مهدي بيك‌اوغلي
با گذشت بيش از 24ساعت از آغاز موعد رسمي احراز صلاحيت‌ها، آرام آرام از روز شنبه سايه‌روشن‌هاي ردصلاحيت‌ها بيشتر نمايان شد. جدا از نمايندگان فعلي مجلس دامنه وسيعي از چهره‌هاي سياسي ميانه‌رو و اصلاح‌طلب ديروز در ليست رسمي ردصلاحيت‌ها قرار گرفتند. مهم‌ترين نامي كه در ساعات ابتدايي روز شنبه خبر از ردصلاحيت خود داد، علي مطهري، نايب‌رييس مجلس دهم و فرزند آيت‌الله مرتضي مطهري يكي از بزرگان انقلاب بود.
علي مطهري ديروز در جريان گفت‌وگو با «اعتماد» ضمن تاييد ردصلاحيت خود گفت: «حدود ساعت 2بعدازظهر شنبه بود كه از ردصلاحيت خود مطلع شدم. متوليان اعلام كردند ردصلاحيت من به استناد بند ۲ و ۴ ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس انجام شده است.» مطهري در پاسخ به اين پرسش كه آيا روند اعتراض به اين ردصلاحيت را دنبال مي‌كنيد؟ گفت: «هنوز رسما تصميم نگرفته‌ام، فكر مي‌كنم و بعد تصميم مي‌گيرم.» او در پاسخ به پرسش ديگري در اين زمينه كه روند بررسي صلاحيت‌ها براي مجلس دوازدهم را چگونه ارزيابي كرديد؟ گفت: «احتمالا در آينده طي مصاحبه‌اي به اين موضوع مي‌پردازم. فعلا قصد مصاحبه ندارم.»
پس از علي مطهري ساير اسامي ردصلاحيت شده هم يكي يكي از راه رسيدند؛ چهره‌هايي چون «دكترمسعود پزشكيان»، «دكتر محبوب حضرتي»، «علي باقري» معاون وزير كشور در دولت اصلاحات، «سيدفريد موسوي» عضو فراكسيون اميد مجلس دهم، «جعفرزاده ايمن‌آبادي»، «محمدعلي نمازي» عضو حزب كارگزاران، «مهدي شيرزاد»، «ميترا جلوداري» همگي از حزب اتحاد ملت، «سجاد سالك» از حزب ندا، «پيام فيض» از حزب اراده ملت و... بخشي از نام‌هايي بودند كه اسامي آنها ذيل ردصلاحيت شده‌ها قرار گرفت. هر چند از گوشه و كنار برخي شايعات درباره ردصلاحيت چهره‌هاي اصولگرايي چون حميد رسايي و... هم شنيده مي‌شود، اما واقع آن است كه اغلب چهره‌هاي ردصلاحيت شده از اردوگاه اصلاح‌طلبي و ميانه‌رو هستند. رويكردي كه باعث گسترش اين زمزمه شد كه ديدگاه‌هاي جناحي و سياسي در روند احراز صلاحيت‌ها در هيات‌هاي اجرايي روند غالب بوده است.
پليس خوب؛ پليس بد
پس از تكميل شدن نسبي پازل ردصلاحيت‌ها بسياري از تحليلگران به دنبال رمزگشايي از آينده روند احراز صلاحيت‌ها هستند. احتمالات مختلفي از سوي تحليلگران درخصوص روند كلي بررسي صلاحيت‌ها مطرح مي‌شود. احتمال نخست) برخي پيش‌بيني مي‌كنند رويكردهاي سلبي در روند بررسي صلاحيت‌ها در هيات‌هاي نظارت هم ادامه خواهد داشت و شوراي نگهبان و هيات‌هاي نظارت، تيغه تيز ردصلاحيت‌ها را متوجه معدود چهره‌هاي باقيمانده در طيف‌هاي اصلاح‌طلب و ميانه‌رو خواهند كرد. در عين حال برخي افراد متقاضي كسب كرسي نمايندگي از احزاب اصولگرا و جناح راست هم ردصلاحيت مي‌شوند تا درنهايت نهادهاي نظارتي اعلام كنند، تيغه تيز ردصلاحيت‌ها همه جناح‌هاي كشور را دربر‌گرفته است.
احتمال دوم) دسته ديگري از تحليل‌ها هم مبتني بر اين استدلال كلي است كه شوراي نگهبان، تلاش مي‌كند ديدگاه هيات‌هاي اجرايي را تاييد كرده و جز برخي موارد خاص، ديدگاه هيات‌هاي اجرايي درخصوص صلاحيت‌ها را تاييد كرده و تغييري در استعلامات پنج‌گانه نمي‌دهد.
احتمال سوم) اما يكي ديگر از پيش‌بيني‌ها مبتني بر نظريه پليس خوب، پليس بد مطرح مي‌شوند. گروهي از تحليلگران معتقدند در اين انتخابات شوراي نگهبان تلاش خواهد كرد، لباس پليس خوب را به تن كرده و با ديدگاهي ايجابي، روند بازگشت برخي ردصلاحيت‌شدگان به عرصه انتخابات را فراهم سازد. مبتني بر اين مدل تحليلي، شوراي نگهبان، زمينه بازگشت برخي اسامي برجسته به انتخابات را فراهم مي‌كند تا درنهايت افكار عمومي با اين ذهنيت كه گشايشي نسبي در روند احراز صلاحيت‌ها ايجاد شده مهياي حضور در انتخابات شوند. هر چند اين تحليل به اعتقاد بسياري از فعالان سياسي خوش‌بينانه است، اما براي خود طرفداراني دارند، اما اغلب تحليل‌ها حاكي از تداوم پياده كردن فعالان سياسي اصلاح‌طلب و ميانه‌رو از قطار انتخابات است.
استنادات قانوني ردصلاحيت‌ها كدام است؟
اغلب ردصلاحيت‌ها مبتني بر ماده 33 و 31 قانون جديد انتخابات است؛ قانوني كه در زمان تصويب با انتقادات و اعتراضات فراواني مواجه شد و بسياري از كارشناسان اجراي آن را باعث شكل‌گيري مناقشات بسياري دانستند. اما ماده 33 قانون جديد انتخابات كه محور بسياري از ردصلاحيت‌هاست، شامل 13 بند كلي و يك تبصره است. اغلب ردصلاحيت‌ها ذيل اين بندها اجرايي شده است. به عنوان نمونه در بند 4 ماده 33 آمده: «كساني كه به جرم اقدام عليه امنيت داخلي و خارجي جمهوري اسلامي ايران محكوم شده‌اند» نمي‌توانند در انتخابات شركت كنند و صلاحيت آنها احراز نخواهد شد. در ماده 31 قانون جديد انتخابات هم به شرايط انتخاب‌شوندگان اشاره شده است. اين ماده شامل 10بند است؛ بند 1 اين ماده «اعتقاد و التزام عملي به اسلام» است. در بند 2 «التزام عملي به نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران» و بند 4 «ابراز وفاداري به قانون اساسي و اصل مترقي ولايت مطلقه فقيه» است. اغلب ردصلاحيت‌ها مبتني بر اين مواد و بندهاي ذيل آن صورت گرفته است.
روند پيگيري شكايات چگونه خواهد بود؟
همزمان با انتشار اسامي ردصلاحيت‌شدگان موضوع چگونگي پيگيري اعتراض به روند ردصلاحيت‌ها هم در فضاي عمومي جامعه گرم شد. وزارت كشور طي بيانيه‌اي اعلام كرد: به استناد تبصره ماده ۶۱ قانون انتخابات و در راستاي رعايت حقوق داوطلبان مجلس شوراي اسلامي، اشخاصي كه صلاحيت آنها در هيات‌هاي اجرايي مراكز حوزه‌هاي انتخابيه، مورد تاييد قرار نگرفته يا احراز نشده، مي‌توانند به مدت چهار روز از تاريخ ۲۱ آبان ماه ۱۴۰۲ تا ۲۴ آبان ماه ۱۴۰۲ از ساعت ۸ تا ۱۸ تنها از طريق مراجعه به نشاني الكترونيكي Keshvar.moi.ir اعتراض خود را به صورت مستدل ثبت كنند. با پايان مهلت بررسي صلاحيت داوطلبان ورود به مجلس دوازدهم همان‌گونه كه مراجع رسمي اعلام كردند نتيجه صلاحيت اين افراد براي آنان ارسال و ابلاغ خواهد شد.
به گفته اسلامي، رييس ستاد انتخابات كشور اين روند تا 20 آبان ادامه خواهد داشت و نتايج اعلام مي‌شود.همچنين براساس اطلاعيه شماره 2 هيات نظارت بر انتخابات معترضان به نتيجه بررسي مي‌توانند ظرف چهار روز اعتراض خود را به صورت مستدل ثبت كنند. از روز ۲۵ آبان رسيدگي به صلاحيت داوطلبان توسط هيات نظارت استان با كسب نظر از هيات مركزي نظارت بر انتخابات آغاز
مي‌شود.
چند نفر در تهران تاييد صلاحيت شدند؟
براساس بيانيه فرمانداري تهران، تمامي نمايندگان فعلي تهران براي انتخابات دوره دوازدهم تاييد صلاحيت شده‌اند. جدا از اين اسامي اما بسياري از نمايندگان تهران در دوره‌هاي قبلي مجلس ردصلاحيت شده‌اند.
چهره‌هايي چون سيد فريد موسوي، علي مطهري و... در گفت‌وگوهاي جداگانه‌اي از ردصلاحيت خود خبر دادند.
علي مطهري، نماينده ادوار مجلس در گفت‌وگو با «اعتماد» اعلام كرد كه نامه ردصلاحيت خود را ظهر روز شنبه دريافت كرده است. نايب‌رييس مجلس در دوره دهم افزود كه در نامه ردصلاحيتش آمده كه به استناد بند ۲ و ۴ ماده ۳۱ قانون انتخابات مجلس اين اقدام انجام شده است. او با تاكيد بر اينكه اعتراض خود را در سامانه ثبت خواهد كرد، گفت: تصور مي‌كردم كه در مراحل بعدي ردصلاحيت شوم، اما ردصلاحيت از سوي هيات‌هاي اجرايي را پيش‌بيني نمي‌كردم. علي باقري، فعال سياسي اصلاح‌طلب و عضو جبهه اصلاحات در گفت‌وگو با «اعتماد» از دريافت نامه ردصلاحيت خود توسط هيات‌هاي اجرايي خبر داد.
وي علت ردصلاحيت خود را استناد بند ۳ ماده ۳۳ در مورد عضويت در گروه‌هاي غيرقانوني عنوان كرد.محمدرضا خباز، عضو حزب اعتماد ملي و فعال سياسي اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با ايلنا درباره نتيجه بررسي صلاحيت خود در هيات‌هاي اجرايي گفت: صلاحيت من طبق استناد به بند ۲ ماده ۳۱، به دليل عدم التزام به نظام مقدس جمهوري اسلامي رد شده است.
جدول مراحل اجراي انتخابات مجلس شوراي اسلامي به شرح زير است:
۱۹ آبان تا ۲۰ آبان: ابلاغ مراتب عدم تاييد يا عدم احراز به داوطلبان
۲۱ آبان تا ۲۲ آبان: درخواست كتبي داوطلبان مبني بر دريافت دلايل عدم تاييد يا عدم احراز به هيات اجرايي
۲۳ آبان تا ۲۶ آبان: ابلاغ دلايل به داوطلب توسط هيات اجرايي با رعايت قانون
۲۱ آبان تا ۲۴ آبان: شكايت داوطلباني كه صلاحيت آنان در هيات اجرايي مورد تاييد قرار نگرفته به هيات نظارت استان ارسال می‌شود.
۲۵ آبان تا ۱۴ دي: رسيدگي به صلاحيت داوطلبان توسط هيات نظارت استان با كسب نظر از هيات مركزي نظارت بر انتخابات
آخرين پايش «اعتماد» از ليست افراد ردصلاحيت شده به شرح ذيل است:
1- علي مطهري، نماينده ادوار
2- اسماعيل گرامي‌مقدم
3- مسعود پزشكيان
4- محبوب حضرتي
5- محمدرضا خباز
6- غلامرضا نوري‌قزلجه
7- علي باقري، فعال سياسي اصلاح‌طلب
8- جلال محمودزاده
9- عليرضا منادي، نماينده تبريز
10- جليل رحيمي‌جهان‌آبادي، نماينده تربت‌جام
11- محمدعلي نمازي، حزب كارگزاران
12- احمد عليرضابيگي
13- هدايت خادمي
14- زهرا شيخي، نماينده اصفهان
15- سميه محمودي، نماينده اصفهان
16- سيد ناصر موسوي‌لارگاني
17- رحمت‌الله فيروزي‌پور، نماينده نطنز
18- رجب رحماني، نماينده تاكستان
19- احمد رسولي‌نژاد، نماينده دماوند و فيروزكوه
20- محمد خدابخشي، نماينده اليگودرز
21- مصطفي نخعي، نماينده نهبندان و سربيشه
22- جليل مختار، نماينده آبادان
23- اله‌وردي‌دهقاني، نماينده ورزقان
24- غلامعلي جعفرزاده ايمن‌آبادي
25- علي رضايي، نماينده كنگاور
26- محسن زنگنه، نماينده تربت‌حيدريه
27- اكبر احمدپور، نماينده خواف
28- وحيد شيباني، حزب اعتمادملي
29- مهدي شيرزادي، اتحادملت
30- پيام فيض، حزب اراده ملت
31- ميترا جلوداري، اتحاد ملت
32- سجاد سالك، حزب ندا
33- سيد فريد موسوي، حزب اتحاد ملت
34- كامبيز مهدي‌زاده
35- عادل نجف‌زاده، نماينده خوي
36- هاجر چناراني، نماينده نيشابور
37- اردشير مطهري، نماينده گرمسار
38- سيد محمد مولوي، نماينده آبادان
39- محمدكعب عمير، نماينده شوش
40- شريعتي، نماينده سابق بهبهان در مجلس
41-احمدتنوری،حزب اراده ملت
42- غلامحيدر ابراهيم باي‌سلامي
43- احسان مازندراني
44- علی سبحانی فر
45-سید علی آقازاده
46-حبیب اله خجسته پور
ازآنجایی که روز نامه اعتماد «صدای بی‌صدایان » است ازتمام کسانی که صلاحیت شان احراز نشده یا رد صلاحیت شده‌اند نام خود را با ذکر موارد قانونی اعلام شده برای ما بفرستند