20 ميليون شهروند ايراني ساكن در 167 هزار هكتار بافت فرسوده خطرناك

گروه  اجتماعي

طي هفته‌هاي اخير، مسوولان وزارت راه و شهرسازي در گزارش‌هايي از تعداد محلات حاشيه‌نشين و جمعيت ساكن در بافت فرسوده و ناايمن و خانه‌هاي نيازمند مقاوم‌سازي، آخرين مساحت بافت فرسوده در كشور را 167 هزار هكتار (معادل 20درصد از سطح اراضي كشور) برآورد كرده‌اند. به گفته اين مسوولان، اين مساحت 167 هزار هكتاري، بيش از 6 ميليون و 670 هزار خانوار و معادل 20 ميليون نفر از جمعيت كشور را در خود جاي داده كه به ‌طور مشخص، 10 ميليون نفر از اين جمعيت، در 2 ميليون و 700 هزار بناي ناپايدار واقع در 5500 محله فرسوده ساكن هستند. به استناد گزارش اين مسوولان، شهروندان ايراني ساكن در بافت فرسوده (شامل محلات حاشيه‌اي شهرها و سكونتگاه‌هاي غيررسمي، بافت تاريخي و قديمي شهرها و همچنين سازه‌هاي قديمي و احداث شده به روش غيراصولي و مقاوم‌سازي نشده) درحالي همواره به دليل ناايمن بودن محل سكونت در معرض خطر است كه هم‌اكنون حدود ۳۲ هزار هكتار بافت فرسوده تاريخي در ۲۰۰ شهر، حدود ۶۰ هزار هكتار سكونتگاه غيررسمي در قالب ۱۱۵۳ محله در بيش از ۱۱۰ شهر و حدود ۷۴ هزار هكتار بافت فرسوده (بافت مياني) در ۵۴۰ شهر كشور شناسايي شده است. فروردين امسال، علي بيت‌اللهي؛ عضو هيات علمي مركز تحقيقات راه، مسكن و شهرسازي درباره تهديد فرونشست در پهنه‌هاي فرسوده، تاريخي و سكونتگاه‌هاي غيررسمي استان‌هاي تهران، اصفهان، يزد و كرمان هشدار داد و با ابراز نگراني درباره فاجعه انساني در اين مناطق ناامن به دنبال وقوع حوادث طبيعي از جمله زلزله، اعلام كرد كه ۸۶ هزار هكتار بافت فرسوده، غيررسمي و سكونتگاه ‌غيررسمي (حاشيه شهرها) در معرض تهديد فرونشست زمين قرار دارد و خطر سكونت در اين مناطق، به خصوص در استان‌هاي اصفهان، يزد، كرمان، خراسان رضوي، آذربايجان‌شرقي و تهران بسيار جدي است.  بيت‌اللهي افزود: «براساس داده‌هاي موجود از مجموع نزديك به ۸۸ هزار و ۶۵۰ هكتار بافت فرسوده شهري، حدود ۴۱ هزار و ۲۰۰ هزار هكتار (معادل ۴۷درصد) در معرض خطر فرونشست زمين هستند. در اين ميان، استان‌ اصفهان به جهت وسعت پهنه‌هاي بافت فرسوده، در معرض خطر بيشتري قرار دارد و استان‌هاي يزد، خراسان رضوي، كرمان و آذربايجان‌شرقي در رده‌هاي بعد قرار مي‌گيرند. همچنين از حدود ۵۸ هزار هكتار بافت غيررسمي شهري (سكونتگاه‌هاي غيررسمي و مناطق حاشيه‌نشين) حدود ۲۹ هزار هكتار (معادل ۵۰درصد) در معرض خطر فرونشست زمين قرار دارد كه بيشترين خطر در بافت غيررسمي استان كرمان است و استان‌هاي خراسان‌رضوي، اصفهان و تهران از اين بابت در رده‌هاي بعد قرار مي‌گيرند. علاوه بر اين از مساحت ۳۱ هزار هكتاري بافت‌هاي تاريخي شهري، حدود ۵۲درصد آن در پهنه‌هاي فرونشستي واقع شده كه اين خطر در استان‌هاي خراسان رضوي، اصفهان و يزد شدت بيشتري دارد.»

وضعيت حاشيه‌نشيني، سكونت در  بافت فرسوده  و غيرمقاوم تاريخي در 25 استان كشور 
  استان تهران: ۱۵۹هزار بافت فرسوده در شهر تهران وجود دارد كه ۱۷درصد جمعيت پايتخت ساكن اين مناطق هستند. 
  استان خوزستان: علاوه بر آنكه بافت ۱۲۳ محله در ۱۹ شهر استان خوزستان ناايمن و نيازمند مقاوم‌سازي و بازسازي است، وسعت مناطق حاشيه‌نشين و بافت فرسوده و ناايمن در كلان‌شهر اهواز بيش از 3 هزار هكتار برآورد شده و اين مناطق، جمعيتي بيش از 450 هزار نفر را در خود جاي داده است. 
  استان سمنان: (به استناد اخبار منتشر شده در زمستان 1401) بيش از ۶۱ هزار و 460 نفر در 580 هكتار بافت فرسوده واقع در شهرستان‌هاي شاهرود و ميامي در شرق استان سمنان ساكن هستند. شهرستان‌هاي شاهرود ۴۶۸ هكتار، بسطام ۵۳ هكتار، مجن ۱۴ هكتار، كلاته خيج 5 هكتار، بيارجمند ۱۷ هكتار و ميامي ۲۳ هكتار بافت فرسوده دارند. ۴۷درصد بافت فرسوده و ناكارآمد شاهرود در هسته مركزي شهر قرار دارد.
  استان سيستان و بلوچستان: (تابستان 1393) مساحت بافت‌هاي فرسوده در اين استان 2686 هكتار و بيشترين وسعت بافت فرسوده در شهرهاي زاهدان، زابل، خاش، سراوان، ايرانشهر و چابهار و دلگان است كه بيش از 40درصد جمعيت شهري استان هم ساكن در اين مناطق هستند (به استناد اخبار منتشر شده در زمستان 1397). از مجموع 2618 هكتار بافت فرسوده در 11 شهر استان، 1222 هكتار در شهر زاهدان واقع شده است. 
  استان مازندران: (زمستان 1401) ۱۶۵۰ هكتار از بافت فرسوده استان در شهر ساري قرار دارد. 
  استان البرز: شناسايي 2000 هكتار بافت فرسوده در استان. 1096 هكتار بافت فرسوده در شهر كرج واقع شده درحالي كه 30درصد جمعيت شهر (حدود 300 هزار نفر) در بافت فرسوده شهر ساكن هستند. 
  استان كرمانشاه: 2 هزار هكتار بافت فرسوده و سكونتگاه غيررسمي و تاريخي در اين استان شناسايي شده كه 1228 هكتار، بافت فرسوده و 340 هكتار، بافت تاريخي است. 12درصد مساحت شهر كرمانشاه در بافت فرسوده است درحالي كه 20درصد جمعيت شهر هم در همين منطقه ساكن هستند. 
  استان آذربايجان غربي: 3300 هكتار بافت فرسوده در استان شناسايي شده كه شهرستان اروميه با 417 هكتار بيشترين وسعت بافت فرسوده استان را دارد. در اين استان 8 سكونتگاه غيررسمي در شهرهاي اروميه، سلماس، پيرانشهر، بوكان، مهاباد، نقده، خوي، مياندوآب شناسايي شده كه 437 هزار و 765 نفر در اين مناطق حاشيه‌نشين سكونت دارند و مساحت اين مناطق در مجموع 1761 هكتار برآورد شده است.
  استان چهارمحال و بختياري: بيش از 1820 هكتار بافت فرسوده و سكونتگاه غيررسمي و بافت تاريخي در شهرستان‌هاي شهركرد و بروجن واقع شده است. 
  استان هرمزگان: بيش از 4240 هكتار بافت فرسوده در 9 شهر استان شناسايي شده درحالي كه بيش از 365 هزار نفر در اين مناطق سكونت دارند. بيشترين وسعت بافت فرسوده با مساحت 1372 هكتار در شهر بندرعباس شناسايي شده و شهرهاي ميناب، جاسك، رودان، حاجي‌آباد، بندر لنگه، كنگ، بستك و بندر خمير بابت مساحت بافت فرسوده در رده‌هاي بعد قرار مي‌گيرند. 
  استان اردبيل: بيش از 6 هزار هكتار بافت فرسوده در استان شناسايي شده و بيش از 30 درصد جمعيت استان در بافت فرسوده ساكن هستند. 963 هكتار از بافت فرسوده در شهر اردبيل است علاوه بر اينكه 20 سكونتگاه غير‌رسمي در شهر اردبيل، 12 تا در مشكين‌شهر، 11 تا در پارس‌آباد و 7 سكونتگاه غيررسمي در خلخال وجود دارد. 
  استان ايلام: (زمستان 1401) 1633 هكتار بافت فرسوده در استان شناسايي شده كه 29 درصد جمعيت استان ساكن در بافت فرسوده هستند و بيشترين مساحت بافت فرسوده استان در شهر ايلام است كه 21درصد مساحت كل بافت فرسوده استان را شامل مي‌شود و 46درصد شهر ايلام در اين مناطق سكونت دارند. 
  استان كردستان: (شهريور 1401) بيش از 51درصد جمعيت استان در بافت فرسوده سكونت دارند. 9 شهر استان داراي بافت فرسوده است. 
  استان خراسان جنوبي: بيش از 1070 هكتار بافت فرسوده شهري و سكونتگاه غيررسمي در استان شناسايي شده كه 654 هكتار در شهر بيرجند است و 25 هزار واحد مسكوني در بافت فرسوده اين شهر قرار گرفته است. در شهرهاي نهبندان، قاين، فردوس، بشرويه، سرايان، گزيك، قهستان و خوسف هم بافت فرسوده وجود دارد و مجموع ساكنان بافت فرسوده استان بيش از 103 هزار نفر است. 
  استان خراسان رضوي: (زمستان 1401) حدود 11.5درصد از بناهاي ناپايدار كشور در اين استان واقع شده و مساحت بافت ناكارآمد شهري (فرسوده) در شهرهاي مشهد، نيشابور، سبزوار و تربت‌حيدريه بيش از 5500 هكتار و مساحت سكونتگاه غير رسمي در اين شهرها بيش از 4300 هكتار برآورد شده است. 
  استان خراسان شمالي: (زمستان 1401) بيش از 7300 هكتار بافت فرسوده شهري در اين استان شناسايي شده كه مساحت بافت فرسوده در شهر بجنورد حدود 154 هكتار است و اسفراين و شيروان هم در رده‌هاي بعد قرار مي‌گيرند. 
  استان همدان: 500 هكتار از مساحت شهر همدان، بافت تاريخي و 5 منطقه خضر، حصار، كوي وليعصر، ديزج و قاسم‌آباد، بافت فرسوده است. 
  استان قزوين: (زمستان 1399) 13 محله با وسعت 1438 هكتار به عنوان بافت فرسوده در استان شناسايي شده كه وسعت بافت فرسوده در شهر قزوين به بيش از 500 هكتار مي‌رسد .
  استان قم: وسعت بافت فرسوده شهر قم حدود 1500 هكتار برآورد شده درحالي كه 370 هزار نفر در اين منطقه سكونت دارند و همچنين مساحت سكونتگاه‌هاي غيررسمي در شهر قم هم بيش از 2000 هكتار است. 
  استان كرمان: بيش از 450 هزار نفر از جمعيت استان در 6200 هكتار بافت فرسوده استان ساكن هستند. 
  استان گيلان: مساحت بافت فرسوده، سكونتگاه‌هاي غيررسمي و بافت تاريخي ناايمن در استان بيش از 5300 هكتار برآورد شده كه 2671 هكتار از اين مساحت، بافت فرسوده، 1538 هكتار سكونتگاه غيررسمي و 1137 هكتار بافت تاريخي است. بيشترين بافت فرسوده استان در شهرهاي رشت، لنگرود و انزلي است. 
  استان گلستان: 2800 هكتار در 18 شهر استان در بافت فرسوده واقع شده و مساحت بافت فرسوده در شهر گرگان از باقي شهرها بيشتر است و 54 هزار واحد مسكوني در بافت فرسوده و سكونتگاه‌هاي غيررسمي استان است. 
  استان كهگيلويه و بويراحمد: 677 هكتار بافت فرسوده در استان شناسايي شده كه بيشترين وسعت در شهرهاي ياسوج، گچساران، دهدشت، سوق و سي‌سخت است. بيشترين تعداد سكونتگاه‌هاي غيررسمي استان هم در حاشيه شهرهاي ياسوج و گچساران شناسايي شده علاوه بر اينكه شهر سمغان در دهدشت هم يك منطقه حاشيه‌نشين است. 
  استان اصفهان: 104 شهر استان بافت فرسوده دارد و 14 هزار هكتار از اراضي شهري استان در بافت فرسوده، سكونتگاه‌هاي غيررسمي يا بافت تاريخي ناايمن قرار گرفته است. 
  استان لرستان: 384 هزار نفر از جمعيت استان (34درصد جمعيت استان) در بافت فرسوده سكونت دارند و بيشترين بافت فرسوده در شهرهاي خرم‌آباد، بروجرد، ازنا و پلدختر شناسايي شده است.