همزمان با انتشار گزارش نيويورك‌تايمز درباره آگاهي اسراييل از حمله حماس مطرح شد
نتانياهو در جست‌وجوي قرباني
محسن برهاني
رهبري نظامي اسراييل پس از افشاگري رسانه‌هاي اسراييلي و نيويورك تايمز مبني بر اينكه گزارش‌هاي اطلاعاتي در مورد حمله بزرگ حماس ناديده گرفته شده تحت فشار بسياري قرار گرفته است. براساس گزارش‌هاي ادعايي منتشر شده، ارتش اسراييل نسخه‌اي از يك طرح جنگي را به دست آورد كه در قالب آن حماس حمله 7 اكتبر خود را برمبناي آن طراحي كرده بود، اما افسران به اشتباه تصور كردند كه حماس قادر به اجراي چنين طرحي نخواهد بود. همزمان يكي از فرماندهان نيز هشدار زيردستان خود مبني بر اينكه اين گروه در حال اجراي تمرينات براي اجرايي كردن چنين طرحي هستند را رد كرده است. حال بيش از هر زمان ديگر گمانه‌زني‌ها در باب استعفاي روساي جنگي و امنيتي كابينه اسراييل به واسطه چنين رسوايي افزايش يافته است.
آتش زير خاكستر
حاميان بنيامين نتانياهو در تلاش‌اند تا از گزارش‌هاي منتشر شده در باب قصور نيروهاي نظامي و اطلاعاتي به نفع «بي‌بي» استفاده كنند؛ اشتباهي كه بدترين شكست امنيتي در 50 سال گذشته را براي اين بازيگر رقم زده است.
تحليلگران معتقدند از ساعات آغازين حمله ۷ اكتبر كه حدود ۱۲۰۰ نفر كشته بر جاي گذاشت و به ربوده شدن حدود ۲۴۰ نفر ديگر نيز منجر شد، براي اسراييلي‌ها آشكار شده كه چنين حمله‌اي نتيجه شكست فاجعه‌بار ساختار اطلاعاتي اين بازيگر بوده است. با اين حال، آن‌گونه كه نيويورك تايمز نوشته، افشاگري‌ها بلافاصله منجر به اعتراضات عمومي بزرگي نشد؛ چون جنگ هنوز ادامه دارد و بسياري از اسراييلي‌ها بر حفظ جبهه‌اي متحد و واحد عليه حماس متمركز هستند. بسياري از اسراييلي‌هاي يهودي‌تبار نيز تمايلي به سرزنش ارتش ندارند، نهادي به ادعاي اين گروه افتخارآميز كه براي هويت آنها اهميت دارد؛ اكثر اسراييلي‌هاي يهودي‌تبار به عنوان يك سرباز وظيفه در ارتش خدمت مي‌كنند و اين نهاد را پروژه ملي مقدس مي‌دانند كه ماهيتش براي دفاع از سرزمين‌هاي اشغالي ضروري است. نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد كه حتي پس از وقوع حمله، اعتماد به ارتش همچنان بالاست. يك نظرسنجي كه در اواسط ماه اكتبر انجام شد نشان داد كه ۸۷درصد از يهوديان اسراييلي گفتند كه به ارتش اسراييل اعتماد دارند. اران اتزيون، معاون سابق مشاور امنيت ملي، گفت: اين شوك هنوز زمينه‌ساز اعتراض عمومي گسترده عليه رهبران سياسي و نظامي اسراييل ازجمله نتانياهو تبديل نشده است. اتزيون افزود: گول اين سكوت را نخوريد، خشم بسيار است، فقط بايد صبر كنيم تا ببينيم چه زماني شعله‌ور خواهد شد؛ معترضين بر اين باورند كه اول مي‌جنگيم و سپس به خيابان‌ها مي‌رويم. در همين راستا گروهي از ناظران مي‌گويند، خشم عمومي از ارتش به دليل پذيرش اشتباهات خود نسبت به نتانياهو كمرنگ شده است، اما نخست‌وزير گفته كه پس از پايان جنگ بايد به سوالات پاسخ دهد، هنوز مسووليت هيچ‌گونه شكستي را نپذيرفته است.
ارتش به تكاپو افتاد!
در مقابل، آهارون هاليوا، رييس اطلاعات نظامي اسراييل، در بيانيه‌اي كه ۱۰ روز پس از حمله منتشر شد، اعلام كرد كه مسووليت كامل اين شكست را برعهده گرفته است. پس از انتشار افشاگري‌هاي مربوط به آگاهي ارتش نسبت به طرح ادعايي حمله حماس، هرتزل لوي، رييس ستاد ارتش، وعده تحقيقات اساسي و عميق را داده است.
ژنرال لوي در يك سخنراني گفت: ارتش اسراييل و نهاد داخلي آن يعني اداره اطلاعات نظامي در حوادث ۷ اكتبر شكست خوردند. من از زمان شروع اين جنگ تاكنون هيچ فرمانده‌اي در ارتش نديدم كه احساس مسووليت سنگيني نسبت به اين قضيه نداشته باشد. تحقيقات و گزارش نيويورك تايمز براساس داده‌هاي رسانه‌هاي اسراييلي تنظيم شد، رسانه‌هايي كه با استناد به گزاره‌هاي مختلف بر آگاهي نهادهاي اطلاعاتي-امنيتي و نظامي از پلن حماس تمركز كرده‌اند. همزمان تحليلگران نيز در اوايل سال جاري در باب حمله احتمالي اين گروه فلسطيني هشدار داده بودند. نيويورك تايمز به اين اطلاعات دسترسي پيدا كرد و آنها را با جزييات بيشتري شرح داد. اين نشريه همچنين يك رشته ايميل رمزگذاري شده را مورد ارزيابي قرار داده، ايميل‌هايي كه در قاب محتوايي‌شان، مقامات نظامي درباره اهميت اين طرح‌ها رايزني داشتند.
زمان تسويه‌حساب نيست!
بني گانتز، وزير دفاع سابق كه پس از شروع جنگ به كابينه اضطراري پيوست، بر اين مساله تاكيد كرد كه بايد مسووليت‌پذيري در باب حمله حماس را به آينده موكول كنيم. گانتز در اين زمينه گفت: زماني براي انتقاد و زماني براي بررسي وجود خواهد داشت. اكنون ما بايد بجنگيم و پيروز شويم. دولت ايالات‌متحده نيز در تلاش است تا فشار بر رهبري اسراييل را كاهش دهد. آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه، روز جمعه در يك جلسه توجيهي گفت كه فرصت زيادي براي گزارش كامل آنچه در ۷ اكتبر اتفاق افتاده وجود دارد. در حال حاضر، تمركز بر اين است تا مطمئن شويم كه اين اتفاق ديگر تكرار نمي‌شود.
در جست‌وجوي هم‌گناه
با اين وجود، درحالي كه نتانياهو و ديگر رهبران سياسي در انتظار انجام تحقيقات پس از جنگ هستند، حاميان «بي‌بي» از اشتباهات ارتش براي پاك كردن اسم نخست‌وزير استفاده كرده و قسمتي از تقصير‌ها را نيز بر گردن رييس اطلاعات نظامي، يعني هاليوا انداخته‌اند.
اوايل جنگ، نتانياهو با گفتن اينكه رهبران نظامي در مورد حمله قريب‌الوقوع حماس به او هشدار نداده‌اند، تلاش كرد تا انتقادات از رهبري‌اش را با انتشار پست در شبكه‌هاي اجتماعي منحرف كند؛ همان پستي كه به دليل انتقادات گسترده مجبور شد آن را حذف كرده و از موضع‌گيري‌اش عقب‌نشيني نمايد. تحليلگران مي‌گويند كه تلاش‌هاي نتانياهو و حاميانش جهت انداختن توپ در زمين ارتش و نهادهاي اطلاعاتي نتيجه‌اي معكوس داده و موجب شده تا انتقاد از نظاميان كاهش يابد. همزمان منتقدان نخست‌وزير اجازه نمي‌دهند كه نتانياهو به هيچ طريقي از پاسخگويي در اين باره شانه خالي كند. بن كاسپيت، زندگينامه‌نويس و منتقد نتانياهو، اين هفته در يك روزنامه راستگرا نوشت: انتشار گزارش محرمانه نمي‌تواند از نتانياهو سلب مسووليت كند. او افزود: «بي‌بي» نخست‌وزير است و مسووليت اصلي امنيت را برعهده دارد. او شخصا در ده‌ها مورد بر اين مساله تاكيد كرده است.»
قرباني كيست؟
برخي تحليلگران سياسي پيش‌بيني مي‌كردند كه هاليوا، رييس اطلاعات نظامي، يكي از كساني است كه در انتها بهاي اين شكست را بپردازد. يوسي يوشوا، خبرنگار نظامي يديعوت اخرونوت، يك روزنامه اسراييلي ميانه‌رو، پيش‌بيني كرده كه هاليوا، بلافاصله پس از جنگ لباس نظامي را از تن خود درمي‌آورد.
يوشوا افزود: ارتش اسراييل بايد صراحتا از خود بپرسد كه چگونه با پيشداوري‌شان، چشمان خود را روي هشدارها بستند. به گفته تامير هيمن، رييس سابق اطلاعات نظامي، پس از جنگ اعراب و اسراييل در سال ۱۹۷۳، زماني كه مصر و سوريه حمله غافلگيركننده‌اي را آغاز كردند، بخشي از ساختار اطلاعات نظامي اسراييل نقش وكيل مدافع شيطان را به عهده گرفت، يعني نقش مخالف و منتقد را بازي كرد. وظيفه اين گروه به چالش كشيدن باور‌هاي رايج در داخل سازمان اطلاعاتي بود؛ اما در ۷ اكتبر آن بخش قطعا شكست خورده است. هيمن در يك گفت‌وگوي عمومي كه توسط موسسه مطالعات امنيت ملي، يك گروه تحقيقاتي در تل‌آويو پخش شد، مدعي شد، براساس ارزيابي‌ها، اشتباه فاحشي رخ داد؛ تصور بر اين بود كه حماس قادر به اجرايي كردن چنين طرحي نيست. او همچنين افزود: در آينده اختلافات، اتهامات، انتقادات و تقسيم‌بندي‌هاي زيادي وجود خواهد داشت كه نمي‌توان از آنها اجتناب كرد.