چرا آتش‌بس موقت تمديد نشد؟
معناي بازگشت اسراييل و مقاومت فلسطيني به جنگ
منصور براتی
آتش‌بس موقتي كه ميان اسراييل و گروه‌هاي مقاومت فلسطين برقرار شده بود، نهايتا پس از 7 روز به پايان رسيد و دو طرف درگيري‌ها را ازسر گرفتند. اين آتش‌بس موقت از روز 24 نوامبر تا اول دسامبر را دربر گرفت و درحالي كه برخي تلاش‌ها براي تمديد آن از سوي قطر و ايالات‌متحده امريكا در جريان بود، دوطرف به توافق نرسيده و از صبح دوم نوامبر درگيري‌ها مجدد آغاز شد.
شرايط ميدان نبرد به خوبي نشان مي‌دهد، انتظار تبديل شدن اين وقفه به يك آتش‌بس طولاني از ابتدا غلط و مبتني بر پيش‌فرض‌هايي نادرست بوده است. مشابه همين تحليل‌ها در 21 روز نخست جنگ (تا پيش از 28 اكتبر) نيز مطرح مي‌شد و برخي تحليلگران با اطمينان مدعي بودند اسراييل به غزه حمله زميني نمي‌كند! بي‌درنگ پس از بروز وقفه 4 روزه و در پي دو مرحله تمديد آن نيز تحليل‌هاي زيادي با اين درون‌مايه در فضاي مجازي و برخي رسانه‌ها منتشر شد كه اين وقفه ناشي از ضعف رژيم اسراييل است و ارتش اسراييل توانايي تداوم حملات را ندارد و لذا همين آتش‌بس موقت رفته‌رفته به يك آتش‌بس طولاني مبدل خواهد شد.
اما پرواضح است كه ارتش اسراييل در شرايط كنوني قطعا حاضر به ترك جنگ نيست. درباره چرايي‌اش بايد گفت: علت اين امر عدم دستيابي به اهداف استراتژيك اسراييل در جريان فاز نخست جنگ در طول 48 روز اول آن بوده است. در روز نخست جنگ نتانياهو سه هدف اصلي براي اسراييل در اين نبرد برشمرد؛
اول: پاكسازي شهرك‌هاي اسراييلي از حضور و نفوذ نيروهاي زميني فلسطيني،
دوم: وارد كردن يك ضربه و آسيب بزرگ به حماس و سوم جلوگيري از ورود طرف‌هاي ثالث به جنگ!
اگرچه بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسراييل و يواو گالانت، وزير دفاع اين رژيم در ادامه جنگ بارها «ازبين بردن حماس» را هدف اصلي خود خواندند، اما پرواضح بود كه نابودي حماس اگر غيرممكن نباشد، بسيار دشوار است و راهكار نظامي اگرچه شايد شرط لازم براي آن باشد، اما شرط كافي براي تضعيف جدي حماس يك فرآيند سياسي است به سوي احياي راهكار دو دولتي با شراكت تشكيلات خودگردان؛ گزينه‌اي كه در حال حاضر اساسا روي ميز نيست. به نظر مي‌رسد اسراييل حتي در شمال نوار غزه نيز در فاز نخست جنگ (تا پيش از آتش‌بس موقت) به همه اهداف خود نرسيد كه بخواهد تن به توقف جنگ بدهد. هدف اصلي كه اسراييلي‌ها اعلام كردند نابودي حماس بود، اما نه تنها حماس نابود نشده بلكه قدرت عملياتي خود را حفظ كرده و در اين روزهايي كه غزه دچار تلفات زياد انساني و مادي شده، نشانه‌اي دال بر اينكه حماس آسيب قابل‌توجهي ديده باشد، نداريم. حال اينكه نشانه‌ها چه مي‌توانند باشند، به طور مثال اينكه تا به امروز ما شاهد اين هستيم كه «موشك‌هاي حماس تا شهرهاي مختلف رژيم صهيونيستي مي‌رسد» و عمليات‌هاي حماس عليه اسراييل ادامه دارد. در آخرين روزهاي پيش از اعلام آتش‌بس موقت سرعت پيشروي اسراييلي‌ها بسيار پايين آمده بود و تاحدي تلفات آنها هم بيشتر شد كه اين نشان‌دهنده اين است كه در چند منطقه به طور خاص شدت مقاومت قابل توجه بوده است، به طور مثال در «شهرك بيت حانون» و «جباليا» درگيري‌ها شديد بود و اسراييلي‌ها نتوانستند با سرعت زياد اين مناطق را به تصرف خود درآورند. از منظري ديگر بايد گفت، از روز 28 اكتبر تا 24 نوامبر كه حمله زميني اسراييلي‌ها به شمال نوار غزه آغاز شد، ارتش اين رژيم چيزي حدود 30 تا 35درصد از منطقه تعيين شده را به تصرف خود درآورد، بنابراين خيلي بعيد بود كه در اين برهه آتش‌بس طولاني را بپذيرد. از سوي ديگر عجالتا بقاي سياسي بنيامين نتانياهو در قدرت به تداوم جنگ و فرسايشي شدن آن باز بستگي مستقيم پيدا كرده است. به محض اتمام جنگ سروصداي كميته‌هاي حقيقت‌ياب براي بررسي قصور و تقصير مقامات ارشد سياسي، نظامي و امنيتي اسراييل در قبال شكست هفتم اكتبر بالا خواهد گرفت. سرنوشتي كه بار ديگر پس از جنگ يوم كيپور 1973 نيز سران وقت اسراييل بدان مبتلا شده بودند.
دشواري تبادلات
از سوي ديگر حماس درصدد بود تا براي روز هشتم آتش‌بس اجساد برخي اسيران كشته شده را با زندانيان فلسطيني مبادله كند و اسراييلي‌ها با اين امر مخالفت كردند. همچنين باتوجه به اينكه رفته‌رفته فهرست حماس براي آزادي زندانيان فلسطيني به افراد شاخص‌تر مي‌رسيد كار براي تبادل و تمديد آتش‌بس موقت دشوارتر مي‌شد، به طوري كه عهد تميمي، فعال پرشور حقوق فلسطينيان روز هفتم اين آتش‌بس آزاد شد. تداوم آتش‌بس مستلزم آزادي افراد مهمتر و چهره‌هايي چون مروان برغوثي و... مي‌شد. همچنين مذاكره درباره اسيران اسراييلي نظامي خود پيچيدگيهاي زيادي دارد و حماس آزادي نظاميان را به ختم جنگ و شروع مذاكرات ترك مخاصمه مشروط كرده بود، بنابراين از اين منظر نيز نمي‌توانستيم انتظار داشته باشيم آتش‌بس موقت به يك آتش‌بس طولاني تبديل شود. با اين وجود گفتني است آتش‌بس موقت 7 روزه باعث خواهد شد، برقراري وقفه‌هاي بعدي آسان‌تر شود و نيازي به 48 روز جنگ براي دستيابي به وقفه بعدي در جنگ نباشد، بلكه احتمالا ظرف دو يا سه هفته بعدي احتمال دستيابي به وقفه بعدي در جنگ افزايش خواهد يافت.
كارشناس ارشد اسراييل