درخواست رييس انجمن صنفي مرمتگران براي توقف مرمت «برج طغرل»
نگراني كارشناسان و دوستداران ميراث فرهنگي بابت آسيب به يكي ديگر از بناهاي تاريخي كشور
گروه اجتماعي| به دنبال آغاز مرمت برج طغرل، رييس انجمن صنفي مرمتگران كشور خواستار توقف مرمت اين بناي تاريخي شد و علت اين درخواست را «غير اصولي بودن مرمت» عنوان كرد.
فتح‌الله نيازي در گفت‌وگو با ايسنا گفت كه براي مرمت اصولي اين بناي 900 ساله بايد پژوهش‌هايي صورت مي‌گرفت تا آسيب‌هاي عمده برج مشخص شده و سپس، مرمت بر پايه شناسايي آسيب‌ها آغاز شود كه به نظر مي‌رسد هيچ پژوهشي در اين زمينه انجام نشده است.
نيازي با تاكيد بر اينكه «برج طغرل رطوبت صعودي دارد» با انتقاد از وزارت ميراث فرهنگي بابت تشكيل نشدن كميته فني گفت: «از طريق مناقصه، مرمت يك اثر نفيس را به پيمانكاري سپرده‌اند كه سوابق مرمت ندارد و معمار و باستان‌شناس است. وقتي يك معاينه ساده در اين اثر نفيس انجام نشده و مرمت بدون داشتن طرح در حال انجام بوده، مشخص است چه فاجعه‌اي در انتظار برج طغرل خواهد بود و لازم است هر چه سريع‌تر اين شيوه مرمت متوقف شود تا بنا آسيب‌شناسي شود. ما اين مطالبه را، تا پيش از آنكه فاجعه‌اي رخ دهد، از طريق وزير ميراث فرهنگي پيگيري خواهيم كرد.»
هفته گذشته، خبرگزاري ايسنا در گزارشي نوشته بود: «در ميانه تيرماه ۱۴۰۲ رييس اداره ميراث فرهنگي شهرستان ري خبر داد كه برج طغرل براي حفاظت و استحكام‌بخشي بنا به كمك هنرمندان و صنعتگران شاخص مرمت مي‌شود، اما بررسي‌هاي ميداني از برج طغرل، حاكي از اين است كه مرمت برج را چند كارگر ساده در حالي انجام مي‌دهند كه ناظر اداره ميراث فرهنگي اغلب در محل حضور ندارد.مرمت نماي خارجي برج در حالي انجام مي‌شود كه رطوبت به ديوار داخلي برج طغرل بيشتر نفوذ كرده و سطح گسترده‌تري را فرا گرفته است. آثار فرونشست به وضوح در محوطه برج ديده مي‌شود. به كارگرها درباره مرمت داخل برج هنوز تكليفي نشده است، آنها فقط مي‌دانند قرار است آجرهاي نماي بيروني برج را تا بالا مستحكم و ترميم كنند.گفته شده كه مرمت برج طغرل به همان پيمانكاري سپرده شده كه سابق بر اين، مرمت دژ ۲۳۰۰ ساله رشكان در شهر ري را انجام داده است؛ مرمتي غيراصولي و ناهمخوان كه چهره دژ ۲۰۰۰ ساله را مخدوش و صداي اعتراض بسياري از كارشناسان و متخصصان را هم بلند كرد.»
برج آرامگاه طغرل كه از آثار برجاي مانده از دوران سلجوقيان است، در شرق آرامگاه ابن بابويه در شهرري واقع شده و سال 1310 با شماره 147 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است .
اين بار اول نيست كه مرمت غيراصولي بناهاي تاريخي موجب اعتراض فعالان و دوستداران و كارشناسان ميراث فرهنگي مي‌شود. تير ماه پارسال، انتشار تصاويري از گنبد مسجد جامع اصفهان؛ بزرگ‌ترين گنبد كاشيكاري مسجد جهان نشان داد كه در جريان مرمت اين بناي تاريخي 400 ساله، فشار وزن داربست‌هاي نصب شده بر اطراف گنبد، باعث شده كه در بخش‌هايي از گنبد، فرورفتگي ايجاد شود كه بر اثر همين آسيب، قرينگي گنبد از بين رفته و در سطح بيروني گنبد، اعوجاج ايجاد شده و شدت آسيب در حدي است كه قرينگي دو نيمه گنبد برهم خورده است. اين آسيب، تنها نتيجه مشهود مرمت گنبد نبود. در تصاوير منتشر شده، چين خوردگي‌هايي بر سطح گنبد قابل مشاهده بود ضمن آنكه كاشي‌كاري‌هاي جديد هم با نقش گنبد قرينه همخواني نداشت. به دنبال انتشار اين تصاوير، محمد بهشتي، رييس اسبق سازمان ميراث فرهنگي هشدار داد كه «اين خطر وجود دارد كه اثر تاريخي كشورمان در زمره آثار جهاني در معرض خطر قرار بگيرد و اين رخداد يك آبروريزي براي كشور خواهد بود، چون وقتي اثري در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شود هر رفتار و فعل و انفعالاتي كه در آن اثر انجام مي‌شود بايد همخوان با ضوابط و قوانين جهاني يونسكو باشد.»
سال 1399 هم بعد از پايان مرمت گنبد مسجد شيخ لطف‌الله، معلوم شد كه سطح بيروني گنبد مسجد، دورنگ شده است.
علاوه بر اينها، پارسال و بعد از انتشار تصاوير گنبد مسجد جامع و پس از آنكه وزير ميراث فرهنگي هم نسبت به اين اتفاق واكنش نشان داد و خواستار بررسي هر چه سريع‌تر و رفع مشكلات و آسيب‌هاي مرمتي شد، مديركل ميراث فرهنگي اصفهان بعد از ابراز نگراني بابت تاثيرات منفي مرمت غير اصولي بناهاي تاريخي اعلام كرد كه آسيب‌هاي مشابهي هم در جريان مرمت گنبد سلطانيه زنجان ايجاد شده است.
بهمن پارسال جامعه باستان‌شناسي ايران با اعتراض به شيوه مرمت دژ 2300 ساله «رشكان» با صدور بيانيه‌اي نسبت به «اصالت‌زدايي ميراث فرهنگي و تاريخي ايران» هشدار داد. در بخشي از متن اين بيانيه آمده بود: «مرمت بناي دو هزارساله با مصالح ناهمخوان و ناهمگن و استفاده از سنگ و سيمان! آن هم در دل پايتخت و نه گوشه‌اي دوردست. آشكارا دانش و تخصص به بازي گرفته مي‌شود. مديريت، نظارت، ارزيابي و پاسخگويي هم كه وجود ندارد. اتفاقي كه به تدريج به روندي عادي در تشكيلات ميراث فرهنگي ايران تبديل شده است.»