماري‌زايي ويروس و باكتري چيست. 
در متن اطلاعيه سازمان امور دانشجويان آمده است: «به اطلاع دانشگاهيان و ملت شريف ايران مي‌رساند، به دنبال بروز بيماري گوارشي تعدادي از دانشجويان دانشگاه‌هاي صنعتي اصفهان، صنعتي اراك و خوارزمي «پرديس كرج» نظر به اهميت سلامت دانشجويان، سازمان امور دانشجويان به عنوان حامي حقوق مادي و معنوي دانشجويان، از ابتداي بروز اين بيماري، اقدامات نظارتي و پيگيري مسائل به وجود آمده را در اين دانشگاه‌ها دنبال كرده و تا حصول نتيجه نيز ادامه خواهد داد. با توجه به شيوع بيماري‌هاي تنفسي و گوارشي در فصل پاييز، با پيگيري‌هاي انجام‌شده اقدامات نخستين، اعم از آزمايش‌هاي مختلف از آب آشاميدني و غذاي دانشجويان و همچنين نمونه‌برداري‌هاي انساني صورت گرفته است كه نتايج آن در دست بررسي است و تحقيقات اوليه پاتولوژيست‌ها در دانشگاه صنعتي اصفهان، حاكي از منشا ويروسي اين بيماري گوارشي است و در دانشگاه خوارزمي و صنعتي اراك منتظر دريافت نتيجه آزمايشات انجام شده هستيم.اين سازمان با تشكيل كميته‌اي متشكل از كارشناسان و متخصصان مرتبط ضمن بررسي همه‌جانبه و بازديد ميداني از دانشگاه‌هاي مذكور، برنامه‌ريزي و اقدامات لازم را آغاز كرده است. لذا هم‌اكنون شرايط دانشگاه‌ها در حالت پايدار بوده و همكاران ما با هماهنگي دانشگاه‌هاي علوم پزشكي مربوطه بر كليه فرآيندهاي تهيه، طبخ و توزيع غذا نظارت دارند. در همين راستا، سازمان امور دانشجويان به دانشگاهيان محترم و خانواده گرانقدر دانشجويان ضمن تاكيد بر حفظ آرامش و عدم توجه به شايعات، اين اطمينان را مي‌دهد كه متخصصان حوزه سلامت و مسوولان دانشگاه‌ها در تلاش هستند تا ضمن جلوگيري از تكرار اين‌گونه اتفاقات با جديت پيگير علل و عوامل اين حادثه باشند.»