تعارض منافع و امنيت ساير كشورها با ايران
امنيت و منافع تعدادي از كشورهاي منطقه و جهان با امنيت و منافع جمهوري اسلامي ايران
در تعارض قرار گرفته و اين تعارض بايد از راه ديپلماتيك حل و فصل شود
قاسم محبعلي
كشورهايي مثل عربستان سعودي و شايد امارات متحده عربي كه تهران روابط خوبي با آنها ندارد، طبيعي است كه از وضعيت بحراني سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران خرسند باشند و حتي خودشان بخشي از تلاش‌هايي باشند كه به همراه امريكا، اروپا و اسراييل ايران را هر چه بيشتر در جامعه جهاني منزوي كنند. طبيعي است كه تهران بايد نگران اين باشد كه اين وضعيت هر چه بيشتر باعث تضعيف موقعيت ايران در منطقه و از دست رفتن منافع ملي ايران شود.
سياست خارجي ايران تحت تاثير چند مساله حالت بحراني پيدا كرده و گرفتار وضعيت خاصي شده است. نخستين مساله، موضوع مذاكرات احياي برجام است كه توقف آن باعث تشديد وضعيت بحراني در سياست خارجي ايران شده است. دومين مساله، موضوع سياست خاورميانه‌اي جمهوري اسلامي ايران است، نوع نگاه ايران به مسائل خاورميانه، به مساله موجوديت اسراييل و روابط با كشورهاي عربي عامل ديگر مشكلات در سياست خارجي كشور است. مساله سوم كه به شدت در بحراني شدن سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران تاثير گذاشته، مساله همراهي ايران با روسيه در جنگ اوكراين است كه اروپايي‌ها را به‌طور كامل از ايران دور كرد و در كنار امريكا و اسراييل قرار داد. نهايتا هم مساله اعتراض‌هاي ايرانيان در داخل و خارج از كشور است. اين چند مساله با هم پيوسته است. امكان‌پذير نيست بدون اينكه ما مناسبات‌مان را با امريكا و اروپا بهبود ببخشيم و چهار مساله‌اي را كه نام بردم حل و فصل كنيم، انتظار داشته باشيم كه روابط ما با كشورهاي منطقه بهبود پيدا كند. امنيت منطقه خليج فارس و خاورميانه با امنيت اروپا و امريكا و امنيت بين‌المللي به هم پيوسته است و وقتي كه هر طرفي، چه بين‌المللي و چه منطقه‌اي نگران امنيت باشد، اين مجموعه بين‌المللي براي حفظ امنيت خودش فعال مي‌شود. در حال حاضر به خاطر چهار مساله‌اي كه عرض كردم، امنيت و منافع تعدادي از كشورهاي منطقه و جهان با امنيت و منافع جمهوري اسلامي ايران در تعارض قرار گرفته است و بايد اين تعارض از راه ديپلماتيك حل و فصل شود. اگر اين تعارض از لحاظ ديپلماتيك حل و فصل نشود، شايد شاهد نوع ديگري از راهكارها براي حل و فصل آن باشيم كه قاعدتا هزينه‌هاي بالايي هم براي ما و هم براي طرف‌هاي مقابل خواهد داشت.
به نظر نمي‌رسد كه ايران در منطقه جز حكومت بشار اسد، دوست ديگري داشته باشد. حتي عراق هم اتحاد استراتژيك و راهبردي با امريكا دارد و در تلاش است كه روابط خود را با بقيه كشورهاي عربي هم بهبود ببخشد؛ علاوه بر اين هيچ يك از مسائل باقيمانده حقوقي فيمابين تهران و بغداد، به خصوص مساله معاهده ۱۹۷۵ بين ايران و عراق احيا نشده است. اگر تهران فكر مي‌كند كه دوست منطقه‌اي‌اش در اين شرايط سوريه است كه سوريه خودش در شرايط بحراني قرار دارد و نمي‌تواند كمك حال ايران باشد. اگر قدرت‌هاي ديگر مانند روسيه و چين مدنظر ايران هستند كه روسيه خودش بر اثر اشتباه راهبردي كه ولاديمير پوتين در تجاوز به اوكراين انجام داد، خودش اكنون گرفتار است. چين هم ملاحظات خاص خودش را دارد. سفر اخير ابراهيم رييسي، رييس‌جمهور به چين نشان داد كه چيني‌ها احتياط‌هاي لازمه را دارند. پكن تمام احتياط‌ها را در بيانيه مشتركي كه بين روساي جمهور ايران و چين منتشر شد، رعايت كرد؛ اين بيانيه كاملا با بيانيه‌هايي كه رييس‌جمهور چين با عربستان سعودي و شوراي همكاري خليج فارس امضا كرد، تفاوت‌هاي آشكاري دارد و نوع انتخاب چين را در سياست‌هاي منطقه‌اي‌اش نشان مي‌دهد.