زنان
و قصه‌هاي شهر
زهرا نژادبهرام
روز جهاني معلولين گرامي باد!
زنان يكي از بهترين و مهم‌ترين بخش‌هاي قصه‌هاي يك شهر هستند؛ قصه‌هايي كه به صورت مستقيم و غيرمستقيم زندگي آنها را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد، قصه‌هاي شهر جدا از زندگي آنها شكل نمي‌گيرد، قصه‌هاي شهر با آنها شكل مي‌گيرد و با آنها ادامه پيدا مي‌كند و آنان آن را روايت مي‌كنند. قصه امروز شهر كه زنان راوي آن هستند قصه نامناسب بودن شهر براي تردد افراد داراي معلوليت است آنها كه به عبارتي 10 تا 15 درصد جوامع را تشكيل مي‌دهند بخشي از جامعه هستند كه كمتر ديده مي‌شوند و بيشتر با مادران و خواهران خود زندگي مي‌كنند. آنان كساني هستند كه به رغم تصويب قانون حمايت از معلولين نزديك به 18 سال پيش هنوز امكانات لازم براي تحرك آنان در شهر فراهم نشده است! آنان قصه پر غصه مادراني هستند كه فرزندان و برادران و خواهران‌شان براي تردد در شهر مجبور هستند در يك جا بنشينند چون شهر آماده پذيرش آنان نيست! در سه سال پيش شوراي پنجم با تصويب مصوبه‌اي و تاكيد در قانوني در برنامه سوم توسعه شهر تهران و تامين بودجه براي مناسب‌سازي معابر شهري تلاشي جدي را آغاز كرد. شهردار وقت هيچ پروژه‌اي را بدون مناسب‌سازي افتتاح نكرد و مناسب‌سازي‌هاي صورت‌گرفته بايد از سوي مشاوران 4 معاونت اصلي درگير در پروژه‌هاي عمراني به تاييد مي‌رسيد. كميته‌هاي مناسب‌سازي با حضور نماينده شورا و نماينده معلولين راه تردد در شهر را به آرامي اما جدي تدارك مي‌ديدند و معاونين وقت وقتي عزم شورا و شهردار را مي‌ديدند در تلاشي جدي ستاد مناسب‌سازي مستقر در معاونت شهرسازي را فعال ساختند و بودجه‌هاي مناسب براي اين امر را در اختيار معاونين قرار دادند! ستاد مناسب‌سازي با مصوبات جدي نقشه الكترونيك ايستگاه‌هاي مترو مناسب‌سازي شده و ايستگاه‌هاي اتوبوس بي‌آرتي را در اختيار معلولين قرار مي‌داد تا بتوانند شهر با خود همراه كنند و خود در شهر باشند و به شهر معنا دهند. اين همه تلاش منجر به ايجاد خياباني به نام كريم‌خان شد كه مناسب‌سازي آن به تاييد افراد داراي معلوليت رسيد و
قرار شد بيش از 5 هزاركيلومتر از معابر شهري طي دو سال مناسب‌سازي شود! كمك ساير دستگاه‌ها به ويژه بخش خصوصي براي حمايت از حركت شهرداري در همكاري اسنپ با معلولين جدي شد و با 20 درصد تخفيف ويژه اين شركت خدمات حمل‌ونقل را با دراختيار داشتن كد ملي آنها براي مدتي ارايه كرد و قرار شد ادامه يابد! شهري كه پروژه‌هاي مناسب‌سازي آن متوقف ماند هرچند كميته مناسب‌سازي در آن شكل گرفت! اما پروژه‌هاي عمراني بدون توجه به مناسب‌سازي افتتاح شدند و يكي از موسسات به نام معلولين تحت عنوان ساحل به تعطيلي كشيده شد! مادران و خواهران و زنان اين شهر دغدغه فرزندان و اعضاي خانواده را دارند وقتي شهر به آنها توجهي نمي‌كند. افراد داري معلوليت در ايران جدا از مقياس جهاني شايد كمي بيشتر هم باشد؛ جنگ تحميلي و جانبازي جمعي از هموطنان مزيد برامر معلوليت ناشي از ژنتيك و تصادف و... شهرهاي ما را در بر گرفته است. بي‌توجهي به اين مهم منجر به اين شده كه معلولين خانه را تنها مأمن امن خود بدانند و دامن خانواده را فرصتي براي تعامل اجتماعي تلقي كنند درحالي كه آنان شهروندان اين شهرها هستند و ضروري است از امكان تردد در شهر برخوردار شوند.بي‌توجهي به اين قصه شهر بي‌توجهي به رنج و درد جمع بزرگي از همشهريان است كه امري جدي و عزمي بلند براي مرتفع ساختن آن طلب مي‌كند.
قصه رنج شهرونداني كه در دامان مادران و زنان و خواهران بار گران زندگي را تحمل مي‌كنند بدون آنكه فرصت بروز توانمندي‌ها و برخورداري از امكانات شهر را در اختيار داشته باشند! بنا بر مطالعه‌اي كه آقاي گرجي و همكاران در سال 97 انجام دادند يكي از مبتلابه‌ترين موارد تبعيض نسبت به معلولين، اجحاف در بهره‌مندي آنان از مفهوم حق به شهر است. بررسي اين نكته كه اساسا محيط شهري براي چه قشري از افراد ساخته شده و زيبايي‌شناسي معماري مستظهر به چه رويكردها و حامل چه پيام‌هايي است، نشانگر ميزان ارتباط فرضيه‌هاي شهروندي با محيط است. نيازي به تشريح محروميت افراد معلول ِ نيست؛ چراكه اين موضوع در واقعيت طبيعي زندگي كاملا پديدار است. وقتي افراد معلول به محيط غيرمعلول دعوت مي‌شوند، شكاف ميان معلول بودن و معلول نبودن هويدا خواهد بود(1)
درنهايت به نظر مي‌رسد راهي به جز اين نيست كه مديريت شهري بايد در راستاي آرامش و امنيت و رفاه معلولين جسمي و حركتي محل‌هايي را تعبيه كند كه رفت وآمد معلولين با مانعي روبرو نشود. اين امر نيازمند نوعي برنامه‌ريزي نوآورانه و خلاق در زمينه مسائل شهري است. اساسا استفاده حداكثري از نيروي انساني، قابليت‌ها و استعدادهاي تك تك افراد جامعه رمز توسعه و شكوفايي يك كشور است. (همان) زنان قصه معلولان را هميشه در شهر دارند. آنان اين قصه را بارها و بارها تكرار كرده‌اند اما هنوز گوش شنوايي در مديريت شهري كشور جست‌وجو نكرده‌اند! در واقع بزرگداشت اين روز پاسخ به نيازهاي افراد داراي معلوليت است و فراهم كردن خدمات شهري متناسب براي آنان نه فقط بيلبوردهاي تبليغاتي!
1- http: //sspp.iranjournals.ir/article_30330_8e7ad502b2a273e671fdda969ca12c04.pdf