غافلگير نشديم ! ولي دعا كنيد...
گفت‌وگوي «اعتماد» با سخنگوي شركت ملي گاز ايران درباره قطعي گاز در سوز سرماي امسال
حميد رضا خالدي
مساله پنهاني نيست كه طي روزهاي گذشته و با رسيدن موج سرما بر پهنه جغرافيايي ايران، مردم در بسياري از نقاط كشور با مشكل كمبود و قطعي گاز مواجه شده‌اند. اين در حالي است كه طبق آمار و در روز يكشنبه همين هفته 848 ميليون متر مكعب گاز مصرف شده و تهران با 127 ميليون مترمكعب، خراسان رضوي 60 ميليون مترمكعب، اصفهان با 46 ميليون مكعب، آذربايجان شرقي 41 ميليون متر مكعب بيشترين ميزان مصرف را داشتند. در اين شرايط جلسات ستاد بحران براي تعطيلي‌ها هم چندان كارساز نبود و تعطيلي مدارس و ادارات نتوانست فشار گاز را به بخاري‌هاي منازل بازگرداند. همچنين اين قطعي و تعطيلي به جايگاه‌هاي سي‌ان‌جي و برخي از نانوايي‌ها هم رسيده است. پرسشي كه در شبكه‌هاي اجتماعي و در ميان مردمي كه در صف پُر كردن گاز پيك‌نيكي و نفت سفيد ايستاده‌اند، اين است كه آخرين باري كه اينگونه سرما كشور را فرا گرفت 15 سال پيش بود، آيا مسوولان غافلگير شده‌اند؟ چطور تا پيش از اين مديران شركت ملي گاز با اعتماد به‌نفس مي‌گفتند كه يكي از افتخارات دولت سيزدهم برخلاف دولت‌هاي ديگر اين بود كه ما در هيچ مقطع زماني افت فشار گاز نداشتيم! چند موج سرما و شرايط نيمه‌بحراني را پشت سر گذاشتند؟ آيا كشوري كه دومين ميزان ذخاير گازي را دارد، براي اين روزها چاره‌اي نينديشيده بود؟ و ده‌ها سوال ديگر كه خبرنگار «اعتماد» در گفت‌وگو با عباس اعظمي، سخنگو و مديركل روابط عمومي شركت ملي گاز ايران مطرح كرده است.
طي چند روز گذشته و پس از برودت و سرماي شديد هوا و بارش‌هاي پياپي، شاهد بروز بحراني در بخش تامين گاز سراسري شهرها و روستاها در كشور بوديم. اين در حالي است كه سازمان هواشناسي نيز اعلام كرده كه پيش از بارش‌ها به شما هشدارهاي لازم را داده است. با اين حال چرا تدابير لازم براي مديريت و تامين گاز مورد نياز در اين روزهاي سخت، انجام نشد و شركت ملي گاز غافلگير شد؟
اصلا بحث غافلگيري در بين نيست. مساله اصلي موضوع عرضه و تقاضا است. يعني شما يك حجم مشخصي از يك محصولي را داريد و در آن طرف يك‌سري تقاضا. خب وقتي تقاضاي خريد و تهيه و مصرف بيشتر از توليد باشد مسلم است كه به مشكل برمي‌خوريد. در مورد گاز هم همين طور است. به هر حال حجم توليد گاز كشور محدود و مشخص است. از آن طرف ما 5/27 ميليون مشترك داريم كه شامل 30 تا 30 ميليون و صد هزار خانوار مي‌شوند. وقتي كه دماي هوا افت پيدا مي‌كند و به اصطلاح سرد مي‌شود، به‌شدت مصرف گاز افزايش پيدا مي‌كند و حتي به بيشتر از ميزان توليد مي‌رسد. روي همين اصل كشور براي عرضه گاز دچار بحران مي‌شود. حالا هر چقدر هم كه هشدار داده شود باز هم حجم توليد نمي‌تواند افزايش چشمگيري داشته باشد.
ولي مگر ما ذخيره گازي نداريم؟
اين هم از مشكلات ديگر صنعت گاز ماست. اگر مي‌خواستيم در چنين شرايطي به شرايط بحراني نرسيم بايد از 67 سال قبل سرمايه گازي در توسعه ميادين گازي و ساخت مخازن ذخيره گازي را شروع مي‌كرديم. چون سرمايه‌گذاري در اين بخش زمانبر و طولاني است.
اگر به خاطر داشته باشيد حدود 15 سال قبل و در سال 86 هم ما چنين سرمايي را در كشور تجربه كرديم كه در آن زمان هم باز گازها قطع شدند و محورهاي مراسلاتي مسدود شدند و كلا كشور با بحران مواجه شد. واقعا چرا نبايد از آن حادثه درس بگيريم و به دنبال افزايش توليد يا ذخيره گازي كشور باشيم؟
اين را بايد از مسوولان ارشد پرسيد. همان‌طور كه گفتم اگر مي‌خواستيم در چنين روزهايي به مشكل برنخوريم و غافلگير نشويم بايد طي چند سال قبل، سرمايه‌گذاري عظيمي را براي توسعه ميادين گازي، افزايش فشار ميادين گازي و ايجاد مخازن ذخاير گاز انجام مي‌داديم. چند سال قبل و در زمان مديرعاملي اوجي - وزير نفت كنوني - در شركت گاز مطالعات جامعي در مورد احداث ذخاير گازي انجام شد. براساس اين مطالعات، 40 ميدان گازي قابليت ايجاد منابع ذخيره‌سازي را داشتند. آن زمان قرار شد كه در 25 ميدان زمينه‌سازي براي ذخيره گاز انجام شود. ولي اين طرح بعد از مدتي متوقف شد. طبيعي است كه وقتي كه سرمايه‌گذاري و برنامه‌ريزي جامعي صورت نگيرد، در روزهاي سرد سال با كمبود و بحران مواجه شويم. از طرفي يكي ديگر از مسائلي كه باعث تشديد بحران گازرساني به نقاط مختلف كشور شده بود، قطع گاز وارداتي تركمنستان به كشورمان بود. همچنين گاز وقتي كه از جنوب كشور به سمت شهرها و استان‌هاي شمال و شمال غرب مي‌رود بيش از هزار كيلومتر را طي مي‌كند. اين خطوط لوله بالاخره يك ظرفيتي را دارند. وقتي‌كه دما به منفي 26-25 درجه مي‌رسد و مصرف گاز به شكل تصاعدي افزايش پيدا مي‌كند، اگر توزيع آن مديريت نشود، ممكن است تعدادي از استان‌هاي شمالي كشور با مشكلاتي مواجه بشوند.
كه اتفاقا با مشكلاتي هم مواجه شدند! درست مثل مشهد و برخي از شهرهاي ديگر خراسان رضوي يا استان‌هاي غربي كشور كه گاز آنها قطع يا به شدت دچار افت فشار شد.
اتفاقا برعكس، از چند روز قبل از آغاز موج سرما تمام همكاران ما در حالت آماده‌باش بودند و به صورت شبانه‌روزي وضعيت گازرساني به نقاط مختلف كشور را رصد و مديريت مي‌كردند. همين مساله باعث شد تا كمترين ميزان قطعي گاز را در كل كشور داشته باشيم؛ يعني اگر هم چند شهر قطعي داشتند سريعا مشكل حل شد. ضمن آنكه ناپايداري گاز در سرشاخه‌هاي خطوط بسيار كم بود و در حال حاضر فقط اگر هم افت فشاري داشته باشيم سريعا همكاران ما در محل حاضر مي‌شوند و آن را رفع مي‌كنند. ولي به هر حال نمي‌توان منكر بروز مشكلاتي در مورد كمبود گاز و قطعي و افت فشار آن در برخي از نقاط كشور بود. ولي اينكه بخواهيم همه تقصيرها را به گردن شركت ملي گاز بيندازيم، بي‌انصافي است. چرا كه هر كارشناسي كه با مقوله گاز و گازرساني آشنا باشد مي‌داند كه با اين حجم توليد گازي كه داريم و افزايش وحشتناك مصرف گاز، مديريت اين وضعيت براي آنكه به بحراني ملي بدل نشود چيزي شبيه شعبده‌بازي و معجزه‌اي است كه مهندسان باتجربه ما موفق به انجام آن شدند و گرنه شايد الان بخش گسترده‌اي از كشور در اين روزها گاز نداشتند. حتي براي امداد‌رساني به استان‌هاي مختلف، استان‌هاي معين تعيين كرديم. مثلا وقتي در گلستان مشكل افت فشار گاز رخ داد، 3-2 اكيپ از تهران به اين استان اعزام شدند. يا از اهواز نيز چند اكيپ به شرق مازندران رفتند.
در اين روزها مگر چقدر كمبود گاز داشتيم؟
براساس آمارهاي موجود توليد روزانه گاز سنگين در كشور چيزي حدود 990 ميليون متر مكعب است درحالي كه قرار بوده برمبناي برنامه‌ريزي‌هاي انجام شده در دولت گذشته اين رقم به يك ميليارد و 200 ميليون مترمكعب برسد ولي عملا اين اتفاق رخ نداده است. البته اين 990 ميليون مترمكعب گاز سنگين معادل 850 ميليون مترمكعب گاز فرآوري شده است.
در روزهاي بحراني گذشته، روزانه چقدر كمبود گاز داشتيم؟
بين 200 تا 250 ميليون مترمكعب.
در چند روز گذشته گفته مي‌شد كه قطع گاز صادر شده از سوي تركمنستان نيز يكي از دلايل مهم بروز بحران كنوني بوده است. سوال اينجاست كه مگر تركمنستان چقدر گاز به ايران مي‌دهد كه قطع شدن آن باعث بروز بحران در شبكه گازرساني كشور مي‌شود؟!
چيزي حدود 5- 4 ميليون مترمكعب در روز.
خب اين رقم كه در برابر حجم 990 ميليون مترمكعبي توليد گاز روزانه كشور بسيار ناچيز است! پس چرا بايد باعث چنان اختلال‌هاي گسترده‌اي در روند گازرساني در كشور شود؟
قطعي گاز تركمنستان باعث شد تا 5 استان خراسان رضوي و شمالي و جنوبي و گلستان تحت تاثير قرار بگيرند.بخصوص آنكه دماي هوا در اين استان‌ها تا منفي 26-25 درجه كاهش پيدا كرد و حتي در فريمان به منفي 28 درجه نيز رسيد كه همين امر باعث تشديد مصرف گاز مي‌شد.
خب مگر تعطيلي‌هاي تهران چقدر مي‌تواند روي كاهش مصرف گاز تاثير داشته باشد؟
تهران غول گاز‌خواري است كه روزانه چيزي حدود 126 ميليون مترمكعب گاز مصرف مي‌كند. تعطيلي‌هاي چند روزه اخير اما باعث شده بود تا اين رقم چيزي حدود 6-5 ميليون مترمكعب كاهش پيدا كند.
شما مدعي هستيد كه تقريبا قطعي گاز خاصي در كشور نداشته‌ايم. ولي اخبار منتشر شده با آنچه شما عنوان مي‌كنيد كاملا متناقض است. مثلا در چند شهر با قطع گاز شرايط مردم به‌شدت بحراني شده بود يا افت فشار در برخي نقاط كشور باعث شده بود تا بسياري از مشاغلي كه با گاز كار مي‌كردند هم كاركردشان با مشكل روبرو شود. مثل نانوايي‌ها كه افت فشار گاز در برخي نقاط كشور باعث تعطيلي تعدادي از آنها و كمبود نان در برخي نقاط شده بود. حتي تا همين روز گذشته هم تربت جام گاز نداشت!
من نگفتم كه قطعي نداشتيم؛گفتم كه قطعي‌هاي موردي و جزيي داشتيم. در برخي از شهرها قطعي‌ها در حد قطع انشعاب 2030 مشترك بوده كه سريع رفع شده است. ضمن آنكه قطعي‌هاي موردي گاز چيز عجيبي نيست و در همه جاي دنيا هم وجود دارد. يعني به دلايل مختلف ممكن است در روز گاز تعدادي از مشتركان قطع شود كه همكاران ما فوري براي رفع آن اقدام مي‌كنند. ولي در حال حاضر قطعي گاز در كشور نداريم.
پس چرا همچنان گاز بخشي از شهر تربت جام قطع است؟
موضوع تربت جام يك مبحث فني دارد. به زبان ساده اين شهر ته خط شبكه گازرساني است. براي همين دچا ر كمبود گاز شده است.
ولي بعد از تربت هم شهرهاي ديگري وجود دارند؛ پس چرا آنها با قطعي گاز مواجه نشده‌اند؟
شهرهاي بعدي جمعيت زيادي ندارند. اما تربت‌جام جمعيت زيادي دارد و در نتيجه مصرف گاز آنها نيز بالاست.
يعني شما مي‌گوييد اخباري كه در مورد تعطيلي نانوايي‌ها و برخي مشاغل ديگر مطرح مي‌شود درست نيست؟
من چنين ادعايي نكردم؛ ولي حقيقتا خبري در اين مورد ندارم.
يعني الان مي‌توانيم اميدوار باشيم كه به قول شما با تلاش كارشناسان شركت ملي گاز ديگر شاهد قطع برق نباشيم؟
ما تمام تلاش‌مان را مي‌كنيم و تمام امكانات‌مان را بسيج كرده‌ايم. ما هم مثل شما؛ اميدواريم كه با شرايطي مواجه نشويم كه دوباره شاهد قطعي گاز باشيم. دعا كنيد.