سیاست پیرامون کرملین
روسیه در جست‌وجوی تعریف جدید از موازنه قدرت
احمد وخشیته|وزیر انرژی عربستان، نخست‌وزیر بحرین و وزیر صنعت، تجارت و توسعه سرمایه‌گذاری عمان از جمله افرادی بودند که از خاورمیانه در مجمع اقتصادی پترزبورگ شرکت کردند؛ اجلاسی که در مجموع ۱۰۷۳ قرارداد به مبلغ ۶ تریلیون و ۴۹۲ میلیارد روبل امضا شد و فرصت مناسبی بود تا وزیر راه ایران که قرار بود همچون سال گذشته در آن شرکت داشته باشد، مذاکرات سازنده‌ای را پیش ببرد و به دنبال آن قراردادهایی را نیز برای منافع ملی ایران به ارمغان بیاورد. آن‌هم در شرایطی که رقابت برای کریدورهای حمل‌ونقلی به یکی از پراهمیت‌ترین موضوعات در نظم جدید پس از بحران اوکراین تبدیل شده است.
اما اگر نگاهی به مجمع امسال داشته باشیم، نکته قابل ملاحظه اینجاست در شرایطی که غرب بسته‌های تحریمی متنوعی را علیه روسیه وضع کرده است و ایالات‌متحده نیز انزوای روسیه در نظام بین‌الملل را دنبال می‌کند، اما با این وجود نمایندگان ۱۳۹ کشور در این رویداد سالانه شرکت کردند که روسای جمهور بولیوی، زیمبابوه و البته ريیس‌جمهور پیشین صربستان حضور داشتند تا روسیه با تکیه بر آن بگوید هیچ صحبتی از انزوای روسیه وجود ندارد.
با این وجود بیست و هفتمین مجمع اقتصادی سن‌پترزبورگ که به داووس روسی شهرت دارد، همزمان بود با نشست نرماندی و هنگام سخنرانی ولادیمیر پوتین در مجمع عمومی تقریبا با دیدار زلنسکی و بایدن همزمان شد تا دوربین‌های خبری بیش از پیش به سوی روسای جمهور روسیه و امریکا معطوف شوند. در یک‌سو بایدن به زلنسکی گفت که از تاخیر برای ارسال کمک‌های واشنگتن به کی‌یف عذرخواهی می‌کند و از کمک جدی ۲۲۵ میلیارد دلاری خبر داد و در سوی دیگر پوتین تلاش داشت که این سیگنال را بدهد که اگر غرب به خطوط قرمز پایبند باشد، روسیه نیز متقابلا پایبند است به خصوص آنجا که گفت تصمیمات براساس تحلیل از وضعیت است و تحویل احتمالی تسلیحات روسی به مخالفان غربی از فردا انجام نخواهد شد. در واقع می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که اگر غرب کی‌یف را از استفاده از سلاح‌های غربی برای حمله به خاک روسیه منع کند، روسیه نیز به مخالفان غرب تسلیحات ارسال نمی‌کند. موضوعی که در مورد سلاح‌های هسته‌ای نیز بار دیگر در پایان گفت که روسیه در زمانی که شخصیت روسی وجود دارد، برای پیروزی به سلاح‌های هسته‌ای نیاز ندارد.
با نگاهی به شعار مجمع امسال که «پایه جهان چندقطبی، شکل‌گیری نقاط رشد جدید است» نام داشت، می‌توانیم به درستی درک کنیم که کرملین با تاکید بر جهان چندقطبی در جست‌وجوی تعریف جدیدی از موازنه قدرت و البته موازنه اقتصادی است و در شرایطی که از سوی کاخ سفید و شرکایش در یوروآتلانتیک منزوی شده است، تلاش دارد روابط گسترده‌ای را در آفریقا، امریکای لاتین و آسیا دنبال کند. برای رسیدن به این مهم کریدورهای جدیدی را نیز همچون مسیر دریایی قطب شمال را نیز به عنوان یک شریان اصلی ترانزیتی دنبال می‌کند؛ موضوعی که پوتین نیز در صحبت‌های امسال خود در مجمع عمومی به این ابتکار عمل اشاره کرد. به نظر می‌رسد روسیه این موضوع را با دقت درک می‌کند که آینده کشورها بستگی به این دارد که چگونه بتوانند به طور موثر به چالش‌های جهانی پاسخ دهند که برای این امر باید از پتاسیل داخلی، استفاده از مزیت‌های رقابتی، رفع نقاط ضعف و تقویت مشارکت با سایر کشورها بهره ببرند. بنابراین ملاحظه می‌کنیم که روابط خود با خاورمیانه را تا جایی پیش برده است که امروز از رشد دوبرابری اقتصادی میان روسیه و کشورهای این منطقه سخن می‌گوید؛ رشدی که در دیگر مناطق نظیر کشورهای آفریقایی (۶۹درصد)، آسیایی (۶۰درصد) و امریکای لاتین (۴۲درصد) میان سه سال گذشته تاکنون که از آغاز بحران اوکراین می‌گذرد، شاهد هستیم. اما گزاف نیست اگر بگوییم صحبت‌های پوتین درباره نگاه روسیه به استفاده از سلاح‌های هسته‌ای که در قسمت پایانی مجمع عمومی در پاسخ به پرسش سرگی کاراگانوف که اداره‌کننده جلسه بود؛ آنجایی که گفت ما با همه سر جنگ نداریم و هیچ برنامه‌ای برای بسیج عمومی در روسیه در دستور کار نیست و از یک‌سو اطمینان داد که روسیه در اوکراین پیروز می‌شود و از سوی دیگر بر آمادگی برای مذاکره خبر داد؛ البته مذاکره‌‌ای که به گفته او در فرمت اختراعات کسی نباشد و براساس واقعیت‌های جدید در ادامه مذاکرات استانبول باشد. از سوی دیگر همزمان به صحبت‌های مقامات آلمانی و فرانسوی که می‌گویند کی‌یف می‌تواند از سلاح‌های ارسالی آنها برای حمله به خاک روسیه استفاده کند، پوتین به اروپایی‌ها یادآور شد که برخلاف فدراسیون روسیه و ایالات‌متحده، اروپا در برابر حملات هسته‌ای بی‌دفاع است و ابراز امیدواری کرد که کار به تبادل حملات هسته‌ای نرسد. در عین حال او اگرچه گفت که دکترین هسته‌ای روسیه یک ابزار زنده است و می‌توان تغییراتی در آن ایجاد کرد و البته در ادامه افزود که استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای تنها در موارد استثنایی امکان‌پذیر است و این مواردی است که هنوز رخ نداده است.
استاد دانشگاه دوستی ملل روسیه