وضعیت سایت‌های میراثی در نوروز
نامهربانی‌های سال نو برای میراث فرهنگی
میراث فرهنگی ایران سال‌هاست که زخم بی‌مهری‌ها را بر چهره دارد. سایه این بی‌مهری در نوروز هم که خود میراثی ارزشمند برای ایرانیان است، از سر میراث فرهنگی کم نشد. چند روز مانده به آغاز سال نو، در مراسمی بی‌شباهت به «چهارشنبه سوری» ایرانیان چهره چند اثر تاریخی کشور با نارنجک‌های دستی آسیب دید. تصویر کتیبه هخامنشی در گنج‌نامه همدان که هدف نارنجک دستی قرار گرفته بود، خیلی زود در فضای مجازی وایرال و با واکنش‌های کاربران روبه‌رو شد. همین اتفاق برای بدنه پل خواجو در اصفهان و قلعه فلک‌الافلاک در خرم‌آباد و آرامگاه استر و مردخای در همدان و برخی بناهای دیگر هم افتاد. اداره میراث فرهنگی همدان به سرعت اقدام به پاک کردن اثر نارنجک از کتیبه باستانی کرد، اما مساله اصلی همچنان به قوت خود باقی ماند و کسی نمی‌داند اثر بعدی که بر اثر ناآگاهی و بی‌توجهی آسیب خواهد دید، کدام است و آیا آسیب آن به حدی هست که بتوان سیاهی را از چهره آن پاک کرد یا نه؟ کاری که وزارت میراث فرهنگی سال‌ها پیش باید انجام می‌داد و هنوز هم برای انجام آن دیر نشده، سرمایه‌گذاری برای آگاه‌سازی عمومی در زمینه اهمیت میراث فرهنگی است، اما درد را به که گوییم که مسوولان فرهنگی خود عاملی برای تخریب و آسیب آثار تاریخی هستند. شاهد این مدعا برگزاری جشن نوروز در محوطه باستانی حسنلو در نقده آذربایجان است. تصاویر منتشر شده از مراسم نوروزی در این محوطه ارزشمند باستانی که قدمتی 7 هزار ساله دارد، نشان می‌دهد جمعیت زیادی روی آثار مکشوفه معماری در این تپه باستانی حضور دارند و هیچ حریمی برای این محوطه که محل کشف آثار بسیار ارزشمندی از عصر آهن است، مشخص نشده است. آیا مسوولان میراث فرهنگی از چنین اجتماعی بی اطلاع بودند؟ یا به ارزش و اهمیت این محوطه واقف نبودند؟ در پس چنین بی‌توجهی‌هایی، این شبهه ایجاد می‌شود که تخریب آثار تاریخی و میراث فرهنگی ایران اقدامی برنامه‌ریزی شده و هدف‌دار است. در شهری دیگر نیز تخریب بخشی از یک اثر ثبت شده در فهرست میراث ملی یکی از خبرهای نوروزی حوزه میراث فرهنگی بود. براساس این خبر، شهرداری نوشهر بدون مجوز و شبانه بیش از ۲۰۰ متر از دیوار شمالی باغ گیاه‌شناسی این شهر را تخریب و هزار و ۵۰۰ مترمربع از عرصه آن را با لودر تسطیح کرد. این باغ که از مهم‌ترین ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی درختان و گونه‌های گیاهی نادر است، جزو قدیمی‌ترین باغ‌های گیاه‌شناسی کشور و معروف به «باغ اکولوژی» است. ۹۰ سال از تاسیس آن در زمینی به مساحت بیش از ۳۵ هکتار می‌گذرد و در سال ۱۳۸۵ به عنوان اثر طبیعی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ماجرا اما به همین جا ختم نمی‌شود، در روزهای ابتدایی تعطیلات نوروز تصویری از حصارکشی در بخشی از پارک قیطریه منتشر شد. در این محدوده سال‌ها پیش آثار ارزشمندی توسط باستانی‌شناسان کشف شده و با گمانه‌زنی‌هایی که در پارک قیطریه صورت گرفته، بر تیم باستان‌شناسی که در منطقه قیطریه کاوش می‌کردند، مسجل شد که در این پارک نیز آثاری از عصر آهن وجود دارد. حالا اما شهردار تهران قصد ساخت مسجدی در میان این پارک را دارد. مردم و اهالی محله قیطریه اما پس از انتشار این خبر سکوت نکردند و پس از آنکه اداره میراث فرهنگی تهران اعلام کرد با درخواست این اداره کل حصارکشی این محدوده جمع‌آوری شده، مردم با تجمع در محل محصور شده در پارک به گوش رسانه‌ها رساندند که هنوز این پروژه به طور کامل متوقف نشده است. وقتی مدیران و متولیانی که حفظ میراث ارزشمند تاریخی بخشی از وظایف‌شان است، این‌چنین کمر به تخریب آثار می‌بندند و در مقابل آسیب‌ها سکوت می‌کنند، چطور می‌توان از مردمی که تلاشی برای آگاهی‌شان نه در مدرسه و دانشگاه و نه در رسانه‌ها و فضاهای عمومی نشده انتظار دغدغه‌مندی در حفاظت از میراث فرهنگی را داشت؟