تروييكاي اروپايي چه در سر دارند؟
سايه سنگين شكاف‌ها بر نشست شوراي حكام
دور تازه نشست شوراي حكام آژانس بين‌المللي انرژي اتمي روز دوشنبه 3 ژوئن 2024 (14 خرداد) با حضور نمايندگان ۳۵ كشور عضو اين شورا در وين آغاز به كار كرد. اين نشست كه تا روز جمعه ادامه دارد، بيش از هر چيز به گمانه‌زني‌ها در قبال صدور قطعنامه ضد ايراني تروييكاي اروپايي دامن زده است. به گزارش خبرگزاري ايرنا، موضوع ايران يكي از سرفصل‌هايي است كه طبق جلسات پيشين در دستور كار شورا عنوان شده و قرار است راستي‌آزمايي و بازرسي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد و اجراي توافقنامه پادمان بررسي شود. اين نشست در حالي برگزار مي‌شود كه هفته گذشته خبرگزاري رويترز در گزارشي مدعي شد تروييكاي اروپايي درصدند قطعنامه‌اي عليه برنامه هسته‌اي ايران در نشست پيش روي شوراي حكام صادر كنند. به گزارش رويترز، ايالات متحده ضمن ترديد نسبت به تلاش براي صدور اين قطعنامه، از آنها خواسته است براي جلوگيري از تشديد تنش با ايران، از اين اقدام خودداري كنند. براساس گزارش‌ها پيش‌نويش اين قطعنامه، هفته پيش بين اعضاي شورا توزيع شده و از رافائل گروسي مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي مي‌خواهد گزارش جامع‌تري را از فعاليت‌هاي اتمي ايران ارايه دهد. گروسي هر سه ماه گزارشي را درباره راستي‌آزمايي و بازرسي فعاليت‌هاي اتمي ايران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ شوراي امنيت سازمان ملل متحد و اجراي توافقنامه پادمان به اعضاي شوراي حكام ارايه مي‌دهد.
او در آخرين گزارش خود پيش از تشكيل نشست تازه شوراي حكام مدعي شد كه ذخاير اورانيوم غني شده در ايران به ۳۰ برابر سقف مجاز در برجام رسيده است. او همچنين در ادعاي خود گفت كه هنوز اختلافات پادماني با ايران حل‌وفصل نشده است. گروسي در سفر خود در ماه مه به ايران درباره تداوم اجراي بيانيه ۴ مارس با مسوولان انرژي اتمي و سياست خارجي ايران گفت‌وگو كرد. در اين سفر، توافق شد تا گفت‌وگوهاي فني ميان ايران و آژانس از سر گرفته شود. اما گروسي در گزارشي مدعي شد كه اين گفت‌وگوها پس از حادثه بالگرد و درگذشت رييس‌جمهور و وزير امور خارجه ايران تعليق شده است. گروسي در اين گزارش ادعا كرد كه موضع‌گيري اخير برخي چهره‌ها در ايران در مورد توانايي‌هاي فني اين كشور براي توليد سلاح‌هاي هسته‌اي و تغييرات احتمالي در دكترين اتمي ايران تنها باعث افزايش نگراني‌ها در مورد صحت و كامل بودن اعلاميه‌هاي پادماني ايران مي‌شود. مقرر شد تا براي تهيه پيش‌نويس تداوم تعاملات بر مبناي بيانيه مشترك، مذاكرات معاونان سازمان انرژي اتمي كشورمان و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي آغاز شود.
در سخنراني افتتاحيه دور تازه نشست شوراي حكام آژانس انرژي اتمي، رافائل گروسي، مديركل اين آژانس خطاب به شوراي حكام مدعي شد كه هيچ پيشرفتي در حل مسائل باقيمانده با ايران حاصل نشده است. او با طرح اين ادعا كه ايران همچنان مفاد توافق پادمان‌هاي هسته‌اي را اجرا نمي‌كند و ممنوعيت حضور چند بازرس آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هنوز لغو نشده است، گفت: اين مسائل باقيمانده پادماني بايد حل شود تا آژانس بين‌المللي انرژي اتمي بتواند صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ايران را تضمين كند. او با اشاره به آخرين گزارش خود در مورد راستي‌آزمايي و نظارت بر برنامه هسته‌اي ايران در پرتو قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد (2015) مدعي شد ذخاير اورانيوم غني شده 60 درصدي ايران در حال افزايش است. او همچنين مدعي شد كه آژانس تداوم دانش مربوط به توليد و موجودي سانتريفيوژها، روتورها و دم، آب سنگين و كنسانتره سنگ اورانيوم را از دست داده است. او همچنين با تكرار ادعاهاي پيشين خود عليه برنامه هسته‌اي ايران گفت: هيچ پيشرفتي در حل و فصل مسائل باقيمانده پادمان وجود نداشته است. ناظر آژانس مدعي شد: ايران توضيحات فني معتبري براي وجود ذرات اورانيوم ادعايي با منشا انساني در ورامين و تورقوزآباد به آژانس ارايه يا آژانس را از مكان (هاي) فعلي ذرات هسته‌اي مطلع نكرده است. او همچنين با اشاره به اظهارات مقامات امنيتي و سياسي كشورمان در مورد تجديدنظر در قبال دكترين هسته‌اي در صورت هر گونه ماجراجويي رژيم اسراييل، مدعي شد كه نگران صحت و كامل بودن اعلاميه‌هاي پادماني ايران است.
مديركل آژانس در ادامه ادعاهاي خود گفت كه ايران هنوز در تصميم خود براي بازگشت چند بازرس با تجربه آژانس تجديدنظر نكرده است. با اين وجود، گروسي از موافقت ايران مبني بر اينكه بيانيه مشترك همچنان به ارايه چارچوبي براي همكاري با آژانس و رسيدگي به مسائل باقيمانده ادامه مي‌دهد، استقبال كرد. او به انتخابات پيش رو و تشكيل دولت جديد در ايران نيز اشاره كرد و خواستار ادامه گفت‌وگوهاي فني و سطح بالا شد. همزمان محمد اسلامي، رييس سازمان انرژي اتمي ايران بيان كرد: آژانس در ايران مستقر و در حال انجام بازرسي است و طبق همان ضوابط كار ايران در جريان است.او گفت: در بخش دوم كه برجامي است، طرفين در برجام تعهداتي دارند كه به آنها عمل نكردند، امريكا از برجام خارج شد و همچنين اجازه همكاري ديگر كشورها با ايران را هم نمي‌دهد. اسلامي تصريح كرد: بر اساس ماده ۳۶ برجام، ايران طبق قانون حق دارد در صورت عدم تعهد طرفين در برگشت به تعهدات، متقابلا كاهش تعهد را دستور كار قرار دهد و هم‌اكنون كشور در فاز كاهش تعهدات است.اسلامي بيان كرد: قانون راهبردي مجلس براي رفع تحريم‌هاست و در چارچوب ملي، پادمان و MPT عمل مي‌شود.رييس سازمان انرژي اتمي خاطرنشان كرد: در صورت صدور قطعنامه عليه ايران در شوراي حكام و فشار سياسي طرفين، ايران طبق اعلامي كه به آنان كرده است، پاسخ خواهد داد.
خبرگزاري رويترز با انتشار گزارشي اختصاصي مدعي شد، تروييكاي اروپايي پيش‌نويس قطعنامه خود را در اختيار هيات‌مديره شوراي حكام قرار داده‌اند. در اين پيش‌نويس، آنها به تكرار ادعاهاي خود عليه برنامه هسته‌اي ايران پرداخته‌اند. به گزارش ايرنا، اين سند شامگاه دوشنبه در اختيار دبيرخانه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي قرار گرفت و قرار است طي برگزاري نشست شوراي حكام در ظرف روزهاي آينده در نشست به راي گذاشته شود. به گزارش ايرنا، اين قطعنامه، بدون اشاره به همكاري‌هاي گسترده ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي، از تهران خواسته شده تا براي حل و فصل مسائل ادعايي پادماني «اقدامات ضروري و فوري» صورت دهد. اين قطعنامه همچنين مدعي است ايران بايد بيانيه مشترك ۴ مارس 2023 بين ايران و آژانس درباره حل‌وفصل تمام موضوعات باقيمانده بين ايران و آژانس را «بدون تاخير» اجرا كند. همچنين اين قطعنامه از ايران مي‌خواهد مجوز بازرسان آژانس را احيا كند. اين در حالي است كه ايران در پي عهدشكني ايالات متحده به واسطه خروج يكجانبه از توافق هسته‌اي، برخي تعهدات خود ذيل برجام را كاهش داده است. اما تاكيد كرده است كه اگر حقوق از دست رفته ايران احيا شود و تضمين‌هاي قوي در قبال آن داده شود، ايران به توافق برخواهد گشت.
در همين حال، ميخاييل اوليانوف، نماينده دايم روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين، روز يكشنبه در پستي در شبكه ايكس نسبت به پيامدهاي صدور هر گونه قطعنامه‌اي عليه ايران هشدار داد. فرستاده روسيه در وين نوشت كه صدور قطعنامه عليه ايران باعث سكوت تهران نخواهد شد. او ابراز اميدواري كرد كه در اين نشست هيچ قطعنامه‌اي عليه ايران تصويب نشود. نماينده روسيه تاكيد كرد كه چنين قطعنامه‌اي نمي‌تواند نتايج مثبتي به همراه داشته باشد، بلكه مي‌تواند جدا اوضاع را از آنچه هست، بدتر كند. سه ديپلمات اروپايي بازيگران توافق هسته‌اي برتيانيا، آلمان و فرانسه روز چهارشنبه به رويترز گفتند كه تروييكاي اروپايي پيش‌نويس قطعنامه‌اي را عليه ايران پيش از نشست هيات نظارت اتمي سازمان ملل منتشر كرده و به نظر مي‌رسد بر صدور قطعنامه مصمم است. با اين حال، گزارش‌ها حاكي از آن است كه ايالات متحده و اين سه كشور، بر سر اين موضوع اختلاف‌نظر دارند. واشنگتن نگران است هر گونه صدور قطعنامه‌اي به خطر تشديد تنش بيشتر در منطقه بينجامد. اين در حالي است كه مقامات ايران همواره بر همكاري با آژانس تاكيد داشته‌اند. در نوامبر 2022، امريكا و متحدان اروپايي آن پيش‌نويس قطعنامه‌اي را تصويب كردند كه در آن ايران به دليل عدم همكاري با آژانس مورد انتقاد قرار گرفت. روسيه و چين به اين طرح راي منفي دادند. ايران اين قطعنامه را انگيزه سياسي دانست و آن را رد كرد. تهران تاكيد كرده است كه گزارش‌هاي آژانس عليه برنامه هسته‌اي ايران تحت تاثير ادعاهاي كشورهاي متخاصم، به ويژه رژيم اسراييل تنظيم مي‌شود و جنبه فني ندارد. تهران داراي امكانات بيشتري تحت نظارت آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. همچنين اجازه بازرسي‌هاي بيشتري از فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را از سوي ناظر اتمي سازمان ملل نسبت به ساير كشورها داده است.